Evaluation of Article 60 of the Turkish Law of Obligations Number 6098 In Terms Of Civil Procedure

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 385 - 416, 31.07.2023

Serpil Işık

https://doi.org/10.54699/andhd.1297875

Cited By: 3

Öz

In the ordinary course of life, it is possible for a person to be held responsible for the same damaging event for different legal reasons. The fact that the reasons for responsibility are more than one, that is, the issue of “competition”, is an institution that has been discussed in the doctrine for a long time and developed with decisions. The competition issue, which is clearly regulated in Article 60 of the Turkish Code of Obligations numbered 6098, which entered into force on 01.07.2012, has become a part of Turkish positive law. Pursuant to the regulation stipulated in Article 60 of the TCO, in the event that more than one legal rule is applied at the same time in a case, the judge will decide according to the reason for the responsibility that provides the best remedy, unless the injured person has explicitly requested otherwise. As can be seen, the principle to be followed in cases where the injured person can be based on more than one liability reason are regulated with the Article 60 of the TCO. However, due to the arrangement of the article, it does not provide a solution to the competition problem and causes more problems. In this context, the phrase “unless the injured party has requested the contrary” added to the Article 60 of the TCO, although it is not included in Article 53 of the Preliminary Draft of the Swiss Code of Obligations, constitutes the focal point of the criticisms brought in the doctrine. This expression, which the legislator added to the text of the article, raises many problems in terms of civil procedure law. For this reason, in our study, we aim to evaluate the Article 60 of TCO, which regulates the competition of liability reasons in terms of civil procedure law.

Anahtar Kelimeler

The Competition of Reasons, Article 60 of the TCO, Commitment By Demand, Iura Novit Curia, Plurality of Liability Reasons

Medenî Usûl Hukuku Açısından 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 60’ıncı Maddesinin Değerlendirilmesi

Öz

Hayatın olağan akışında bir şahsın, aynı zarar verici olaydan farklı sebeplerle sorumlu tutulabilmesi mümkündür. Sorumluluk sebeplerinin birden fazla olması diğer bir ifadeyle sebeplerin yarışması meselesi doktrinde eskiden beri tartışılan ve kararlarla geliştirilen bir müessesedir. 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 60’ıncı maddesinde açıkça düzenlenen yarışma meselesi, Türk hukukunun bir parçası hâline gelmiştir. TBK m. 60 uyarınca bir davada birden fazla sorumluluk sebebi aynı anda uygulanabiliyorsa hâkim, zarar gören aksini açıkça talep etmiş olmadıkça, en iyi giderim imkânını sağlayan sebebe göre karar verir. Görüldüğü üzere TBK m. 60 hükmü ile zarar görenin birden fazla sorumluluk sebebine dayanabileceği durumlarda uygulanacak olan prensipler düzenlenmiştir. Bununla birlikte maddenin lafzı, yarışma sorununa bir çözüm getirmediği gibi daha fazla sorunun ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu kapsamda, özellikle, mehaz İsviçre Borçlar Kanunu Ön Tasarısı’nın 53’üncü maddesinde yer almamakla birlikte TBK m. 60 hükmüne eklenen “zarar gören aksini istemiş olmadıkça” ifadesi doktrinde ileri sürülen eleştirilerin odak noktasını teşkil etmektedir. Çalışmamızda medenî usûl hukuku açısından sorumluluk sebeplerinin yarışmasını düzenleyen TBK m. 60 hükmünü değerlendirmeyi amaçlamaktayız.

