Kadın Parlamenterler Açısından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Anayasa Komisyon Raporları Üzerinden Bir İnceleme (2016-2023)

Yıl 2024, Sayı: 27, 1 - 18, 29.02.2024

Tuğba Yolcu , Abdurrahman Muhammet Banazılı

https://doi.org/10.33404/anasay.1424267

Öz

Siyasal sistem bir ulusun iktidar formunu gösteren yasama, yürütme ve yargı erklerinin kim veya kimler tarafından yönetildiğini belirleyen çeşitli ögelerden oluşan bir bütündür. Siyasal sistemin bütünlüğü, bir ülkenin siyasi kurumlarını ve bu kurumlar tarafından ifa edilen politika süreçlerini de tesiri altına almaktadır. Bundan dolayıdır ki siyaset biliminin en önemli konu başlıkları arasında siyasal rejim ve bunun oluşum süreçleri yer almaktadır. Siyasal alanda kadınların erkeklere kıyasla daha az görünür olduğuna ilişkin kanıların varlığı yalnızca Türkiye’de değil, dünyanın farklı ülkelerinde de bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti açısından bakıldığında tarihsel süreç içerisinde kadınların siyasal yaşama eklemlenebilmesi için bir takım yasal düzenlemeler yapılarak siyasi hayata katılımlarının önündeki engeller bertaraf edilmeye çalışılmıştır. Ancak günümüzde bu engellerin devam ettiği ve kadınların sosyal hayata konumlanışından kaynaklı problemlerin var olduğuna dair tartışmalar süre gelmektedir. Bu sorunsaldan hareketle çalışmada Türk siyasal yaşamındaki siyasal sistem değişikliğinde kadın parlamenterlerin etkileri ve bakış açılarının incelenmesi amaçlanmıştır. Nitekim temsili demokrasilerde parlamenterler halkın düşüncelerini, beklentilerini ve görüşlerini siyasal alana taşıyan en önemli aktörlerdendir. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti siyasal sisteminde “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle” birlikte önemli bir değişim ve dönüşüm yaşanarak, bu yeni hükümet sisteminin anayasa teklifinin parlamentoya sunulduğu esnada kadın parlamenterlerin bakış açıları ve siyasal sistemin dizayn edilmesindeki etkileri incelenmiştir. Çalışmanın teorik çerçevesi kronolojik analizle kadın parlamenterlerin siyasal sistem içerisinde yaşanan gelişmelerdeki etkileri ortaya koyularak çizilmeye çalışılmıştır. Doküman analizi tekniğinden istifade edilerek, Anayasa Komisyon Tutanakları (2016-2023) ele alınmış ve kadın parlamenterlerin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin oluşumundaki etkileri, algıları ve bakış açıları irdelenmiştir. Çalışma sonucunda geçmişten günümüze politik sahada erkeklere kıyasla geride kalan kadınların söz konusu yeni hükümet sisteminin oluşum sürecinde de geri planda kaldığı öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kadın Parlamenterler, Anayasa Komisyonu, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi

Presidential Government System From The Viewpoint Of Female Parliamentarian: An Analysis Of The Constitutional Commission Reports (2016-2023)

Öz

The political system is a set of various elements that determine the form of government of a nation, which is the legislative, executive and judicial powers that are exercised by whom or by whom. The integrity of the political system also affects the political institutions of a country and the policy processes carried out by these institutions. Therefore, the political regime and its formation processes are among the most important topics of political science. There is a belief that women are less visible in the political sphere compared to men not only in Türkiye but also in different countries around the world. From the perspective of the Republic of Türkiye, a number of legal arrangements have been made in order to eliminate the obstacles to women's participation in political life. Nowadays, however, there are ongoing debates that these obstacles continue and that there are problems arising from the positioning of women in social life. Based on this problematic, this study aims to examine the effects and perspectives of women parliamentarians on the change of the political system in Türk political life. Indeed, in representative democracies, parliamentarians are among the most important actors who carry the thoughts, expectations and opinions of the people to the political arena. In this context, an important change and transformation was experienced in the political system of the Republic of Türkiye with the "Presidential Government System" and the perspectives of women parliamentarians and their effects on the design of the political system were analyzed during the submission of the constitutional proposal of this new government system to the parliament. The theoretical framework of the study was tried to be drawn by revealing the effects of women parliamentarians on the developments in the political system through chronological analysis. By utilizing the document analysis technique, the Constitutional Commission Minutes (2016-2023) were analyzed and the effects, perceptions and perspectives of women parliamentarians on the formation of the Presidential Government System were analyzed. As a result of the study, it is argued that women, who have lagged behind men in the political arena from the past to the present, have also lagged behind in the formation process of the new government system in question.

