MILITARY POTENTIAL OF OTTOMAN INFANTRYMEN IN NEW AGE

Yıl 2023, Sayı: 23, 31 - 50, 28.02.2023

Bülent Çelik

https://doi.org/10.33404/anasay.1206094

Öz

With the coming of the XVIth century, Ottoman army were in a important significant social-economic change. Many of the timarli sipahis had lost their timars and statuses, since they did not reported to Cigalazade Sinan Pasha during his inspection in Belgrade which he conducted after the Hacova (Mezökeresztes) Expedition. These unemployed sipahis would soon be referred to as celali in the rural area they were a part of, and would turn into historical figures who were deemed illegal, threatening the security of villages and villagers and harming agricultural production. The fact that many of these old mounted cavalrymen, described in various Ottoman documents, especially in the Adaletnâmes, were left out of the system in this way weakened the cavalry group in the Ottoman army during the wars. This development and other developments in firearms and war tactics in Europe caused the Ottoman army to increasingly focus on the infantry group. Apart from the Janissaries, these new warriors, who came from the countryside and were known by various names such as sekban, saruca, levent, and tüfenkçi, gradually began to form the backbone of the Ottoman army. This work; It will try to explain how the peasant, who was the core and main figure of the economic production structure of the Ottoman Empire, gained a military qualification and turned from a producer to an individual operating in the military field, with some propositions open to scientific discussion.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, janissary, celali, village, firearm.

YENİÇAĞDA OSMANLI PİYADELERİNİN ASKERİ POTANSİYELİ

Öz

XVI. yüzyılla birlikte Osmanlı ordusu önemli bir sosyal-iktisadi değişim içerisindeydi. Cigalazade Sinan Paşa’nın Haçova Seferi sonrasında Belgrad’da yaptırmış olduğu teftişte pek çok timarlı sipahi, yoklamada bulunmadıkları gerekçesiyle tımarlarını ve statülerini kaybetmişlerdi. Bu işsiz kalmış sipahiler parçası oldukları kırsal alanda bir süre sonra celalî olarak anılacak, kanunsuz sayılarak köylerin, köylülerin güvenliğini tehdit eden ve tarımsal üretime zarar veren tarihi figürlere dönüşeceklerdi. Başta Adaletnâmeler olmak üzere çeşitli Osmanlı belgelerinde tarifi yapılan bu eski atlı sipahilerin pek çoğunun bu şekilde sistem dışında kalmaları, savaşlarda Osmanlı ordusundaki süvari zümresini zayıflattı. Bu gelişme ve Avrupa’daki ateşli silah ve savaş taktikleri konusundaki diğer gelişmeler, Osmanlı ordusunun giderek piyade zümresine ağırlık vermesine neden oldu. Yeniçeriler dışında kırsal alandan gelen ve sekban, saruca, levent, tüfenkçi gibi çeşitli isimlerle anılan bu yeni savaşçılar, giderek Osmanlı ordusunun belkemiğini oluşturmaya başladılar. Bu çalışma; Osmanlı Devleti’nin ekonomik üretim yapısının çekirdeği ve ana figürü olan köylünün nasıl askeri nitelik kazanıp bir üreticiden, askeri alanda faaliyet gösteren bir bireye dönüştüğünü, bilimsel tartışmaya açık bazı önermelerle açıklamaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Yeniçeri, celali, köy, ateşli silah