Anahtar Kelimeler

Sebeplerin Yarışması, TBK m. 60, Taleple Bağlılık, Iura Novit Curia, Sorumluluk Sebeplerinin Çokluğu

Kaynakça

• KAYNAKÇA ACAR, Faruk: “Sorumluluk Sebeplerinin Çokluğu”, Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Konferansları III, Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri – Borç İlişkilerinde Özel Durumlar – Taraf Değişiklikleri – TBK Değerlendirmeleri ve İrdelemeleri, 26-27 Mayıs 2012, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2014, s. 37-61.
• AKINCI, Şahin: Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler, 11. Baskı, Sayram Yayınları, Konya, 2019.
• AKINTÜRK, Turgut: Müteselsil Borçluluk, Sevinç Matbaası, Ankara, 1971.
• AKİL, Cenk: “Hâkimin Hukuku Kendiliğinden Uygulaması İlkesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2008, Cilt 57, Sayı 3, s. 1-32.
• AKKAN, Mine: Medenî Usûl Hukukunda Avukatla Temsil Zorunluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• AKKAYA, Tolga: Medenî Usûl Hukuku Bakımından Boşanma Davası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• AKYOL ASLAN, Leyla: Medenî Usul Hukukunda Davadan Feragat, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• ALANGOYA, Yavuz: Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1979.
• ALANGOYA, Yavuz / YILDIRIM, Mehmet Kâmil / DEREN-YILDIRIM, Nevhis: Medeni Usul Hukuku Esasları, 8. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2011 (Esaslar).
• ALANGOYA, Yavuz / YILDIRIM, Mehmet Kâmil / DEREN-YILDIRIM, Nevhis: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirme ve Önerileri, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2006.
• ALEXANDER, Cica: “The Principle of Iura Novit Curia”, Young Scholars in International Arbitration: A Collection of Essays Prepared for the ICCA 2014 Congress, 2014, s. 105-124.
• ANSAY, Sabri Şakir: Hukuk Yargılama Usulleri, 7. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1960.
• ANTALYA, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II (Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri, Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri), 2. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• ARISOY, A. Selman: “Medeni Yargılama Hukukunda Hâkimin Türk Hukukunu Resen Uygulamasının Temeli: Vakıalar, Vakıaların Önemi, Vakıaların Çeşitli Yönlerden Sınıflandırılması ve Vakıaların Tespiti”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 2019, Cilt 77, Sayı 1, s. 1-47 (Vakıaların Tespiti).
• ARISOY, A. Selman: Medeni Yargılama Hukukunda Hâkimin Türk Hukukunu Resen Uygulaması (iura novit curia prensibi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2017 (Iura novit curia).
• ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR-AYVAZ, Sema / HANAĞASI, Emel: Medenî Usul Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• ATALI, Murat / ERMENEK, İbrahim / ERDOĞAN, Ersin: Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• AYAN, Mehmet: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 12. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020 (Borçlar Hukuku).
• AYAN, Serkan: Türk Medeni Hukuk Mevzuatı Cilt I, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, (Türk Borçlar Kanunu, İsviçre Borçlar Kanunu, Madde Gerekçeleri), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• BAŞ SÜZEL, Ece: Gerçek Olmayan Vekaletsiz İş Görme -Menfaat Devri Yaptırımı-, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• BAYSAL, Başak: Haksız Fiil Hukuku BK m. 49-76, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• BAXTER, Lawrence G.: “Civil Litigation and Jura Novit Curia”, South African Law Journal, 1979, s. 531-540.