Anahtar Kelimeler

Female Parliamentarians, Constitutional Commission, Presidential Government System.

Kaynakça

• Akçakaya, M. & Özdemir, A. (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Siyasala İstikrar. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi. 53(3), 922-944.
• Akgül, M. (2021). 1982 Anayasası’nda Cumhurbaşkanının Tarafsızlığı ve Konumu. Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 6(2), 39-54.
• Alp, H. (2023). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Açısından Siyasal Hayatta Kadın Temsiliyeti ve 14 Mayıs 2023 Milletvekili Seçimleri Üzerine Bir Değerlendirme. Anlambilim MTÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 3(1), 203-211.
• Arat, N. (1986), Kadın Sorunu. İstanbul: Say Yayınları.
• Boyalı, H. & Gümüş, K. (2022). Bürokrasi ve Siyaset İlişkisinin Parlamenter Sistem ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Özelinde Analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 55, 232-247.
• Cin, H. & Akyılmaz, G. (2009). Türk Hukuk Tarihi. (3. Baskı). Konya: Sayram Yayınları.
• Çakır, S. (1994). Osmanlıda Kadın Hareketleri. İstanbul: Metris Yayınları.
• Deniz, Ş. (2007). Kadın Parlamenterlerin Bakış Açısıyla Türkiye’de Kadınların Siyasal Hayattaki Temsili. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 5(7), 2-16.
• Dinç, M. (2002). Bugünün Türkiye’sinde kadınların siyasal katılımı ve katılımı artırmaya yönelik çözüm önerileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Doğru, D. (2023). Türkiye’de Kadınların Siyasal Haklarını Kazanması ve Siyasal Temsilde Karşılaşılan Sorunlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 72(1), 247-293.
• Duyar, M. (2024). Anayasa Yapım Sürecinde Muhalefet Olgusunun Meclis Tutanakları Üzerinden Değerlendirilmesi: 1921, 1924 ve 1961 Anayasaları Örneği. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 8(33), 121-136.
• Erdoğan, M. (2003). Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset. Ankara: Liberte Yayınları.
• Ergül, T. (2005). Başkanlık Sistemi. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Eroğul, C. (2010). 1908 devrimini izleyen anayasa değişiklikleri. S. Akşin, S. Balcı & B. Ünlü (Ed). 100. yılında jön Türk devrimi içinde (ss. 85-139). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eryılmaz, B. (2006), Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. (2. Baskı). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Gönenç, L. (2011). Türkiye’de hükümet sistemi tartışmalarına kısa bir bakış ve mevcut hükümet sisteminin niteliği. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Politika Notu.
• Güler, T. (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemleri ve Kamu Yönetimine Etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21(39), 299-322.
• İnce, İ.Ç. & Özdemir, Y.M. (2023). 1909 Tarihli Anayasa Değişikliklerinin Hükümet Sistemine Etkisi. Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 5(1), 32-44.
• Karatepe, Ş. (2013). Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Yeni Türkiye. 51, 223-235.
• Keser, A., Çelik, M., & Ercan, E. (2021). Türkiye’de kadınların siyasal temsili ve toplumsal cinsiyet. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 76(1), 191-229. doi.org/10.33630/ausbf.822019.
• Kışlalı, A. T. (2006). Siyasal Sistemler Siyasal Çatışma ve Uzlaşma. Akara: İmge Yayınevi.
• Kiriş, H.M. (2011). Parti Sisteminde Kutuplaşma ve Türk Parti Sistemi Örneği. Amme İdaresi Dergisi. 44(4), 33-67. Özbudun, E. (1992). 1921 Anayasası. Ankara: AAM.
• Özdemir, H. (2020). Türkiye’nin Parlamenter Hükümet Sistemi Tecrübesine Kısa Bir Bakış. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10(20), 373-400.
• Özer, S. (2013). Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Verilmesinin Kamuoyundaki Yankıları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 29(85). 131-168.
• Soysal, M. (1993). 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Turhan, M. (1991). Meclis Hükümeti. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 46(1), 453-466.
• Turhan, M. (1995). Parlamenter Sistem mi, Yoksa Başkanlık Sistemi mi?. Mülkiyeliler Birliği Dergisi. 19(179–180), 78–82.
