İfşa ve İhbar Hakkı

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 775 - 795, 01.08.2024

Büşra Gizem Üner

https://doi.org/10.54699/andhd.1484157

Öz

İş hukuku bakımından ifşa ve ihbar hakkı, bir işletme veya işyerinde çalışan işçinin çalıştığı kurumun dahil olduğu veya kurum içinde gerçekleşen hukuka veya ahlaka aykırı davranışlara ilişkin gizli bilgileri ifşa etmesidir. Bir kişinin söz ve eylemlerinin ifşa ve ihbar hakkı kapsamında değerlendirilebilmesi için ifşa edenin ifşa edilen kurumun faaliyetlerini kontrol etme yetkisine sahip olmayan bir kişi (işçi) olması, ifşa edilen konunun kurum içerisinde gerçekleştirilen hukuka, etik değerlere veya ahlaka aykırı fiil ve işlemler olması ve ifşa edenin kurallara aykırılığı önleyebilecek ve/veya yaptırım uygulayabilecek pozisyonda bir kişi veya kuruma başvurması gerekmektedir. İfşa ve ihbar hakkı dahili veya harici bir şekilde, kamuya açık veya zımni ya da aktif veya pasif olarak kullanılabilir.

Çalışmamız kapsamında ifşa ve ihbar hakkına ilişkin genel bir çerçeve çizildikten sonra ifşa ve ihbar hakkının sadakat borcu ile olan ilişkisi ele alınarak uluslararası hukukta ve Türk hukuku kapsamında ifşa ve ihbar hakkının kullanılması bakımından bir değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İfşa ve İhbar Hakkı, İşletme İçi İfşa, Medya Aracılığıyla İfşa, Hukuka Aykırı Fiil, Ahlaka Aykırı Fiil

Whistleblowing

Öz

From the point of view of Labor Law, whistleblowing is that an employee discloses confidential information about illegal or immoral behavior that involves the institution in which he/she works or that takes place within the institution. In order for an employee’s words and actions to be evaluated within the scope of whistleblowing, the discloser must be a person (employee) who does not have the authority to control the activities of the disclosed institution, the disclosed subject must be acts and transactions that are contrary to law, ethical values or morality and the discloser must apply to a person or institution in a position to prevent and/or sanction violation of the rules. Within the scope of whistleblowing, disclosure can be made internally and externally as well as publicly or tacitly, or actively or passively.
In this study, after drawing up a general framework for whistleblowing, it is aimed to make an evaluation regarding the whistleblowing under international law and Turkish Law by considering the employee’s loyalty debt.

In this study, after drawing up a general framework for whistleblowing, it is aimed to make an evaluation regarding the whistleblowing under international law and Turkish Law by considering the employee’s loyalty debt.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, Internal Whistleblowing, Whistleblowing Through the Media, Unlawful Act, Immoral Act