• BELGESAY, Mustafa Reşit: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi I Teoriler, 3. Baskı, Duygu Matbaası, İstanbul, 1948.
• BERKİN, Necmettin M.: Medeni Usul Hukuku Esasları, Hamle Matbaası, İstanbul, 1969.
• BİLGE, Necip / ÖNEN, Ergun: Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Sevinç Matbaası, Ankara, 1978.
• BLOMEYER, Arwed: Zivilprozessrecht, Erkenntnisverfahren, Duncker & Humboldt Verlag, Berlin, 1963.
• BOHNET, François / DROESE, Lorenz: Präjudizienbuch – Zivilprozessordnung ZPO, 1. Baskı, Stämpfli Verlag / hep Verlag, Zurich, 2018, s. 127-129.
• BOLAYIR, Nur: Medenî Usûl Hukuku’nda Hâkimin Hukuku Re’sen Uygulaması İlkesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• BÖRÜ, Levent: Medeni Usul Hukukunda İddia ve Somutlaştırma Yükü, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• BRUNNER, Alexander / GASSER, Dominik / SCHWANDER, Ivo (Hrsg.): ZPO Schweizerische Zivilprozessordnung Kommentar Band 1: Art. 1-196, 2. Baskı, Dike Verlag, Zürich-St. Gallen, 2016.
• BRUNS, Rudolf: Zivilprozeßrecht, Eine systematische Darstellung, Verlag Franz Vahlen, Berlin-Frankfurt am Main, 1968.
• BUCHER, Eugen: Schweizerisches Obligationenrecht (Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht), 2. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 1988.
• BUDAK, Ali Cem / KARAASLAN, Varol: Medenî Usul Hukuku, 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• BUZ, Vedat: “Aynı Şahsın Farklı Hukuki Sebeplerle Sorumluluğu: TBK m. 60 Üzerine Düşünceler”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 2013, Cilt 29, Sayı 2, s. 19-57.
• BÜTÜN YILMAZ, Derya Gülsüm: Mütelâhik Hakların Yarıştığı Dava, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2017.
• ÇAĞA, Sema: Sözleşmeden ve Haksız Fiilden Doğan Sorumlulukların Birleşmesi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1973.
• CAVALLINI, Cesara: “Why is the Iura Novit Curia Principle Not Applied Yet in English Laws?”, Global Jurist, 2017, Cilt 17, Sayı 3, s. 1-22.
• DESCHENAUX, Henri / TERCIER, Pierre: Sorumluluk Hukuku, (Çev.) ÖZDEMİR, Salim, Kadıoğlu Matbaası, Ankara, 1983.
• DEYNEKLİ, Adnan: “Türk Borçlar Kanunu’nda Yer Alan Önemli Usul Hükümleri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011, Cilt 2, Sayı 2, s. 45-99.
• DOĞAN, Emsalgül: “TBK m. 60’ın “Iura Novit Curia” İlkesi Bakımından Değerlendirilmesi”, Adalet Dergisi, 2023/1, Sayı 70, s. 305-343.
• ERCAN ÖZLER, Meltem: Medenî Usûl Hukuku’nda Dava Konusu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• ERCAN, İsmail: Uygulamacılar İçin Medeni Usul Hukuku El Kitabı, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• ERDEMİR, İlter: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Cilt 1-2, 2. Baskı, Nurettin Uycan Cilt ve Basım Sanayii A.Ş., İstanbul, 1986.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• EREN, Fikret / DÖNMEZ, Ünsal: Eren Borçlar Hukuku Şerhi, Cilt II m. 49-82, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• FASCHING, Hans W., Lehrbuch des österreichischen Zivilprozessrecht. Lehr- und Handbuch für Studium und Praxis, 2. Baskı, Manz’sche Verlags und Universitätsbuchhandlung, Wien, 1990.
• FASTRICH, Lorenz: “Revisibilität der Ermittlung ausländischen Rechts”, Zeitschrift für Zivilprozeß, 1984, Cilt 97, Sayı 4, s. 423-445.
• FURRER, Andreas / SCHNYDER, Anton K.: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Obligationenrecht Allgemeine Bestimmungen, 3. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich-Basel-Genf, 2016.
• GAUCH, Peter / AEPLI, Viktor / STOCKLI, Hubert: Präjudizienbuch zum OR Rechtsprechung des Bundesgerichts, 5. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 2002.
