ADANA ULU CAMİ MİHRABI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Sayı: 14, 177 - 209, 30.11.2020

Başak Burak

https://doi.org/10.33404/anasay.790699

Cited By: 1

Öz

Ramazanoğluları Beyliği 14. yy başlarında tamamen Memlüklere bağlı bir beylik olarak siyasi ve kültürel faaliyetlerini sürdürmüştür. 1608 yılından itibaren Osmanlıların bölgede güçlenmesinden sonra hakimiyet el değiştirmiştir. Osmanlı ve Memlük arasındaki bölgede kalan Ramazanoğulları’nın kültürel ve sanatsal faaliyetleri de bu durumdan etkilenmiştir. Bölgede ki siyasi değişiklikler mimari ve sanat faaliyetlerini de önemli ölçüde değişikliğe uğratmıştır. Osmanlıların bölgeye geç gelmesinden dolayı üslup özellikleri daha çok batılılaşma döneminde ortaya çıkmıştır. Bu durum yeni sanat ve mimari anlayışların oluşturduğu kendine özgün bir kimlik için ortam hazırlamaktadır.
Beyliğin sınırları içerisindeki en büyük, zengin ve önemli özelliğe sahip camisi, şüphesiz Adana Ulu Cami’dir. Cami; türbe, medrese, mescit, imaret, hamam, arasta, çarşı, çeşme, konak, selamlık adıyla tanınan bir külliye içerisinde bulunmaktadır. Konumuzun başlığını oluşturan Adana Ulu Cami mihrabı ise; hem tipolojik hem de üslup açısından değerlendirilmiştir. Mihrap süsleme ve kütleselliğiyle dikkat çekmektedir. Söz konusu mihrapta Osmanlı, Kuzey Suriye, Zengi, Memluk özellikleri bir arada görülmektedir. Güneyli etkiler diye basitçe tanımlayamayacağımız renkli taş işçiliği sembolizm ile fonksiyonellik arasında ifadesini bulmaktadır. Bu etkileşimlerin sonucu olarak Ulu Cami mihrabı kendine özgü sanatsal bir kimlik meydana getirmektedir.
Çalışma kapsamında mihrabın yalnızca kıble yönünü tayin eden bir unsur olmadığı aynı zamanda mihrabın kendine özgü sanatsal bir kimliğinin olduğu ortaya konulmaktadır. Söz konusu mihrap Adana’nın kendine özgü sanat yorumu içinde önemli bir yer tutmaktadır. Araştırma verileri gözlem, fotoğraf çekimi, literatür taraması gibi nitel araştırmalara dayandırılmıştır. Bu araştırmayla mihraptaki süslemeler ve sembolik işaretler kapsamlı bir şekilde detaylandırılmıştır. Yakın bölgedeki mihraplarla karşılaştırmaları yapılmıştır. Bu değerlendirme kapsamında temel amaç farklı üslup özelliklerinin beraber görülmesi, kandil gibi simgesel motiflerin ön plana çıkartılmış olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Adana, mihrap, ramazanoğulları, osmanlı, memluk, etkileşim

Kaynakça

• AKÇIL, N.Ç. ve ÖZER, C.(2006), “Muradiye Külliyesi”, C.31, İstanbul, 20-30.
• ALTUN, A.(1992), “Diyarbakır Berham Paşa Cami”, T.D.V.İ.A, C.5, İstanbul, 199-201)
• ALTUN, A.(1989), “Konya Beyşehir Altınapa Hanı”, T.D.V.İ.A, C.2, İstanbul, 541.
• ALTUN,A.(1988),“Agzıkarahan Malatya Musalla Cami”, T.D.V.İ.A, C.1, İstanbul, 482-483.
• ARSEVEN, C. E.(1958). “Cami”, Sanat Ansiklopedisi, C.I, Ankara.
• BAKIRER, Ö.(1976), Onüç ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayımlanmış Doktora Tezi Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• BAKIRER, Ö.(1976). Onüçüncü ve Ondörtüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrapları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• BEKSAÇ, E.(2013), “Zevvare Cuma Cami”, T.D.V.İ.A, C.44, İstanbul.
• BİROL, İ. ve DERMAN, Ç.(2018). Türk Tezyini Sanatlarda Motifler, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yayımları, İstanbul.
• BURAK, B.(2010). Adana Mihrapları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Ensitütüsü, Van.
• BURAK, B.(2014). Adana Merkezindeki İslam Dönemi Mimarisinde Süsleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Van.