Arkeoloji Mikroskop Altında: Tarihöncesi Yerleşmelerin Yorumlanmasında Arkeolojik Mikromorfolojinin Katkısı

Yıl 2020, Sayı: 46, 263 - 292, 11.12.2020

Melis Uzdurum

Öz

Fen bilimsel yöntemlerin arkeoloji dünyasında kalıcı bir yer edindiği 1960’lardan bu yana mikroskobik ve ultramikroskobik analizlerin hızla arttığı görülür. Başlangıçta küçük fakat gözle görülebilen maddi kültür ögelerinin, küçük parçaların incelenmesinde kullanılan bu analizlerin sınırları zamanla sedimanlar, mineraller, mikroorganizmalar gibi mikron ölçeğindeki kalıntı ve hatta izleri de içine alacak şekilde genişlemiştir. Bugün geldiğimiz noktada dönüşen yaklaşımlar ve gelişen teknikler ile geçmiş yaşam daha yüksek çözünürlükte incelenebilmektedir. Arkeolojik mikromorfoloji buna katkı sunmakla kalmayıp mikro bağlamın kurulmasını sağlayan bir yöntem olarak ön plana çıkar. Yöntemin günümüz Türkiye arkeolojisinde özellikle de tarihöncesi araştırmalarında halen yeterince tanınır olmadığı, analizlerin münferit örneklerle sınırlı kaldığı görülür. Bu yazıda arkeolojik mikromorfoloji, incelediği kalıntılar ve ilgi alanına giren konuların arkeolojiye sunduğu katkı çerçevesinde ilk kez kapsamlı olarak sunulmaktadır. Bu bağlamda yazı hem Türkçe literatürde arkeolojik mikromorfoloji ile ilgili kuramsal ve terminolojik bir altlık oluşturulmasına hem de arkeolojik mikromorfolojinin Türkiye arkeolojisindeki yerinin sağlamlaştırılmasına katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arkeolojik yöntem, tarihöncesi arkeolojisi, ince kesit analizi, arkeolojik mikromorfoloji