• GEHRI, Myriam A. / JENT-SØRENSEN, Ingrid / SARBACH, Martin (Hrsg.): Kommentar ZPO – Schweizerische Zivilprozessordnung, 2. Baskı, Orell Füssli Verlag, Zürich, 2015 (Yazar, OFK-ZPO).
• GENNA, Gian Sandro: “Lebenssachverhalt oder Rechtsanwendung? – Ein interdisziplinärer Streifzug durch das Prozessrecht zwischen Streitgegenstand und ‘iura novit cuira’”, Zeitschrift für juristische Weiterbildung und Praxis, 2013, Cilt 26, Sayı 4, s. 144-158.
• GÖKCAN, Hasan Tahsin: Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• GÖREN ÜLKÜ, Nazlı: “Medeni Yargılama Hukukunda Avukatla Temsil Zorunluluğu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2010, Cilt 16, Sayı 3-4, s. 309-325.
• GULDENER, Max: Schweizerisches Zivilprozeßrecht, 3. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 1979.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• GÜNAY, Cevdet İlhan: Türk Borçlar Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• GÖRGÜN, Şanal L. / BÖRÜ, Levent / TORAMAN, Barış / KODAKOĞLU, Mehmet: Medeni Usul Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• GÜRSOY, Kemal Tahir: “Haksız Eylem (Fiil)den Doğan Talep Hakkı ve Bu Hakkın Diğer Talep Haklarıyla Yarışması (Dava Hakkının Telahuku)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1974, Cilt 31, Sayı 1-4, s. 149-184.
• HABSCHEID, Walter J.: Schweizerisches Zivilprozess- und Gerichtsorganisationsrecht: Ein Lehrbuch seiner Grundlagen, 1. Baskı, Helbing und Lichtenhahn Verlag, Basel-Frankfurt am Main, 1986.
• HANAĞASI, Emel: Medenî Yargılama Hukukunda Silahların Eşitliği, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• HATEMİ, Hüseyin / GÖKYAYLA, Emre: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• HAUSHEER, Heinz / WALTER, Hans Peter (Hrsg.): Berner Kommentar – Schweizerische Zivilprozessordnung, Band I: Art. 1-149 ZPO, Band II: Art. 150- 352 ZPO und Art. 400-406 ZPO, Stämpfli Verlag, Bern, 2012 (Yazar, BK-ZPO).
• HELVACI, İlhan: Gerekçeli-Karşılaştırmalı-İçtihatlı- Notlu Yeni Türk Borçlar Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• HILTY, Reto M.: “Elektronische Pressespiegel: iura novit curia? Kritische Anmerkungen zum Entscheid des Zivilgerichts Basel-Stadt vom 19. Juni 2002”, Zeitschrift für Immaterialgüter-, Informations- und Wettbeerbstrecht, 2003, s. 266-273.
• HIRSCH, Ernest E.: Pratik Hukukta Metot, 7. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, (Yayım Yılı Belirtilmemiş).
• IŞIK, Serpil: “Medenî Usûl Hukukunda Hükümden Sonra Feragat ve Davanın Feragat Sebebiyle Sona Erdiğini Ortaya Koyacak Olan Merci: 7251 Sayılı Kanun Değişikliği Kapsamında Değerlendirmeler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2021, Cilt 27, Sayı 2, s. 1576-1622.
• İNAL, Nihat: Örnek Karar Dilekçelerle Açıklamalı Hukuk Yargılama Usulü Yasası, Yeni Yasa, Ankara, 2012.
• İYİLİKLİ, Ahmet Cahit: “Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2013, Sayı 106, s. 139-204 (Dava Sebebi)
• İYİLİKLİ, Ahmet Cahit: “Hakların Yarışması Bağlamında Doğru Hükmün Yetersiz Gerekçeye Feda Edilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2021, Cilt 12, Sayı 48, s. 245-274.
• JAUERNIG, Othmar: Zivilprozeßrecht: ein Studienbuch, Juristische Kurz-Lehrbücher, 24. Baskı, Verlag C.H. BECK, München, 1993.
• JÄGGI, Peter: “Zum Begriff der vertraglichen Schadenersatzforderung”, Festgabe für Wilhelm Schönenberger zum 70. Geburtstag, Universitätsverlag, Freiburg, 1968, (s. 181-197).
• KAPANCI, Kadir Berk: Birlikte Borçlulukta Borçlular Arası İlişkiler, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• KARACABEY, Ömer Faruk: “Hakların Yarışması”, Ankara Barosu Dergisi, 1980, Sayı 6, s. 666-685.
