AYDIN’DA CİHANZÂDE İBRAHİM AĞA KULESİ

Yıl 2020, Sayı: 13, 167 - 190, 31.08.2020

İlker Gümüş

https://doi.org/10.33404/anasay.768924

Öz

Orta Çağ Avrupası’nda Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra piskopos ve yerel lordların girişimleriyle tarım arazilerini ve köy halkını korumak için kuleli malikaneler inşa edilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş döneminde Anadolu’ya tecrübe kazanması için gönderilen şehzadelerin Bizans ve Selçuklu Dönemi’nde bilinen Orta Çağ Avrupası’nın anlayışında kule tahkimleri inşa edilmiştir. Yerel yönetici âyân ailelerine Osmanlı şehzadelerinin kuruluş döneminde benimsedikleri kule tahkimleri ve Orta Çağ feodal lordlarının malikaneleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde bölgelerinde kargaşanın verdiği endişe ve korunma isteği nedeniyle ilham kaynağı olmuştur. Kırsal bölgedeki yerel âyân aileleri kendilerini savunmak, tahıllarını depolamak, halkın üzerinde güç ve saygınlık sembolü olarak kullanmak için konaklarının yanına kule tahkimleri inşa ettirmiştir. Aydın ili, Koçarlı ilçesi merkezinde inşa edilen Cihanzade İbrahim Ağa Kulesi bu amaçla yapılmış yapılardandır. Çalışmamızda kulenin ‘Geç Osmanlı Dönemi’nde kullanım amacı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Koçarlı, Cihanzade, Âyân, Kule, Aydın