Kaynakça

• Brothwell – Pollard 2008 Clarke 1968 Courty ve diğ. 1993 Finkelstein ve diğ. 2012 Malainey 2011 Sageidet 2000 Weiner 2010 Bullock ve diğ. 1985 Courty ve diğ. 1989 Courty 1992 Goldberg 1980 Macphail – Cruise 2001 Macphail – Goldberg 1990 Macphail ve diğ. 1990 Matthews ve diğ. 1997, 2013 Nicosia Stoops 2017 Stoops 2003 Stoops ve diğ. 2010 Kubiena 1964, 113 Ross 1924 Delage – Lagatu 1904 Agafonoff 1935-1936 Allen 1930 Oprea 1936 Kubiena 1938 Kubiena 1948; Kubiena 1953 Stoops 2003, 7 Libby ve diğ. 1949 Cornwall 1958 Dalrymple 1958 Kubiena 1953 Courty 1992, 43 Cornwall 1958 Dalrymple 1958 Brewer – Sleeman 1988; Stoops 2009, 102 Brewer 1964 Stoops 2009, 102 Bal 1973, 175; Barrat 1969, 267 Brewer 1964 Bullock ve diğ. 1985 Murphy ve diğ. 1985 Altemüller 1974 Babel 1975 FitzPatrick 1984; 1993 Dobrovolski 1983; Parfenova – Yarilova 1962 Stoops 2003, 7; Stoops 2009, 104-105 Goldberg – Aldeias 2016, 1 Peacock 1969 Butzer 1982; Courty – Fedoroff 1982; Goldberg 1979a; 1979b; 1979c; 1980; 1983; Macphail 1983, Macphail – Goldberg 1995 Goldberg 1983, 147-148 Stoops 1984a; 1984b Goldberg 1983; Macphail 1983 Haesaerts ve diğ. 1983 Romans – Robertson 1983 Langohr 1990 Goldberg 1979b, 1979c Goldberg 1979d Goodman – Elgar 2008a Matthews 2012b Nodarou 2008 Goren ve diğ. 1991 Goren – Goring-Morris 2008 Karkanas 2006 Matthews 1995, 2003, 2005b Macphail ve diğ. 2004 Shahack-Gross ve diğ. 2005 Karkanas 2006 Matthews 1995 Rosen 1986 Stoops 2014 Goldberg – Aldeias 2016, 2 Stoops 2014, 197 Stoops – Nicosia 2017, 3 Goldberg – Aldeias 2016 Stoops – Nicosia 2017 Courty 2001 Matthews 2005b Matthews ve diğ. 1997 Macphail 2013a; 2013b Nicosia – Stoops 2017 Mentzer – Quade 2013 Golberg ve diğ. 1994; Wattez – Courty 1987 Beck 2010; Braune ve diğ. 1983; Gifford – Foster 1989; Schoch ve diğ. 2004; Upton ve diğ. 2011 Ismail-Meyer 2017, 121 Davidson ve diğ. 2010; Friesem ve diğ. 2011; 2014; Goodman-Elgar 2008a Rapp – Mulholland 1992 Albert ve diğ. 2008; Mallol ve diğ. 2010; Shahack-Gross ve diğ. 2005; Shillito 2011a, 2011b; Vrydaghs ve diğ. 2007; Vrydaghs ve diğ. 2017; Wadley ve diğ. 2011 Villagran ve diğ. 2017, 11 Canti 2017a Canti 2017b Canti 1997, 219; Canti 1998; Canti – Brochier 2017a, 51, Goren 1999 Goldberg 1980; Horwitz – Goldberg 1989 Albert – Henry 2004; Brochier 1985, 1993; Canti 1997; Courty ve diğ. 1991; Macphail ve diğ. 1997; Shahack-Gross 2011; Shahack-Gross ve diğ. 2003 Brochier 1983 Akeret – Rentzel 2001, 695-696 Matthews 2003; 2016; Reddy 1998; Spengler 2018 Cammas 2018; Mentzer 2018; Uzdurum 2019 Mentzer 2018; Portillo ve diğ. 2020 Brönnimann ve diğ. 2017a, 2017b Macphail ve diğ. 2013; Usai ve diğ. 2014 Karkanas 2017; Szpak ve diğ. 2012 Pümpin ve diğ. 2017, 91 Shahack-Gross 2011 Arroyo – Kalin 2017 Ettl – Gärtner 1995; Mücher ve diğ. 1990; Verleyen ve diğ. 2017 Round ve diğ. 1990 Flower 2006; Juggins – Cameron 2010; Smol – Stoermer 2010; Vrydaghs 2017 Brochier 2002; Karkanas – Goldberg 2010; Mallol ve diğ. 2017; Roebroeks – Villa 2011 Mentzer 2014 Maritan 2017; Reedy 1994, 120 Angelini ve diğ. 2017 Angelucci 2017 Cammas 2018; Friesem ve diğ. 2017; Goldberg 1979a; Karkanas 2006; Karkanas – Goldberg 2019; Macphail ve diğ. 2004; Mallol ve diğ. 2017; Matthews 2003; Love 2012; Rosen 1986; Stoops 2017 Macphail ve diğ. 1990, 168 Boivin 2000; Matthews 1995; 2003 Matthews 2005a, Mentzer 2018 Mentzer 2011; 2018 Matthews ve diğ. 1997; 2012a Matthews 2012a, 203 Matthews 2005b Matthews 2012b Goldberg 1979b; Goldberg ve diğ. 2009; Goldberg – Berna 2010 Goldberg – Berna 2010, 59 Goldberg ve diğ. 2003; Miller – Goldberg 2009 Matthews 2016 Friesem ve diğ. 2013; Goodmann – Elgar 2008b; Matthews 2012b; Milek 2012 Rentzel ve diğ. 2017, 281 Courty 1992; 2001; Courty ve diğ. 1989 Macphail ve diğ. 1990, 168 Garfinkel ve diğ. 2009; Hubbard 2010 Portillo ve diğ. 2020 Mentzer 2018; Stiner ve diğ. 2014; Stiner ve diğ. 2018 Stoops 2003, 127-136 Miller – Goldberg 2009, 86-87 Matthews 2018, 78 Uzdurum 2019 Goldberg 1979a; Rosen 1986 Cremaschi ve diğ. 2014 Karkanas 2007 Goren – Goring-Morris 2008 Affonso – Freiberg 2001 Karkanas – Stratouli 2008 Mentzer – Quade 2013 Duru 2018; Hauptmann – Yalçın 2000 Özbaşaran 2003 Courty ve diğ. 1993; Karkanas – Goldberg 2019 Goldberg 1979b; 1979c; Karkanas – Goldberg 2010 Matthews ve diğ. 1997; Mentzer 2018 Friesem ve diğ. 2011; 2014; Goldberg – Whitbread 1993; Macphail ve diğ. 2004; Goodman-Elgar 2008b; Milek 2012 Goodman-Elgar 2008b, 3069 Boivin 2000 TÜBİTAK, Arkeometri Ünitesi Bilimsel Toplantı Bildirileri I-V (1981-1985) Demirci 1986; Türkmenoğlu ve diğ. 1985 Esin 1985 Türkmenoğlu 1985, 43-46 Esin,1997 Kapur 1984, 209; Stoops 2014, 199 Matthews 1998; Mentzer 2018 Matthews 1996a Matthews ve diğ. 2004 Özbaşaran ve diğ. 2007 Demirci – Ertem 1997 Matthews – Postgate 2001 Matthews 1996b Karain ve Öküzini mağaralarının mikromorfoloji analizleri O. Bar-Yosef ve P. Goldberg tarafından Harvard Üniversitesi’nde yapılmıştır (Yalçınkaya 1992, 37 Demirci – Yalçınkaya 1993; Yalçınkaya 1992 Goldberg 2003, Mentzer 2011 Esin – Harmankaya 1999; 2007 Matthews 1998 Özbaşaran 2011 Duru – Özbaşaran 2014; Özbaşaran 2011; Özbaşaran ve diğ. 2018 Noei 2017 Mentzer 2018; Mentzer – Quade 2013, Uzdurum – Mentzer 2017 Uzdurum 2019 Dede 1997 Duru 2014, 142 Özbaşaran ve diğ. 2011, 37 Mentzer 2012 Özbaşaran ve diğ. 2011 Mentzer 2012 Mentzer 2018, 108-109; Uzdurum 2019.