Kaynakça

• Ágoston, G. (2003). 1453-1826 Avrupa’da Osmanlı Savaşları, Top, Tüfek ve Süngü. Yeniçağda Savaş Sanatı 1453-1815 içinde, Editör Jeremy Black, (Çev. Yavuz Alogan), Kitapyayınevi, 1. Basım İstanbul, s.128-153.
• Ágoston, G. (2017). Ateşli Silahlar ve Askeri Uygulama: “Osmanlılar ve Askeri Devrim”, Osmanlı’da Ateşli Silahlar Ve Askeri Devrim Tartışmaları içinde, (Çev. ve Yay. Haz. Kahraman Şakul), İşbankası Kültür Yayınları, 1. Basım, İstanbul Ocak 2017, s. 45-84.
• Arıkan, Z. (1984). Busbeck ve Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Araştırmaları IV, İstanbul, s. 197-224.
• Chase, K. (2008). Ateşli Silahlar Tarihi, Çeviren: Füsun Tayanç-Tunç Tayanç, Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Crosby, A.W. (2003). Ateş Etmek: Tarihte Fırlatma Teknolojileri, (Çev. A. Gürey), İstanbul.
• Emecen, F. M. (2014). Osmanlı Klasik Çağında Savaş, Timaş Yayınları 3. Baskı, İstanbul.
• Evliyâ Çelebi. (2002). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, VI. Kitap, Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, YKY 1. Baskı, İstanbul.
• Gelişim-Hachette Türk ve Dünya Tarihi Ansiklopedisi (1985). (Çev. Cemal Bali, Erdim Öztokat, Osman Senemoğlu), Gelişim Yayınları C. 6, İstanbul.
• Goodwin, G. (2003). Yeniçeriler, (Çev. Derin Türkömer), Doğan Kitap, 3. Baskı, İstanbul.
• Güler, İ. (2007). Denizli’nin XVIII. Yüzyılda (Osmanlı Devleti’nin) Kuzey Afrika’daki Garp Ocakları İle İlişkileri, Uluslararası Denizli Ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, 6-8 Eylül 2006, C.1, Denizli, s. 200-206.
• Işın, P. M. (2009). Türk Okçuluk Araştırmaları ve Paul E. Klopsteg (1889-1991), Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Yıl 1, Sa. 1, s. 233-241.
• İreçek, K. Y. (1990). Belgrad İstanbul Askerî Yolu, (Çev. Ali Kemal Balkanlı) Ankara.
• Karamuk, G. (2019). Devşirmelerin Hukuki Durumları Üzerine, Söğüt’ten İstanbul’a. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar içinde İmge Kitabevi Ankara, s. 555-572.
• Kolçak, Ö. (2012). XVII. Yüzyıl Askerî Gelişimi ve Osmanlılar:1660-64 Osmanlı-Avusturya Savaşları, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Mustafa Kânî. (1252). Telhis-i resâ’ilü’r-rümât, İstanbul.
• Oman, C.W.C. (2002). Ok, Balta ve Mancınık. Ortaçağda Savaş Sanatı 378-1515, (Çeviren İsmail Yavuz Alogan), Kitapyayınevi,1. Baskı İstanbul.
• Özcan, A. (1994). Devşirme, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul, s. 254-257.
• Parker, G. (2018). Askerî Devrim. Batı’nın Yükselişinde Askerî Yenilikler 1500-1800, Tercüme: Tuncay Zorlu, Küre Yayınları 2. Baskı İstanbul.
• Parry, V.J (1975). İslam’da Harp Sanatı, (Çev: Salih Özbaran-Erdoğan Merçil), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sa. 28-29, İstanbul, s.193-218.
• Silah. Tabanca ve Tüfeklerin 800 Yıllık Tarihi. (2008). Kaknüs yayınevi 1. Basım, İstanbul.
• Stein, M. L. (2007). Osmanlı Kaleleri Avrupa’da Hudut Boyları, (Çev: Gül Çağalı Güven), Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi (Metin ve Tahlîl). (2003). Yayına Hazırlayan: Doç. Dr. Ziya Yılmazer, Türk Tarih Kurumu Basımevi 2 cilt, Ankara.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1998). Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları I, TTK Basımevi, Ankara.
• Yücel, Y. (1988). Osmanlı Devlet Teşkilâtına Dair Kaynaklar. Kitab-ı Müstetâb, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Wilson, P. (2003). 1648-1789 Eski Rejimde Savaşlar, Top, Tüfek ve Süngü Yeniçağda Savaş Sanatı 1453-1815 içinde, (Çev. Yavuz Alogan), Kitapyayınevi 1. Basım İstanbul, s.76-103.
• https://www.trackofthewolf.com/Categories/GunKit.aspx/603/1/1746-BROWN-BESS-MUSKET-PARTS-LIST
• https://cemilbezmen.wordpress.com/2020/04/02/turk-yayi/
• https://www.wikiwand.com/en/Jean_Maritz