FALDAN SİYASETE SÖYLEM ANALİZİ: NETĮCETÜ’S-SÜLŪK FĮ NAṢĮḤATİ’L-MÜLŪK ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Sayı: 19, 69 - 93, 28.02.2022

Yusuf Gökkaplan

https://doi.org/10.33404/anasay.1060058

Öz

Bilme merakını hayatının merkezine yerleştiren insanoğlu, tarihin her sahnesinde geleceğini ve kendisini bekleyen her ne var ise onları bilme arzusuyla yaşamıştır. Bu arzu zaman zaman öyle kuvvetli bir hal almıştır ki, devletlerin, milletlerin, yaşadığı döneme iz bırakan önemli şahsiyetlerin geleceklerine yön vermek için aradıkları önemli bir yöntem olmuştur. Bu bilme isteğinin en önemli göstergelerinden biri de şüphesiz gelecekten haber verme aracı olarak kullanılan fal bakma/baktırma işidir.
Fal ve falcılık insanlık tarihinin en eski geleneklerinden biri olarak tarihin her evresinden farklı usul ve şekiller ile var olmuştur. Toplumdan topluma, kültürden kültüre ve süreç içerisinde farklı biçimlerde görülse de aslında temel amaç tektir. Bu amaç, bazı zamanlarda öyle bir noktaya gelmiştir ki devlet yönetimini etkilemiş, devletlerin istikbaline karar verilmesinde etkili bir yöntem olarak değerlendirilmiştir.
Bu çalışmada, 16. yüzyıl erken dönem Osmanlı Türkçesi metni olarak kabul edilebilecek bir tercüme eser olan Netįcetü’s-Sülūk Fį Naṣįḥati’l-Mülūk’ta bir idareciye nasihat niteliğinde aktarılan fal bölümünün söylem analizi yapılacaktır. Bu kapsamda eserde èilm-i kef (avuç içi falı), èilm-i ketüf (kürek kemiği falı) ve èilm-i maúādir-i aãābiè’ül-yed (parmak falı) olarak adlandırılan ve yöneticilere bir ilim olarak aktarılan falların söylem analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Söylem analizi, fal, falcılık, Türk dili, dilbilimi.

Destekleyen Kurum

Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

SDK-2016-6901

Kaynakça

• Aktulum, K. (2004). Göstergebilim. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (7), 1-12.
• Artun, E. (2007). Türklerde İslamiyet Öncesi İnanç Sistemleri-Öğretiler-Dinler. 24 Aralık 2021 tarihinde.http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/erman_artun_inanc_sistemleri.pdf adresinden erişildi.
• Atatürk Kültür Merkezi (2005). Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Aydın, M. (1995). "Fal", TDV İslâm Ansiklopedisi, 19 Aralık 2021 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/fal#1-islamda-fal adresinden erişildi.
• Baş, T. & Akturan, U. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri, NVivo 7.0 ile Nitel Veri Analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çelebi, İ. (1995). "Fal", TDV İslâm Ansiklopedisi, 19 Aralık 2021 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/fal#2-islamda-fal adresinden erişildi.
• Çelik, H., & Ekşi, H. (2008). Söylem Analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117.
• Demir Güneş, C. (2013). Michel Foucault’da Söylem ve İktidar. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 21, 55-69.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Duvarcı, A. (1993). Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser Risâle-i Falnâme Lî Ca’fer-i Sâdık ve Tefe’ülnâme. Ankara: Esra Matbaası.
• Ercilasun, A.B. & Akkoyunlu, Z. (2014). “Dîvânu Lügâti’t-Türk, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ersoylu, H. (1997). “Fal, Falname ve Bir Çiçek Falı: “Der Aksam-ı Ezhar”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. 20. 195-254.
• Ertaylan, H. (1951). Falname, İstanbul, Üniversitesi, Yayınları 4, İstanbul: Sucuoğlu Matbaası.
• Foucault, M., (1993). Michel Foucault Ders Özetleri 1970-1982, çev. Selahattin Hilav, İstanbul: YKY Yayınları.
• Foucault, M., (2011). “Özne ve İktidar”, Seçme Yazılar 2, çev. Işık Ergüden Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• İnan, A. (1986). “Falcılık ve Kehanet” Tarihte ve Bugün Şamanizm. Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnayet, A. (2013). Uygur Şamanları ve Pratikleri Üzerine. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 1, 43-55.
• İslam Ansiklopedisi. (1988). 4, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İslam Ansiklopedisi. (1988).12. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kara, İ. (1973), Fal, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kâtip Çelebi (2008). Keşfü’z-zünun, Çev: Rüştü Balcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Keskin, F. (1999). Söylem, Arkeoloji ve iktidar, Doğu Batı, 9, 15-22.
• Macdonald, D. B. (1988). Fal. İslam Ansiklopedisi, C. 4, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Roux, J. P. (1999). Altay Türkeri’nde Ölüm, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Seçkin, K. (2015). Irk Bitig: Toplumsal İyi ve Toplumsal Kötünün İnşasında İdeolojik Bir Fal Kitabı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4, 1433-1450.
• Sözen, E. (1999). Söylem: belirsizlik, mübadele, bilgi, güç ve refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Türk Ansiklopedisi (1968), Fal ve Falcılık, Türk Ansiklopedisi, C. XVI, Ankara: Maarif Basımevi.
• Türk Ansiklopedisi (1989). Fal Maddesi, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1973). Falnâme. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uzun, M. (1995). Falnâme, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.12, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ülgen, E. (1999). Kürek Kemiği Falı ve Ahmed Midhat Efendi’nin Gönüllü Romanındaki Yeri. İlmî Araştırmalar. Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri. İstanbul. 8. 241-246.