Türk Ceza Muhakemesi Hukukundaki Soruşturma Evresinin Tarihsel Gelişimi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 167 - 190, 28.01.2022

Yakup Duranoğlu

https://doi.org/10.54699/andhd.999690

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmamızda, ceza muhakemesi hukukumuzdaki evrelerden biri olan soruşturma evresinin tarihi gelişimi incelenmiştir. Bu çerçevede, ceza muhakemesinde soruşturma evresini etkileyen sistemler başta olmak üzere, tarihi süreçte soruşturma evresinin nasıl ve kim tarafından yürütüldüğü araştırılmıştır. Çalışmamızda, elde mevcut bilgilerden, Sümerler Döneminden başlayarak Roma Dönemi, Müşterek Hukuk ve Aydınlanma Dönemlerinde soruşturma evrelerinin nasıl yürütüldüğü, Türk hukukunda soruşturma evresinin tarihi gelişiminin aşamaları incelenmiştir. Tarihi gelişim dikkate alındığında, özellikle mevcut sosyal ve siyasi durumun soruşturma evresinin şekillenmesinde ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Kişi hak ve özgürlüklerine son derece önem verilen günümüzde ise soruşturma evresinin önemi kendini göstermiştir. Bu temel bilgiler çerçevesinde çalışmamızın birinci başlığında tarihi perspektife ışık tutması bakımından önemli olduğunu düşündüğümüz ceza muhakemesindeki itham ve tahkik sistemleri ile işbirliği (karma) sistem açıklanmıştır. İkinci başlığında ise ceza muhakemesi hukukumuzda soruşturma evresinin oluşumuna tesir eden tarihi süreç Sümer hukukundan başlamak üzere incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Soruşturma Evresi, İtham, Tahkik, Sümer Ceza Hukuku, Roma Hukuku, Müşterek Hukuk, Aydınlanma Çağı Hukuku, Türk Ceza Muhakemesi Hukuku

Historical Development of the Investigation Phase In Turkish Criminal Procedure Law

Öz

In this research, the historical development of the investigation phase, one of the phases in our criminal procedure law, has been examined. In this context, it has been examined how and by whom the investigation phase was carried out in the historical process, especially the systems that affect the investigation phase in criminal procedure. In our study, based on the available information, how the investigation phases were carried out in the Sumerian, Roman, Common Law and Enlightenment periods, and the stages of the historical development of the investigation phase in Turkish law were examined. Considering the historical development, it is understood how important the current social and political situation was in shaping the investigation phase. In today's world, where individual rights and freedoms are given great significance, the importance of the investigation phase has shown itself. Within this framework, in the first headline of our study, the accusation and investigation systems and the cooperation (mixed) system in criminal procedure, which we think are important in terms of shedding light on the historical perspective, are explained. In the second headline, the historical process that affected the formation of the investigation phase in our criminal procedure law was examined, starting from the Sumerian law.

Anahtar Kelimeler

Invastigation Phase, Accusation, Inquisition, Sumerian Criminal Law, Roman Law, Common Law, Enlightment Era Law, Turkish Criminal Procedure Law