• Uluşahin, N. (1999). Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Verney, D. (1992). Parliamentary government and presidential government. A. Lijphart (ed.). Parliamentary versus presidential government içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Yanık, M. (1997). Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Yılmaz, V. & Yıldız, M.Ş. (2022). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Üzerine Tartışmalar ve Yeni Sistemin Etkileri. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 6(2), 507-532.
• Yolcu, T. (2019). Parlamento Dışı Muhalefet Örneği Olarak Siyasi Kadın Hareketleri: Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler. Gaziantep University Journal of Social Sciences. 18(1), 242-255.
• Yıldırım, U.T. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin Eleştirileri: Türkiye’de Muhalefet Partileri Üzerinden Bir İnceleme. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies. 13(79), 509-524.
• Yıldırım, U.T. (2022). Çin Halk Cumhuriyeti ve Küba Cumhuriyeti’nin Karşılaştırılması: Değişen Düzende Anayasal Siyasal Sistem ve Ekonomi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi. 5(2), 469-482.
• Zetkin, C. (1996). Kadın Sorunu Üzerine Seçme Yazılar. Ankara: İnter Yayıncılık.
• E- Kaynaklar
• 1961 Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61.htm, 1 Ekim 2023 tarihinde erişildi.
• 1982 Anayasası, http://www.anayasa.gen.tr/1982ay.htm, 1 Ekim 2023 tarihinde erişildi.
• 28 Aralık 2016 Çarşamba, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1839, 5 Kasım 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Anayasa Komisyon Raporu(a) (18/07/2017). https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1935 24 Kasım 2023 tarihinde erişildi.
• Anayasa Komisyon Raporu(b) (06/03/2018). https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=2099 19 Kasım 2023 tarihinde erişildi.
• Anayasa Komisyon Raporu(c) (08/03/2018). https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=2105 20 Kasım 2023 tarihinde erişildi.
• Anayasa Komisyon Raporu(d) (17/06/2020). https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=2543 20 Kasım 2023 tarihinde erişildi.
• Anayasa Komisyon Raporu(e) (23/03/2022). https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=2932 20 Kasım 2023 tarihinde erişildi.
• Anayasa Komisyon Raporu(f) (19/01/2023). https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=3094 25 Kasım 2023 tarihinde erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=106, 18 Ekim 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu 22 Aralık 2016 Perşembe, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1834, 1 Eylül 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu, TBMM Anayasa Komisyonu, 20 Aralık 2016 Salı, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1826, 9 Ağustos 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu, 21 Aralık 2016 Çarşamba, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1828, 10 Ağustos 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu, 23 Aralık 2016 Cuma, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1835, 13 Eylül 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu, 24 Aralık 2016 Cumartesi, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1836, 28 Eylül 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu, 26 Aralık 2016 Pazartesi, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1837, 7 Ekim 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu, 27 Aralık 2016 Salı, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1838, 1 Eylül 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Anayasa Komisyonu,29 Aralık 2016 Perşembe, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=1840, 7 Ekim 2023 tarihinde erişilmiştir.
• TBMM Sandalye Dağılımı (2023). https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi 14 Kasım 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Yazıcı, S. (2010). Başkanlık sistemi Türkiye'yi olumsuz etkileri. 25 Kasım 2023 tarihinde https://www.ntv.com.tr/turkiye/baskanlik-sistemi-turkiyeyi-olumsuz-etkiler,0bq8mi62ZEWydU49edr7ig adresinden erişildi.