Temsilde Adalet İlkesi Açısından Genel Seçimlerde İttifak

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 433 - 449, 31.12.2019

Furkan Çirkin

Öz

Türkiye’de parlamento seçimlerinde 1961’den beri d’Hondt sistemi uygulanmaktadır. Ayrıca parlamento seçimlerinde ulusal düzeyde uygulanan yüzde onluk seçim barajı mevcuttur. Ülkemizde uygulanan barajlı d’Hondt sistemi, büyük partiler lehine sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Ulusal düzeyde uygulanan yüzde onluk seçim barajı da küçük partilerin parlamentoya girmesini engelleyerek büyük partilerin aşırı temsil elde etmesini sağlamaktadır. Bu nedenle ülkemizde genel seçim sonuçlarıyla parlamento aritmetiği arasında bir adaletsizlik ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde uzun yıllar boyunca temsilde adaletin sağlanamadığı bir parlamento yapısı ortaya çıkmıştır. Buna karşılık “İttifak Yasası” olarak bilinen yeni düzenlemeden sonraki ilk seçimler olan 24 Haziran 2018 seçimleri sonucunda parlamentoda temsilde adaletin neredeyse tam olarak sağlandığı görülmektedir. “İttifak Yasası” yüzde ondan daha az oya sahip küçük partilerin parlamentoya girmesinin önünü açmaktadır. Bu nedenle ittifak kurumu, ilk etapta temsilde adalet açısından olumlu bir düzenlemeymiş gibi görünmektedir. Buna karşılık ittifak kurumunun büyük ittifakların d’Hondt sisteminden faydalanarak daha fazla aşırı temsil elde etmesi ve ittifak içinde bulunmayan küçük partilerin adaletsizliğe uğrayabilmesi gibi olumsuz sonuçları da olabilecektir. Sonuç olarak bu makalede ittifak kurumunun temsilde adalet ilkesi açısından gerçekte nasıl bir anlam ifade ettiği inceleme altına alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İttifak, Parlamento Seçimleri, Genel Seçimler, Temsilde Adalet İlkesi, D’hondt Sistemi

Alliance in General Elections in Terms of the Principle of Justice in Representation

Öz

In Turkey, the d’Hondt system is applied in the parliamentary elections since 1961. There is also ten percent national election threshold in parliamentary elections. In Turkey, the d’Hondt system generally benefits to large parties. In addition, ten percent national election threshold provides environment for overrepresentation of large parties by prevents small parties from entering parliament. For these reasons, an injustice occurs between the results of the general elections and the arithmetic of parliament. Justice in representation hasn’t provided for many years in Turkey. On the other hand, as a result of 24 June 2018 election which is the first elections following the new regulation known as the “Alliance Law’, justice in representation in parliament is almost fully achieved. The alliance paves the way to enter parliament for small parties which has got under ten percent of vote to. Therefore, at first view, the alliance seems to be a positive regulation in terms of justice of representation. On the other hands, the alliance causes large parties in large alliances gain more overrepresentation by using of advantages of the d’Hondt system. And in the new election system, small parties which isn’t in any alliance can’t enter the parliament, so the “Allience Law” causes to injustice between parties within an allience and not within an alliance. As a result, this article examines what the alliance actually means in terms of the principle of justice in representation.

Anahtar Kelimeler

Alliance, Parliamentary Elections, General Elections, Justice in Representation, D’hondt System