• KARAHACIOĞLU, Ali Haydar / PARLAR, Aynur: 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Bilge Yayınevi, Ankara, 2014.
• KARAKILIÇ, Hasan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Ders Notları, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• KARAN, Yeliz: “Haksız Fiil Sorumluluğu ile Sözleşmeden Doğan Sorumluluğun Karşılaştırılması”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2013, s. 723-748.
• KARSLI, Abdurrahim: Medeni Muhakeme Hukuku, 4. Baskı, Alternatif Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• KAYA, Asım: “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Sorumluluk Sebeplerinin Yarışması”, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, Cilt 1, Sayı 2, s. 207-228.
• KAYAR, İsmail: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Özel Borç İlişkileri, 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• KILIÇOĞLU, M. Ahmet: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020.
• KILINÇ, Ayşe: Medeni Usul Hukukunda Adli Yardım, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
• KINDL, Johann: “Ausländisches Recht vor deutshen Gericht”, Zetschrift für Zivilprozeß, 1998, Cilt 111, Sayı 2, s. 177-203.
• KOÇ, Nevzat: “Türk Borçlar Kanununun Sözleşeme Dışı Sorumluluk Hukukuna İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Yaşar Üniversitesi Dergisi, 2013, Cilt 8, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan Özel Sayısı, Cilt II, s. 1669-1689.
• KOÇHİSARLI, Cengiz / ERİŞGİN, Özlem: “Yeni Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’nda ‘Haksız Filler’”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, Cilt II, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010, s. 1243-1271.
• KOSTKIEWICZ, Jolanta Kren / NOBEL, Peter / SCHWANDER, Ivo / WOLF, Stephan: OR Schweizerisches Obligationenrecht, 2. Baskı, Orell Füssli Verlag, Zürich, 2009.
• KUMMER, Max: Grundriss des Zivilprozessrechts nach den Prozessordnungen des Kantons Bern und des Bundes, 2. Baskı, Stämpfli Verlag, Bern, 1974.
• KURU, Baki: Medeni Usul Hukuku El Kitabı, Cilt 1, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020 (El Kitabı C. 1).
• KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü El Kitabı, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1995 (El Kitabı).
• KURU, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• KURU, Baki / RAMAZAN, Arslan / YILMAZ, Ejder: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 24. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• KURU, Baki / AYDIN, Burak: Medeni Usul Hukuku, El Kitabı, Cilt 1, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• KURU, Baki: “Medeni Usul Hukukunda Dava Sebebi”, Adalet Dergisi, 1967, Sayı 4, s. 239-268 (Dava Sebebi).
• KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt II, 6. Baskı, Demir-Demir, İstanbul, 2001 (C. II).
• KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt IV, 6. Baskı, Demir-Demir, İstanbul, 2001 (C. IV).
• KRUGER, Wolfgang / RAUSCHER, Thomas (Hrsg.): Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung Band 1: §§ 1-354, 6. Baskı, Verlag C.H. BECK, München, 2020.
• LENT, Friedrich / JAUERNIG, Othmar: Zivilprozessrecht, 16. Baskı, Verlag C.H. BECK, München, 1972.
• MEIER, Isaak: Iura Novit Curia: Die Verwirklichung dieses Grundsatzes im schweizerischen Zivilprozessrecht, Schulthess Verlag, Zürich, 1975.
• MEMİŞ, Muhammed Şamil / YILMAZ, Çiğdem: “Hâkimin Hukuku Re’sen Uygulaması İlkesi Kapsamında Sebeplerin Yarışması Hükmünün Değerlendirilmesi”, (Ed.) BAYSAL, Başak: Sorumluluk Hukuku – Seminerler 2018, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018, s. 349-369.