Kaynakça

• AHISKALI, Recep: Muhzır, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2006.
• AKMAN, Mehmet: Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2004.
• ARICAN, Mehmet: Ceza Adaleti Sistemi, Etkinliği ve İşleyişi, Seçkin Yayınları, Ankara, 2009.
• ARSAL, Sadri Maksudi: Umumi Hukuk Tarihi, 3. Baskı, Matbaacılık Yayınları, İstanbul, 1948.
• AYDIN, M. Akif: Türk Hukuk Tarihi, 17. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• BARDAK, Cengiz: Ceza Muhakemesinde Hazırlık Soruşturması, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1996.
• BARRY, Nicholas: An Introduction to Roman Law, Oxford University Press, 1975.
• BECKMAN, G.: “The Hittite Assembly”, JAOS, 1982, Sayı 102, s. 435-442.
• BİRTEK, Fatih: AİHM, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Işığında Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• BOTTERO, Jean: Mesopotamia: Writing, Reasoning, and the Gods, (Çev.) BAHRANI, Zainab / VAN DE MIEROOP, Marc, University of Chicago Press, Chicago, 1992.
• BRANDAU, Birgit / SCHICKERT, Hartmut: Hititler. Bilinmeyen Bir Dünya İmparatorluğu, (Çev.) MERTOĞLU, Nazife, Arkadaş Yayınları, Ankara, 2003.
• CANTEZ, M. Tahir: Tatbikatta C. Savcılarının Görevleri (Amme Davasının Hazırlanması) ve İnfaz Hukuku, İskender Matbaası, İstanbul, 1962.
• CENTEL, Nur / ZAFER, Hamide: Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• CIVIL, Miguel: “New Sumerian Law Fragments”, The Oriental İnstitute of The University of Chicago Assyriological Studies, 1965, No: 16, s. 1-12.
• DAGUIN, Fernand: Haşiyeli Alman Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu, Adalet Bakanlığı, Ankara, 1951.
• DEMİR, Abdullah: Medeni Yargılama Hukuku Osmanlı Mahkemesi, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul, 2010.
• DEMİRBAŞ, Ali Timur: “Soruşturma Evresinde Şüphelinin İfadesinin Alınması ve Müdafilik”, Ceza Hukuku Dergisi, 2007, Sayı 4, s. 79-95.
• DONAY, Süheyl: Ceza Yargılama Hukuku, 2. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• DÖNMEZER, Sulhi / ERMAN, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1997.
• DURANOĞLU, Yakup: Soruşturma Evresinde Toplanan Delillerin Değerlendirilmesi ve Kamu Davasının Açılması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2021.
• DURANOĞLU, Yakup: “Kamu Davasının Açılmasında Geçerli Olan İlkeler [Kamu Davasının (Kovuşturmanın) Kamusallığı, Davasız Muhakeme Olmaz, Kamu Davasında Mecburilik (Kovuşturma Mecburiyeti), Takdirilik (Maslahata Uygunluk) İlkeleri]”, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 2, Sayı 1, s. 265-296 (Kamu Davasının Açılmasında Geçerli Olan İlkeler).
• EREM, Faruk: Ceza Usulü Hukuku, 2. Baskı, Ajans Türk Matbaası, Ankara, 1968.
• EVİK, Vesile Sonay: “İddianamenin İadesi”, Ord. Prof. Dr. Sulhi Dönmezer Armağanı, Cilt II, Ankara, 2008, s. 811-829.
• FEYZİOĞLU, Metin: Ceza Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Yetkin Yayınları, Ankara, 2002.
• FINEGAN, Jack: Archaeological History Of The Ancient Middle East, Routledge, New York, 1979.
• FINKELSTEIN, J. J.: “Ammiṣaduqa's Edict and the Babylonian ‘Law Codes’”, Journal of Cuneiform Studies, 1961, Cilt 15, Sayı 3, s. 91-104.
• GURNEY, O. R. / KRAMER, Samuel Noah: “Two Fragments of Sumerian Laws”, The Oriental İnstitute of The University of Chicago Assyriological Studies, 1965, No: 16, s. 13-21.
• GÖKCEN, Ahmet: “1296 (1879) Tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkatı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1994, Cilt 4, Sayı 1-2, s. 203-288 (1994).
• GÖKCEN, Ahmet: Ceza Muhakemesi Hukukunda Basit El Koyma ve Postada El Koyma (Özellikle Telefonların Gizlice Denetlenmesi), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 49, Ankara, 1994.
• GÖKCEN, Ahmet / BALCI, Murat / ALŞAHİN, Mehmet Emin / ÇAKIR, Kerim: Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Baskı, Adalet Yayınları, İstanbul, 2020.