Kaynakça

• A. Ersoy Kontacı, “Siyasi İstikrar Temelli Koalisyon Eleştirileri: Anayasa Hukuku Açısından Ampirik Bir Analiz”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2016, C.28, S.123.
• Abdurrahman Eren, “Türkiye’de Uygulanan %10 Genel Seçim Barajının Serbest Seçim Hakkını İhlal Sorunu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2008, C.16, S.2.
• Alexander S. Belenky, Who will be the Next President?: A Guide to the U.S. Presidential Election System, 2. Baskı, y.y., Springer International Publishing, 2016.
• Anne Stevens, The Government and Politics of France, London, Macmillan, 1992.
• David M. Farell, Comparing Electoral Systems, Londra, Macmillan, 1997.
• Enid Lakeman/James D. Lambert, Voting in Democracies: A Study of Majority and Proportional Electoral Systems, London, Faber and Faber Publishing, 1955.
• Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku, 20. Baskı, İstanbul, Beta Yayınevi, 2016.
• George Tsebelis, “Nested Games: The Cohesion of French Electoral Coalitions”, British Journal of Political Science, 1988, C.18, S.2.
• Haluk Alkan, Kurumsalcı Yaklaşım Işığında Yeni Siyasetin Analizi: Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Ankara, Liberte Yayınları, 2018.
• Hüseyin Özcan/Murat Yanık, Siyasi Partiler Hukuku, 3. Baskı, İstanbul, Der Yayınevi, 2014.
• Denis Kadima “An Introductiın to the Politics of Party Alliances and Coalitions in Socially-Divided Africa”, Journal of African Elections, 2014, C.13, S.1.
• Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 21. Baskı, Bursa, Ekin Yayıncılık, 2017.
• Levent Gönenç, “Seçim İttifakları”, (Çevrimiçi) https://www.tepav.org.tr/tr/blog/s/5909/Secim+Ittifaklari, E.T.: 12.09.2019.
• Marisa Kellam, “Why Pre-Electoral Coalitions in Presidential Systems”, British Journal of Political Science, 2017, C.47, S.2.
• Maurice Duverger, Siyasi Partiler, Çev. Ergun Özbudun, 2. Basım, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1974.
• Nebi Miş, “Seçim İttifakı ve Gözden Kaçmaması Gereken Bir Husus”, Türkiye Gazetesi, 17.02.2018, (Çevrimiçi) http://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/nebimis/600749.aspx, E.T.: 20.08.2019.
• Nebi Miş/Hazal Duran, “Seçim İttifakları”, SETA Analiz, 2018, S.232.
• Nelson W. Polsby/Aaron Wildavsky/Steven E.Schier/David A. Hopkins, Presidential Elections: Strategies and Structures of American Politics, 13. Baskı, Maryland, Rowman and Littlefield Publishers, 2012.
• Nihat Bulut, “Temsilde Adalet Yönetimde İstikrar İkilemi Bağlamında 22 Temmuz 2007 Seçimleri”, (Çevrimiçi) http://www.e-akademi.org/makaleler/nbulut-2.htm, E.T.: 21.08.2019.
• Paul Allen Beck/Frank J. Sorauf, Party Politics in America, 7. Baskı, New York, Harper Collins, 1992.
• Rıza Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri: Parlamenter, Başkanlık, Yarı-Başkanlık ve Konkordanz Yönetim Sistemleri, 2. Baskı, Bursa, Dora Yayınevi, 2015.
• Robert Blackburn, The Electoral System in Britain, New York, Macmillan, 1995.
• Robert Longley, “The Important Role of US Third Parties”, (Çevrimiçi) https://www.thoughtco.com/importance-of-us-third-political-parties-3320141, E.T.: 14.09.2019.
• Seyfettin Gürsel/Uğurcan Acar, “İttifak Kuralının Seçim Sonuçlarına Etkileri”, BETAM Araştırma Notu 18/224, 2018, (Çevrimiçi) https://betam.bahcesehir.edu.tr/wpcontent/uploads/2018/03/ArastirmaNotu224.pdf, E.T.: 15.08.2019.
• Sona Nadenichek Golder, The Logic of Pre-Electoral Coalition Formation, Colombus, The Ohio State University Press, 2006.
• Taylan Barın, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Temsilde Adalet İlkesi ve ‘Seçim İttifakı’ Düzenlemesinin Değerlendirilmesi”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2019, S.1.
• The National Democratic Institute and the Oslo Center for Peace and Human Rights, Coalitions: A Guide for Political Parties, 2015.
• Yetkin Çınar/Türkmen Göksel, “21 Şubat 2018’de Teklif Edilen ‘İttifaklı d’Hont’ Sistemine Göre Seçim Simülasyonları”, TEPAV Politika Notu 2018/08, (Çevrimiçi) http://www.tepav.org.tr/upload/files/1520064504-6.21_Subat_2018___de_Teklif_ Edilen____Ittifakli_d___Hondt____Sistemine_gore_Secim_Simulasyonlari.pdf, E.T.: 20.08.2019.
• https://www.gzt.com/dunya-politika/turk-siyasi-tarihindeki-siyasi-ittifaklar-3356232, E.T.: 13.09.2019.
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180316-28.htm, E.T.: 25.08.2019.