• MERİÇ, Nedim: Medeni Yargılama Hukukunda Tasarruf İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• MERİÇ, Nedim: “Hâkimin Davayı Aydınlatma Yükümlülüğü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2009, Cilt 11, Prof. Dr. Bilge Umar’a Armağan Özel Sayısı, s. 377-424.
• MERİÇ, Nedim: “Medeni Yargılama Hukukunda Tasarruf ve Taleple Bağlılık İlkesinin Kapsamı ve Bazı Güncel Kararların Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt 4, Sayı 2, MİHBİR Özel Sayısı, s. 23-63.
• MUSIELAK, Hans-Joachim: Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz, 8. Baskı, Verlag Franz Vahlen, München, 2011.
• MUSIELAK, Hans-Joachim / VOIT, Wolfgang: Zivilprozessordnung: ZPO mit Gerichtsverfassungsgesetz, 17. Baskı, Verlag Franz Vahlen, München, 2020.
• MUSIELAK, Hans-Joachim: Grundkurs ZPO, 7. Baskı, Verlag C.H. BECK, Berlin, 2003.
• MUŞUL, Timuçin: Medeni Usul Hukuku, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• NOMER, Haluk Nami: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• OFTINGER, Karl / STARK, Emil W.: Schweizerisches Haftpflichtrecht- Band I: Allgemeiner Teil, 5. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 1995.
• OĞUZMAN, M. Kemal / ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II, 15. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• ÖNEN, Ergun: Medeni Yargılama Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No. 442, Sevinç Matbaası, Ankara, 1979.
• ÖZ, M. Turgut, Yeni Borçlar Kanununun Getirdiği Başlıca Değişiklikler ve Yenilikler, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• ÖZÇELİK, Volkan: Türk Medeni Usul Hukukunda Taraflarca Getirilme İlkesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• ÖZEKES, Muhammet: “Dava Dilekçesinde Hukuki Sebep Bildirmek Zorunludur”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Cilt I, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009, s. 745-779.
• PACZOSKA KOTTMANN, Dorota: “Schiedsverfahren, Insolvenz und die verfängliche Qualifikation unter besonderer Berücksichtigung des polnischen Rechts”, Festschrift für Anton K. Schnyder zum 65. Geburtstag, Schulthess Verlag, Zürich, 2018, s. 251-274.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• PEKCANITEZ, Hakan / TAŞ KORKMAZ, Hülya / MERİÇ, Nedim: HMK Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• PEKCANITEZ, Hakan / ÖZEKES, Muhammet / AKKAN, Mine / TAŞ KORKMAZ, Hülya (Editör): Pekcanıtez Usûl, Medeni Usul Hukuku, Cilt I, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017 (Yazar, Pekcanıtez Usul).
• PEKCANITEZ, Hakan / ÖZEKES, Muhammet / AKKAN, Mine / TAŞ KORKMAZ, Hülya (Editör): Pekcanıtez Usûl, Medeni Usul Hukuku, Cilt II, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017 (Yazar, Pekcanıtez Usul).
• POSTACIOĞLU, İlhan E.: Medeni Usul Hukuku Dersleri, 1711 Sayılı Kanun’a Göre Yazılmış 6. Baskı, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1975 (Medeni Usul Hukuku).
• POSTACIOĞLU, İlhan E.: “Davanın ve Kaziyei Muhkemenin Unsuru Olarak Hukuki Sebep”, Dr. A. Recaî Seçkin’e Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No. 351, Ankara, 1974, s. 497-527 (Hukuki Sebep).
• POSTACIOĞLU, İlhan E. / ALTAY, Sümer: Medeni Usul Hukuku Dersleri, 8. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• PRUTTING, Hanns: “Neues zum Streitgegenstand”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt 16, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayısı, s. 301-309.
• RECHBERGER, Walter H. / SIMOTTA, Daphne-Arianer: Grundriss des österreichischen Zivilprozessrechts, Erkenntnisverfahren, Kurzlehrbuch, 6. Baskı, Manz Verlag, Wien, 2003.