• GÖKPINAR, Mahmut: “Ceza Muhakemesinde Savcılık,” Ceza Hukuku Dergisi, 2012, Sayı 1, s. 203-218.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Yönetim Hukuku, 10. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1997.
• GÜNEŞ, Umut: “Savcılığın Tarihsel Gelişimi”, Adalet Dergisi, 2008, Sayı 30, s. 233-247.
• GÜLTEKİN, Özkan: İddianame ve İddianamenin İadesi, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• HAUSMANINGER, Herbert / SELB, Walter: Römisches Privatrecht, 9. Auflage, Böhleau Verlag, Wien, 2001.
• İÇEL, Kayıhan / SOKULLU AKINCI, Füsun / ÖZGENÇ, İzzet / SÖZÜER, Adem / MAHMUTOĞLU, Selami / ÜNVER, Yener: Yaptırım Teorisi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• İÇEL, Kayıhan: Suçların İçtimaı (Genel Bilgiler-Fikri İçtima-Müteselsil Suçlar-Görünüşte İçtima), İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1762, İstanbul, 1972.
• JOLOWICZ, H. F.: Historical Introduction to the Study of Roman Law, Cambridge, 1952.
• KEYMAN, Selahattin: Ceza Muhakemesinde (Asıl Ceza Muhakemesinde) Savcılık, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1970.
• KİTAPÇIOĞLU, Tülay: Ceza Muhakemesi Kanununda Soruşturmanın Sonuçlandırılması, Legal Yayınları, İstanbul, 2014.
• KRAMER, Samuel Noah: History Begins at Sumer, 3. Baskı, University of Pennsylvania Press, 1988.
• KRAMER, Samuel Noah: “Ur-Nammu Law Code”, Orientalia Nova Series, 1954, Cilt 23, Sayı 1, s. 40-51.
• KÖKSAL, Ayhan: “Anglo-Sakson Hukuku Ceza Muhakemesinde İtham Fonksiyonu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1963, Cilt 29, Sayı 1-2 s. 185-200.
• KUNTER, Nurullah / YENİSEY, Feridun / NUHOĞLU, Ayşe: Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, (Ceza Muhakemesi Hukuku), 15. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• KUNTER, Nurullah / YENİSEY, Feridun: Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• MITCHELL, John Malcolm: “Archon”, (Ed.) HUGH, Chisholm: Encyclopædia Britannica, Cilt 2, 11. Baskı, Cambridge University Press, 1911.
• OKANDAN, Recai Galip: Umumi Hukuk Tarihi Dersleri, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1951.
• OKANDAN, Recai G.: “Kadim Yunanda Hususi Hukuk, Ceza Hukuku, Adli Teşkilat ve Muhakeme Usulü”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 2011, Cilt 17, Sayı 3-4, s. 786-815.
• ÖNDER, Ayhan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1991.
• ÖZBEK, Veli Özer: CMK İzmir Şerhi-Yeni CMK’nin Anlamı, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2005.
• ÖZBEK, Veli Özer / DOĞAN, Koray / BACAKSIZ, Pınar: Ceza Muhakemesi Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ÖZDEMİR, Şükrü: “Hukukçu Eğitimi”, Ankara Barosu Dergisi, 1992, Sayı 2, s. 167-218.
• ÖZEN, Mustafa: Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, 5. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara, 2020.
• ÖZEN, Mustafa: “Kamu Davası Açma Konusunda Benimsenen İlkeler, Cumhuriyet Savcısının Takdir Yetkisi ve İddianamenin İadesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2009, Sayı 3, s. 17-28 (İddianamenin İadesi).
• ÖZKORKUT, Nevin Ü: “Savcılık, Avukatlık ve Noterlik Kurumlarının Osmanlı Devleti’ne Girişi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2003, Cilt 53, Sayı 4, s. 147-154.
• ÖZTÜRK, Bahri / TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan / SIRMA GEZER, Özge / SAYGILAR KIRIT, Yasemin F., / ALAN AKCAN, Esra, / ÖZAYDIN Özdem / ERDEN TÜTÜNCÜ, Efser / ALTINOK VILLEMIN, Derya / TOK, Mehmet Can: Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ÖZTÜRK, Bahri: Ceza Muhakemesi Hukukunda Koğuşturma Mecburiyeti, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi No:17, Ankara, 1991 (Hazırlık Soruşturması).
• PRADEL, Jean: “Çağdaş Sistemlerde Karşılaştırmalı Ceza Usulü, ISIC Kolokyumlarının Sentez Raporu”, (Çev.) DÖNMEZER, Sulhi: Çağdaş Sistemlerde Karşılaştırmalı Ceza Usulü, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• POTTS, D. T.: The Archaeology of Elam, Cambridge University Press, 1999.
