Reklam-Folklor İlişkisi ve Kültürel Değerlerin Reklamlarda Kullanımı Üzerine Bazı Tespitler

Yıl 2023, Sayı: 26 - ., 12 - 25, 30.11.2023

Muhammet Nuri Ceylan

https://doi.org/10.33404/anasay.1354986

Öz

Folklor ürünlerinin zengin ve köklü bir altyapıya sahip olması sebebiyle tüm değerleriyle halk kültürü unsurları çeşitli alan çalışmalarına mühim bir kaynak sağlamaktadır. Bu bağlamda halk kültürüne dair ögeler TV, internet, radyo vb. kitle iletişim araçları aracılığıyla ekranlara taşınmaktadır. Folklor ürünlerinin bir araç olarak kullanıldığı en önemli mecralardan biri reklamlardır. Çalışmada, farklı dönemlerde çekilmiş reklamlarda yer alan halk kültürü unsurları ve bunların reklamlara dahil edilmesinin önemi tahlil edilmiş, toplumsal değer yargılarının çeşitli kültürel kod ve referansla ekranlara nasıl taşındığı dikkatlere sunulmuştur. Çalışmada veri toplama bağlamında amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmış, veri sağlayacağı düşünülen reklamlar incelemeye alınmıştır. Bu kapsamda 1980-2020 yılları arasında çekilen yiyecek, içecek, temizlik, ev eşyası, sigorta, telefon hattı, banka ve araba lastiği gibi geniş bir yelpazedeki ürünlerin reklam filmleri incelemeye dahil edilmiştir. Reklamlarda elde edilen verilerin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmış, reklam ve folklor ilişkisi, folklorun reklamlara etkisi, folklor ürünlerinin geleneksel bağlamı dışında farklı amaçlarla kullanılmasının yansımaları belirlenmiş, böylece ele alınan reklamlarla halk kültürünün etkileşimi ortaya konulmuştur. Reklamlarda kültürün maddi ve manevi unsurlarının bir araç olarak pazarlama stratejileri içinde nasıl kullanıldıkları, bu yönelimin folklara olumsuz yansımaları ve olumlu katkılarının neler olduğu belirlenmiştir. Elde edilen verilerin analizi sonucunda ticari kaygılarla üretilen reklam filmlerinin hedef kitleye ulaşmak için her türlü folklor ürününden yararlandığı, bunları ürünlerin tanıtımını yapma gayesiyle kurguya dahil ettikleri gözlemlenmiştir. Reklamlarda, halk kültürü ürünlerinin geleneksel bağlamından kopartılarak hedefler doğrultusunda kullanılmaları, o değerlerin kısmen de olsa aslını bozmaya sebebiyet verdiği fakat halk kültürü unsurlarına reklamlarda yer verilmesinin değer yargılarını hatırlama veya yaşatma etrafında kıymetli bir rol oynadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Folklor, Reklam, Folklorizm, Pazarlama-Kültür ilişkisi.

SOME DETECTIONS ON THE RELATIONSHIP OF ADVERTISING-FOLKLOR AND THE USE OF CULTURAL VALUES IN ADVERTISEMENTS

Öz

Due to the fact that folklore products have a rich and well-established infrastructure, folk culture elements with all their values provide a source of ammunition for various field studies. In this context, the elements of public culture are TV, internet, radio etc. It is carried to the screens through mass media. One of the most important channels where folklore products are used as a tool is advertisements. In the study, the elements of folk culture in advertisements taken at different periods and the importance of their inclusion in advertisements were analyzed, and attention was paid to how social value judgments were carried to the screens with various cultural codes and references. In the study, the purposeful sampling method was used in the context of data collection, and the advertisements thought to provide data were examined. In this context, commercials of a wide range of products such as food, beverage, cleaning, household goods, insurance, telephone line, bank and car tire shot between 1980-2020 are included in the review. In the analysis of the data obtained in the advertisements, the content analysis method was used, the reflections of the use of folklore for different purposes other than the traditional context of folklore products, the effects of folklore on advertisements, thus, the interaction of folk culture with the advertisements discussed was revealed. It has been determined how the material and spiritual elements of culture are used in marketing strategies as a tool in advertisements, what are the negative reflections and positive contributions of this orientation to the folk. As a result of the analysis of the data obtained, it was observed that commercial films produced with commercial concerns used all kinds of folklore products to reach the target audience and included them in the fiction with the promotion of products. In advertisements, they are used in line with the targets by breaking the traditional context of folk culture products, It was concluded that those values, in part, caused the fact of breaking the original, but the inclusion of folk culture elements in advertisements played a precious role around remembering or living the value judgments.

Kaynakça

• Altay, A. (2000). Reklam Çevirisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 17/1, 33-41.
• Bars, M. E. (2021). Folklorizm, Fakelore, İcat Edilmiş Gelenek ve Reklam. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 27-50.
• Batı, U. (2005). Bir Anlam Yaratma Süreci ve İdeolojik Yapı Olarak Reklamların Göstergebilim Bir Bakış Açısıyla Çözümlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 29 (2), 175–190.
• Becan, C. (2012). Yeni (Duyuşsal) Reklam İletileri Bağlamında Göstergeleri Okumak: Göstergebilimsel Yöntemden Yararlanarak Bir Reklam İletisi Çözümlemesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 36-52.
• Boyraz, Ş. (2001). Halk Kültürü Unsurlarının Televizyon Reklamlarında Kullanılması, Millî Folklor, 49, 93-108.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Halkbilimi Açısından Gelenek, Turizm ve İcad Edilmiş Gelenek Bağlamında Ayvalık Şeytan Sofrası Örneği. Millî Folklor, 43, 7-12.
• Dorson, M. R. (2007). Folklore ve Fake Lore. Folklorun Sahtesi: Fakelore. (Yay. Haz. Selcan Gürçayır), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 11-32.
• Elibol, B., Sari, S. (2021). Erzurum Ehram Dokuması Üzerine Deneysel Bir Çalışma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 27 (46), 13-22.
• Emir, D.A. Bayburt’ta Ehram. (2005). İstanbul: Bayburt Valiliği İl Özel İdaresi Yayınları.
• Günay, U. (1996). Folklor, Reklam ve Tarhana, Millî Folklor, 4, 3-12
• Güvenç, A. Ö. (2020). Folklor ve Sinema. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hasol, D. (1979). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud. (2020). Dîvân-u Lugâti't-Türk (Yay. Haz. Ahmet B. Ercilasun-Ziyat Akkoyunlu). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kuban, D. (2018). Türk Ahşap Konut Mimarisi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Özdemir, N. (2008). Medya Kültür ve Edebiyat, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Şahin, H. İ. (2009). Dalyan ve Köyceğiz Çevresinde Gelenek, Turizm ve Folklorizm. Millî Folklor, 11 (82), 50-58.
• Uyanık, S. (2006). Metalaştırılan Kültür. Millî Folklor, 71, 79-82.
• Wernic, A. (1996). Promosyon Kültürü, Reklam, İdeoloji ve Sembolik Anlatım, (Çev. Osman Akınhay), Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Wolf-Knuts, U. (2007). Folklorizm, Nostalji ve Kültürel Miras, Folklorun Sahtesi: Fakelore. (Yay. Haz. Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayınları, 175-181.