• REİSOĞLU, Safa: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2012. ROSENBERG, Leo / SCHWAB, Karl Heinz / GOTTWALD, Peter: Zivilprozessrecht, 17. Baskı, Verlag C.H. BECK, München, 2010.
• SAENGER, Ingo (Hrsg.): Zivilprozessordnung: ZPO (Familienverfahren, Gerichtsverfassung, Europaische Verfahrensrecht), Handkommentar, 9. Baskı, Nomos Verlag, Baden-Baden, 2021 (Yazar, HK-ZPO).
• SCHALL, Alexander, “Deutsches Case Law? – Anwendung englischen Rechts unter § 293 ZPO”, Zetschrift für Zivilprozeß, 2009, Cilt 122, Sayı 3, s. 293-325.
• SCHILKEN, Eberhard: “Medeni Yargılamada Hakimin Rolü”, (Çev.) DEREN-YILDIRIM, Nevhis: İlkeler Işığı Altında Medeni Yargılama Hukuku, 9. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• SCHILKEN, Eberhard, Zivilprozessrecht, 4. Baskı, Carl Heymanns Verlag, Köln, Berlin, Bonn, München, 2002.
• SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk: Genel Bölüm, Kişiler Hukuku I, 8. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018 (Medeni Hukuk I).
• SEROZAN, Rona, İfa- İfa Engelleri – Haksız Zenginleşme (KOCAYUSUFPAŞAOĞLU / HATEMİ / SEROZAN / ARPACI: Borçlar Hukuku Genel Bölüm – Üçüncü Cilt), 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2016 (İfa).
• SİMİL, Cemil: “Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Sınırları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt 16, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayısı, s. 1351-1376.
• SPICKHOFF, Andreas: “Fremdes Recht vor inländischen Gericten: Rechts- oder Tatfrage?”, Zeitschrift für Zivilprozeß, 1999, Cilt 112, Sayı 3, s. 265-292.
• SPÜHLER, Karl (Hrsg.): ZPO Schweizerische Zivilprozessordnung; Lugano-Übereinkommen (LugÜ II); Haager Übereinkommen (HZÜ, HBewÜZO), Liberalis Verlag, Zürich, 2010.
• SPÜHLER, Karl / TENCHIO, Luca / INFANGER, Dominik (Hrsg.): Basler Kommentar Schweizerische Zivilprozessordnung: ZPO, 3. Baskı, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2017 (Yazar, BSK-ZPO).
• STAEHELIN, Adrian / STAEHELIN, Daniel / GROLIMUND, Pascal: Zivilprozessrecht, 2. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 2013.
• SUTTER-SOMM, Thomas / SEILER, Benedikt (Hrsg.): Handkommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung Art. 1-408 ZPO, Schulthess Verlag, Zürich, 2021.
• TANDOĞAN, Haluk: Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukuku, Cilt I Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (Medeni Usul).
• TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukuku’nda Derdestlik İtirazı, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2007 (Derdestlik İtirazı).
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi / AKMAN, Sermet / BURCUOĞLU, Haluk / ALTOP, Atilla: Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• TERCIER, Pierre / PICHONNAZ, Pascal / DEVELİOĞLU, H. Murat: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• THOMAS, Heinz / PUTZO, Hans: Zivilprozeßordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und den Einführungsgesetzen, 18. Baskı, Verlag C.H. BECK, München, 1993.
• TOSUN, Çağdaş: Haksız Fiilden ve Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Çerçevesinde Sebeplerin Yarışması (TBK m. 60), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• TUNCER KAZANCI, İdil: Medeni Usûl Hukukunda Yarışan Haklara Dayanan (Mütelâhik) Davalar, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• TUNÇOMAĞ, Kenan: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, 6. Baskı, Sermet Matbaası, İstanbul, 1976.
• TÜRK, Burak / YILMAZ, Çiğdem: “Türk Borçlar Kanunu’nun 60. Maddesi Kapsamında Sorumluluk Sebeplerinin Yarışması”, (Ed.) BAYSAL, Başak: Sorumluluk Hukuku – Seminerler 2018, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018, s. 371-407.