• ROTH, Martha Tobi: Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, (Writings from the Ancient World, Band 6), Society of Biblical Literature, 2. Baskı, Atlanta-Georgia, 1995.
• SELÇUK, Sami: “Eski Çağlarda Suç Hukuku”, Prof. Dr. Nevzat Toroslu’ya Armağan, Cilt II, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2015, s. 1013-1059.
• SOYASLAN, Doğan: Ceza Muhakemesi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• SÖZÜER, Adem / TEKDAĞ, Kenan: “Ceza Muhakemesi Kanunu Neler Getiriyor”, Hukuki Perspektifler Dergisi, 2005, Sayı 3, s. 48-62.
• SUOLAHTI, J.: The Roman Censors: A Study on Social Structure, Suomalainen Tiedeakatemia, Helsinki, 1963.
• ŞAHİN, Cumhur / GÖKTÜRK, Neslihan: Ceza Muhakemesi Hukuku Cilt I, 11. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ŞAHİN, Cumhur / GÖKTÜRK, Neslihan: Ceza Muhakemesi Hukuku Cilt II, 10. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ŞIK, Hüseyin: Türk Adli Yargı Sisteminde Savcılık Kurumu, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır, 2018.
• TANER, Fahri Gökçen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• TOROSLU, Nevzat / FEYZİOĞLU, Metin: Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2020.
• TOSUN, Öztekin: Türk Suç Muhakemesi Hukuku Dersleri, 2. Basım, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1984.
• TUTKAOĞLU Uğur Can: “Babil Hukukunda Awilum, Muškēnum ve Wardum”, OANNES, 2020, Cilt 2, Sayı 2, s. 209-223.
• ÜÇOK, Coşkun: “Savcıların Avrupa Hukukunda Gelişmesi ve Türkiye'deki Kuruluşu”, Ord. Prof. Sabri Şakir Ansay’ın Hatırasına Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1964.
• ÜÇOK, Coşkun / MUMCU, Ahmet / BOZKURT, Gülnihal: Türk Hukuk Tarihi, 22. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020.
• ÜNAL, Ertuğrul: Ceza Muhakemesi Hukukunda Silahların Eşitliği İlkesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• ÜNVER, Yener / HAKERİ, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 17. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• WOHLERS, Wolfgang: Entstehung und Funktion der Staatsanwaltschaft, Duncker und Humblot, Berlin, 1994.
• WILINSKI, A.: “Roma Hukuk ve Ceza Hukukuna Bir Kuşbakışı”, (Çev.) ERDOĞMUŞ, Belgin, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1983, Cilt 1, Sayı 1, s. 329-335.
• YAVUZER, M. Salih: İslam Yargılama Usulünde Deliller ve Takdiri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1985.
• YAZICIOĞLU, Yılmaz: “5271 sayılı Yeni CMK Uyarınca Soruşturma ve Soruşturma İşlemleri”, Legal Hukuk Dergisi, 2005, Sayı 32, s. 2915-2921.
• YENİSEY, Feridun: “Ceza Yargılamasında ve Adli Teşkilatta Cumhuriyet Öncesi Durum ve Cumhuriyetten Sonraki Gelişmeler”, Doğumunun 100. Yılında Atatürk Sempozyumu Atatürk İlkeleri ve Ceza Hukuku (15-18 Aralık 1981), İstanbul, 1983, s. 39-66.
• YENİSEY, Feridun: Uygulanan ve Olması Gereken Ceza Muhakemesi, Hazırlık Soruşturması ve Polis, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1987.
• YENİSEY, Feridun / NUHOĞLU, Ayşe: Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• YILDIZ, Ali Kemal: Ceza Muhakemesinde İspat ve Delillerin Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2002.
• YURTCAN, Erdener: Ceza Yargılaması Hukuku, 16. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• YURTCAN, Erdener: CMK Şerhi, Adalet Yayınları, İstanbul, 2006.
• YÜRÜK, Hüseyin: “Osmanlı Devletinde Adalet Sistemi ve Teşkilatı İçinde Bir Örnek Şahsiyet Adliye Nazırı Abdurrahman Nureddin Paşa”, Adalet Dergisi, 2020, Sayı 65, s. 631-654.
• ZAFER, Hamide: “Türk Ceza Adalet Sisteminde Savcılığın Hukuki Statüsü”, (Ed.) CENTEL, Nur: Ceza Muhakemesi Hukukunda Güncel Konular, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Konferansları Serisi 1, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015, s. 1-26.