Kaynakça

• *AREL, Ayda, (1988), “Aydın ve Yöresinde Bir Ayan Ailesi ve Mimarlık; Cihan oğulları” Osmanlı’dan Cumhuriyete problemler, araştırmalar, tartışmalar, sempozyumu, I. Uluslararası Tarih Kongresi Bildirileri, 1988, Ankara, 184-221.
• *AREL, Ayda, (26-30 Mayıs 1986), “Ege Bölgesi Âyânlık Dönemi Mimarisi Hakkında Bir Ön Araştırma”, IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, 39-79.
• *AREL, Ayda, (1990), “Ege Bölgesi Ayanlık Dönemi Mimarisi: 1989 Dönemi Yüzey Araştırmaları”, VIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 28 mayıs-1 haziran 1990, Ankara, 1-29.
• *AREL, Ayda, (1992), “Ege Bölgesi Âyânlık Dönemi Mimarisi: 1986-1991 Çalışmaları”, Kültür Varlıkları Ve Müzeler Genel Müdürlüğü Araştırma Sonuçları Toplantısı 10, İstanbul, s. 231-249.
• *DEVELİOĞLU, Ferit (2005), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
• *DURAN, Remzi (1995), Menteşe Beyliği Mimarisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Doktora tezi, İzmir.
• *GOFF, J. Le (1999), Orta çağ Batı Uygarlığı, (Çev. Hanife Güven-Uğur Güven), İzmir.
• *GÜMÜŞ, İlker (2015), Cihanoğlu Ailesine Ait Mimari Eserler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• *GÜNAY, Reha (1998), Türk ev geleneği ve Safranbolu evleri, İstanbul Güzel Sanatlar Matbaası.
• *HERMES, Balducci (1987), Rodos’ta Türk Mimarisi (2 b.). (C. Rodoslu, Çev.), Ankara: TTK.
• *HÜROL, Şahizer Meltem (2011), Nazilli Arpaz Köyü (Esenköy) Arpaz Beyler Konağı Koruma Sorunları ve Restorasyon Önerisi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• *İBRAHİMGİL, Mehmet Z.-İBRAHİMGİL (2019), Ammar, Rodos Adası’nda Osmanlı Mirası, (Mimari Eserler-Kitabeler-Mezar Taşları), Ankara, AKM Yayınlar. JEAN-denis G. G. Lepage (2002), Castle And Fortified Cities Of Medieval Europe, An Illustrated History, McFarland &Company Inc., Publishers, Jefferson, North Carolina And London.
• *K. M., Della (2001), Medival Town of Rhodes Restoration Work (1985-2000). (E. Kollias, Dü) Rhodes: Ministry of Culrure.
• *KARABAĞ AYDENİZ, N. Ebru - Ballice, Gülnur (2018), “Kuzey Ege’de kule ev mimarisi: kozbeyli (foça) üzerinden bir değer*lendirme”, yerel ölçekte geleneksel mimarinin korunması, İstanbul.
• *KATERINA MANOUSSOU-Ntella (2018), “The Development of the Early Fortifications Of The Hospitaller Town Of Rhodes (1309-1480)”, The Struggle For Supremacy, The Mediterranean World in 1453 and Beyond, Editor George Cassar, Yunanistan.
• *KOÇARLI BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINI (2006), Koçarlı.
• *KOÇARLI GUİDE (2001), Koçarlı Kaymakamlığı Kültür Yayını, İzmir.
• *M. E., Weaver (1971), A tower house at yeni foça, Balkan Studies.
• *MAZLUM, Deniz (1925), METU JFK 2007/1(24:1), “Kız Kulesi’nin Uzun Tarihinden Bir Kesit: 18. Yüzyılda “Kule-i Duhter””, Mamboury.
• *NOSSOV, K. S. (2009), Greek Fortifications of Asia Minor 500-130 BC, Osprey Publishing Limited, Newyork.
• *ÖZCAN, Koray (2005), Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Sistemi ve Kent Modelleri, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (yayınlanmamış Doktora Tezi).
• *POLAT, Yusuf, Teos Helenistik Dönem Savunma Sistemi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Haziran 2016.
• *PULLUKÇUOĞLU YAPUCU, Olcay (2010), Bozdoğan II,”Büyük Menderes Bölgesinde Kuleli Yapılar Ve Arpaz Kulesi” Bozdoğan Belediyesi Kültür Yayını.
• *RUDOLF, Riefstahl M. (1941), Cenubi Garbi Anadolu’da Türk Mimarisi, İstanbul.
• *SONGUR, Savaş, (1999), XVI. Yüzyılda Rodos Adası ve Akdeniz’deki Önemi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• *SARI, İbrahim (2017), Anadolu Medeniyetleri Mezopotamya Medeniyetleri, Net Medya Yayıncılık, 1. Baskı.
• *SARI, Serkan (2008), XV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe, Hamid ve Teke Sancağı Yörükleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora tezi).
• *VAROL, Abdül Halim (2015), Aydın Koçarlı Cihanoğlu Camii Haziresi Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• *YILDIRIM, Bilge (1999), Foça Kule Evleri, Mimarlık.
• *http://www.serenti.org/babil-kulesi-ve-tanrinin-gazabi/: 02.07.2020.
• *https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-120426/edirne-yeni-saray-alani-oren-yeri-oluyor. html Erişim:11.07.2020.
• *https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/aydin/gezilecekyer/donduran Erişim: 11.07.20.
• *https://www.haberler.com/kuleden-tek-odali-otele-3722909-haberi/Erişim: 02.07.2020.
• *https://www.milliyet.com.tr/tatil/san-gimignano-nun-orta-cag-kuleleri-1673762 erişim:11.07.2020.
• *https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/aydin/genelbilgiler erişim: 11.07.2020.
• *603 Nolu Defterin 120. Sayfa 210. Sırasında kayıtlı Sobuca’da “Es-seyid Mustafa Ağa ibn merhum İbrahim vakfı” Cemâziye’l-evvel 1259 tarihli vakfiyesi.
• *İ. TAL., Gömlek no: 18, Dosya no: 247, H. 26/12/1318.
• *C. AS., Gömlek no: 34602, Dosya no: 814, H.27/04/1213.
• *C. DH. Gömlek no: 3371, Dosya no: 68, H. 05/03/1206.
• *C. BH. Gömlek no:11337, Dosya No: 245, 25/S/1198.
• *C.ML. Gömlek no: 14669, dosya no: 358, 13/Z/1223.
• *C. ML. Gömlek no: 13174, Dosya no: 320, H.04/04/1205.