• ULUKAPI, Ömer: Medeni Usul Hukuku, 3. Baskı, Mimoza Yayınları, Konya, 2015.
• UMAR, Bilge: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi (Yargıç ve Avukatlar İçin HMK Uygulamasında Karşılaşılacak Soru ve Sorunların Türk ve Neuchâtel Bilimsel ve Yargısal İçtihatları Işığında Yanıtları ve Çözümleri), 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• UYGUR, Turgut: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Şerhi, Cilt – I, Madde 1-236, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim: Medeni Yargılama Hukuku, Cilt I-II, 7. Baskı, Nesil Matbaacılık, İstanbul, 2000 (Medeni Yargılama).
• ÜSTÜNDAĞ, Saim: İddia ve Müdafaanın Değiştirilmesi Yasağı, Cezaevi Matbaası, İstanbul, 1967 (İddia ve Müdafaa).
• VON TUHR, Andreas: Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı Cilt: 1-2, (Çev.) EDEGE, Cevat, Olgaç Matbaası, İstanbul, 1983.
• VON TUHR, Andreas / ESCHER, Arnold: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Zweiter Band, 3. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 1974.
• VORWERK, Volkert / WOLF Christian (Hrsg.): BeckOK ZPO, 45. Edition, Stand: 01.07.2022, Verlag C.H. BECK, München, 2022 (Yazar, BeckOK ZPO).
• WIEGAND, Wolfgang: “Iura novit curia vs. ne ultra petita – Die Anfechtbarkeit von Schiedsgerichts-urteilen im Lichte der jüngsten Rechtsprechung des Bundesgrichts, Sonderdurck aus Rechtsetzung und Rechtsdurchsetzung, Zivil- und schiedsverfahrensrechtliche Aspekte”, Festschrift für Frans Kellerhals zum 65. Geburtstag, Stämpfli Verlag, Bern, 2005, s. 127-144.
• YAVAŞ, Murat: “Mehaz Kanun ile Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta Medeni Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler ve Hâkimin Rolü”, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, Alkım Kitabevi, İstanbul, 2007, s. 283-335.
• YAVUZ, Nihat: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Şerhi, 1. Cilt, Madde 1-338, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015 (Şerh).
• YAVUZ, Nihat: Açıklamalı- Yorumlu 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun Getirdiği Değişiklikler ve Yenilikler (Genel Hükümler – Özel Hükümler), 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012 (Yenilikler).
• YAVUZ, Nihat: Borçlar Hukuku El Kitabı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018 (El Kitabı).
• YILDIRIM, M. Kâmil: “Medeni Yargılama Hukukunda Hâkimin Rolü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, Cilt 22, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan Özel Sayısı, Cilt III, s. 3027-3044.
• YILDIRIM, M. Kâmil: Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, Kazancı Matbaacılık, İstanbul, 1990. YILMAZ, Yasemin: “Sözleşmeden Doğan Sorumluluk ile Haksız Fiil Sorumluluğunun Karşılaştırılması”, Prof. Dr. Necla Giritlioğlu’na Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020, s. 613-648 (Sözleşmeden Doğan).
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 1. Cilt, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (Şerh, C. 1).
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Cilt, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (Şerh, C. 2).
• YILMAZ, Ejder: Islah, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021 (Islah).
• ZIMMERMANN, Walter: Zivilprozeßordnung und GVG, EGZPO, EGGVG, EuGVÜ: Kommentar anhanh der höchstrichterlichen Rechtsprechung, 2. Baskı, C. F. Müller Juristischer Verlag, Heidelberg, 1991. ZÖLLER, Richard: Zivilprozeßordnung: mit Gerichtsverfassungsgesetz und den Einführungsgesetzen, mit internationalem Zivilprozeßrecht, Kostenanmerkungen; Kommentar, 22. Baskı, Otto Schmidt, Köln, 2001.