Çağatay Hanlığı'nda Vergi

Yıl 2024, Sayı: 28, 1 - 10, 31.05.2024

Fatih Orta

https://doi.org/10.33404/anasay.1417655

Öz

Cengiz Han’ın oğlu Çağatay Han’ın adıyla tarih sahnesinde kendisine yer bulan Çağatay Hanlığı, coğrafi konum olarak Moğol İmparatorluğu’nun kalbinde yer almaktadır. Moğol birliği bozulunca diğer Moğol uluslarının ortasında kalmaya devam etti. Çağatay Hanlığı, konumu itibariyle İpek Yolu güzergahında yer almaktadır. Diğer taraftan Çağatay Hanlığı, kuruluş yıllarını Büyük Hanlık gölgesinde geçirmiştir. Bundan dolayı bağımsız hareket etmekte zorlanmıştır. Çağatay Hanlığı, dönem kaynakların hakkında en az bilgi verdiği Moğol şube devletidir. Bu yüzden Çağatay Hanlığı’nın ekonomik yapısına ilişkin malumatımız oldukça mahduttur. Büyük Moğol Hanlığı’nın etkisi altında kaldığı için en azından ilk dönemlerinde ekonomik yapısı ona bağlıydı. Bu çalışmada Çağatay Hanlığı’nın vergi politikalarının neler olduğu ile Hanlık dahilinde toplanan vergi kalemleri üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Moğol, Çağatay Hanlığı, Ekonomi, Vergi

TAXATION IN CHAGHATAI KHANATE

Öz

The Chagatai Khanate, which found its place on the stage of History under the name of Chagatai Khan, the son of Genghis Khan, is geographically located in the heart of theMongol Empire. When the Mongol unity brokedown, it continuedtoremain in the middle of other Mongolnations. Chagatai Khanate is located on the Silk Road route due to its location. On theotherhand, Chagatai Khanate spent its foundation years under the shadow of the Great Khanate. Therefore, it had difficulty in actingin dependently. Chagatai Khanate is the Mongolian branch state about which the contemporary sources give the leastin formation. Therefore, our knowledge about the economics tructure of Chagatai Khanate is quite limited. Since it was under the influence of the Great Mongol Khanate, at least in its early periods, its economic structure was dependent on it. This study will focus on the tax policies of the Chagatai Khanate and the tax items collected within the Khanate.

Anahtar Kelimeler

Mongol, Chaghatai Khanate, Economy, Tax.

Kaynakça

• Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (2022). Tarih-i Cihan Güşa. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Arpacı, M. (2023). Kırım Hanlığı’na Ait Resmi Yazışmalardaki (16.-18. Yüzyıllar) İdari, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Terimler. Yayımlanmamış doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Pegolotti, F. B. (1916). Notices of the Land Route to Cathay. Cathay and the Way Thither III. (Ed. Henry Yule). New Delhi: Munshiram Manoharlal Publisher Pvt. Ltd.
• Caferoğlu, A. (1934). Uygurlarda Hukuk ve Maliye Istılahları. Türkiyat Mecmuası, 4, 39.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Clark, V. L. (1975). On a Mongol Decree of Yisün Temür. Central Asiatic Journal. 19 (3), 197.
• Çağbayır, Y. (2007a), Ötüken Türkçe Sözlük III. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çağbayır, Y. (2007b). Ötüken Türkçe Sözlük IV. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dayı, Ö. (2015). Mahmud Yalavac’ın Moğol İmparatorluğundaki Faaliyetleri. Current Research in Social Science, 3, 65.
• Dayı, Ö. (2020). Moğolların Teşkilat ve İdari Tarihi & İran Moğolları 1220-1295. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Doğan, İ., & Usta, Z. (2014). Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı. Ankara: Altınpost Yayıncılık.
• Donuk, A. (1988). Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Unvan ve Terimler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Ebü’l Ferec İbnü’l İbri. (2011). Târîhu Muhtasari’d-Düvel. (Çev. Şerafeddin Yaltkaya). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Gregory Abû’l-Farac. (1950). Abû’l Farac Tarihi II. (Çev. Ömer Rıza Doğrul). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Halaçoğlu, Y. (1993). Damga. TDV İslam Ansiklopedisi, 8, 454.
• İzgi, Ö. (1987). Uygurların Siyasi ve Kültürel Tarihi (Hukuk Vesikalarına Göre). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• İzgi, Ö. (2017). Uygurlardaki Vergilere Ait Bazı Düşünceler. Ekrem, E. & Küçük, S. (Haz.). Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kafalı, M. (1976). Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kafalı, M. (2005). Çağatay Hanlığı (1227-1345). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kamalov, İ. (2009). Altın Orda ve Rusya & Rusya Üzerindeki Türk-Tatar Etkisi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kaya, Ç. (2023). Çağatay Hanlığı-Büyük Moğol Kağanlığı Arasındaki Siyasi İlişkiler (Başlangıcından 1320 Yılına Kadar). İstanbul: Post Kitap.
• Kılıç, E. (2017). Altın Orda Devletinin İktisadi Tarihi (XIII-XV. Yüzyıllar).Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kollmar- Paulenz, K. (2020). Cengiz Han’dan Günümüze Moğollar. (Çev. Hakan Aydın). İstanbul: Runik Kitap. Kubbealtı Lügatı. 11.01.2023 tarihinde http://lugatim.com/s/DAMGA adresinden erişildi.
• Kushenova, G. (2007). Cengiz Han’ın İki Valisi Mahmud Yalavaç ve Yeh-Lu Ch’u-Ts’ai: Devlet İdare Anlayışları ve Uygulamaları.Bilig, 42, 233.
• Kushenova, G. (2013). Ögedey Kaan Devrinde Türkistan ve Maveraünnehir (1229-1241). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Lessing, F. (2003a). Moğolca-Türkçe Sözlük I. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Lessing, F. (2003b). Moğolca-Türkçe Sözlük II. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Lkhundev, G. (2013). XIII-XV. Yüzyıllar Arasında Türk-Moğol Halklarının Sosyo-Kültürel Tarihi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Martinez, A. P. (2022). Kurumsal Gelişme, Gelirler ve Ticaret. (Çev. Mustafa Uyar). Di Cosmo, N, Frank, A. J., Golden, P. B. (Haz.). İç Asya Tarihi Cengizliler Çağı içinde. İstanbul: Kronik Kitap.
• Matsui, D. (2004). Uigur Peasants and Buddhist Monasteries during Mongol Period: Re-examination of the Uigur Document U 5330 /USp 77). TôyôshiKenkyû, 63 (1), 57.
• Özgüdenli, O. G.(2000). İncü. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 281.
• Özyetgin, A. M. (2004). Eski Türk Vergi Terimleri. Ankara: KÖKSAV.
• Özyetgin, M., Kemaloğlu, İ. (2017). Altın Orda Hanlığına Ait Resmi Yazışmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Pochekaev, R. Yu. (2014). Tamgha and Sturggle Against It: On the History of Medieval Turkic Mongol Taxation System. Golden Horde Review, 6 (6), 79-80.
• Rashid-al-Din. (1971). The Successor of Genghis Khan. (Çev. John Andrew Boyle). New York-London: Columbia UniversityPress.
• Raşid-al-Din Fazlullah. (1957). Cami-at-Tavarih. Bakü: İzdatel’stvoAkademiiNaukAzebaycanskii SSR.
• Reşidüddin Fazllullah-ı Hemedanî. (1373). Câmiu’t-Tevarih I. (Nşr. M. Ruşen, M. Musevi). Tahran: İntişarat-ı Elbruz. Spuler, B. (2011). İran Moğolları. (Çev. Cemal Köprülü). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tezcan, M. (1990). Eski Türklerde Tamga. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Togan, Z. V. (2019). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Vural, M. (2022). Moğol Devletlerinde Ticaret ve Vergi Sistemi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Yaltkaya, Ş. (1939). İlhanîler Devri İdari Teşkilatına Dair Nasîr-ed-dini Tûsî’nin Bir Eseri. Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, II, 14.
• Yılmaz, B. (2020a). Moğolların Türkistan Fethi. Ankara: Astana Yayınları.
• Yılmaz, B. (2020b). Uygur Sivil Belgelerinin Moğol Tarihi Araştırmalarındaki Önemi. Türkbilig, 40, 257.