Kaynakça

• ABAZI, Vıgjılenca: “The European Union Whistleblower Directive: A ’Game Changer’ for Whistleblowing Protection?”, Industrial Law Journal, 2020, Cilt 49, Sayı 4, s. 640-656.
• AKTAN, Coşkun Can: “Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2015, Cilt 7, Sayı 2, s. 19-36.
• AKYİĞİT, Ercan: İş Hukuku, 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• ALP, Mustafa: “Avrupa Birliği’nin 2019/1937 Sayılı Birlik Hukukuna Aykırılıkları Bildirenlerin Korunması (Whistleblowing) Yönergesi Işığında İşçinin Hukuka Aykırılıkları İfşa Etmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 23, Sayı 1, s. 1-37 (Yönerge).
• ALP, Mustafa: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Heinisch/Almanya Kararı Işığında Whistleblowing (İşçinin İfşa Ve İhbarı) ve İş İlişkisinde İfade Özgürlüğü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 15, Özel Sayı, s. 385-422.
• ALP, Mustafa: Çalışanın İşvereni ve İş Arkadaşlarını İhbar Etmesi-Çalışanın Hukuka ve Etik Kurallara Aykırılıkları İfşa Hakkı Ve İhbar Borcu-(Whistleblowing), Beta Yayıncılık, İstanbul, 2013 (İfşa ve İhbar).
• ALPAGUT, Gülsevil: “İfşa-İhbar Hakkına İlişkin Avrupa Birliği Yönergesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları”, (Ed.) HEKİMLER, Alpay: Festschrift für Otto Kaufmann Armağanı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 3-24 (Yönerge).
• ALPAGUT, Gülsevil: “İşçinin Sadakat Borcu ve Türk Borçlar Kanunu ile Getirilen Düzenlemeler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, 2012, Sayı 25, s. 23-32 (Sadakat).
• ARSLAN ERTÜRK, Arzu: Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• AUSTIN, Anne: “Bilgi Uçuranlar (Whistleblowers) Toplumun Yeni Bekçileri Mi?”, İfade Özgürlüğü: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başkanı Nicolas Bratza’ya İthafen Kaleme Alınmış Makaleler, Türk Yargısının İfade Özgürlüğü Konusunda Kapasitesinin Güçlendirilmesi AB-AK Ortak Projesi, Avrupa Konseyi, Ankara, 2012, s. 385-396.
• AYDAN, Seda: “İhbarcılık: Bir Kavram Analizi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018, Cilt 15, Sayı 41, s. 78-100.
• AYDIN, Fatih: İşçinin Sosyal Medya Paylaşımlarının İş Sözleşmelerinin Feshine Etkisi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• AYDIN, Ufuk: “İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2002, Cilt 2, Sayı 2, s. 79-100 (Whistleblowing).
• BALTACI, Ali: “Bilgi Uçurma: Kavram ve Kuramsal Temeller”, Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, Cilt 5, Sayı 2, s. 397-423.
• CEMALOĞLU, Necati / AKYÜREK, M. İbrahim: “Örgütlerde Whistleblowing (Bilgi Uçurma)”, Turkish Journal of Educational Studies, 2017, Cilt 4, Sayı 3, s. 123-142.
• CİVAN, Orhan Ersun: İşçinin Yan Yükümlülükleri, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ÇALIŞKAN YILDIRIM, Aslı / UĞUR, Ömer: “İşveren Bakımından Fesih Sebebi Olarak İşçinin Sosyal Medya Kullanımları”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 2022, Cilt 80, Sayı 4, s.1169-1222.
• ÇELİK, Nuri / CANİKLİOĞLU, Nurşen / CANBOLAT, Talat / ÖZKARACA, Ercüment: İş Hukuku Dersleri, 35. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• ÇETİN, Evra: İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8-11. Maddeleri Bağlamında Çalışanların Hakları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• DEMİR, Fevzi / DEMİR, Gönenç: “İşçinin Sadakat Borcu ve Uygulaması”, Kamu-İş, 2009, Cilt 11, Sayı 1, s. 1-37.
• DOĞAN YENİSEY, Kübra / ÖZTÜRK, Özgür: “İşçinin Sözleşme Sonrası Ticari Sırları Saklama Yükümlülüğü”, (Ed.) UÇUM, Mehmet: Devrim Ulucan’a Armağan, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2008, s. 399-457.
• EKMEKÇİ, Ömer / YİĞİT, Esra: Bireysel İş Hukuku Dersleri, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• EROĞLUER, Kemal / SARIBAY ÖZTÜRK, Gizem: “İş Hukuku ve Örgütsel Boyutuyla Haber Uçurma (Whistleblowing), (Ed.) KÖSE, Sevinç / ALP, Mustafa: Örgütsel Davranış ve İş Hukukuna Yansımaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020, s. 343-385.
• ERTAŞ, Kudret: Türk Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, Şafak Matbaası, Ankara, 1982.
• ERTÜRK, Şükran: İş İlişkisinde Temel Haklar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
• ESEN, Emel / KAPLAN, Hasan Ali: “İşletmelerde Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt 14, Sayı 2, s. 33-52.
• EYRENCİ, Öner: “Feshin Geçerliliğinde Ölçülülük Denetimi”, (Ed.) GÜZEL, Ali / UGAN, Deniz: İş Güvencesi ve İşe İade Davaları (Seminer), Kadir Has Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 34-52.
• HEPER, Hande: “Düşünceyi Açıklama Hakkının Çalışma Yaşamındaki Görünümü: İşçinin İfade Özgürlüğü”, Çalışma ve Toplum, 2022, Cilt 3, Sayı 74, s. 1901-1934.
• HERSH, Marion A.: “Whistleblowers-Heroes or Traitors?: Individual and Collective Responsibility For Ethical Behaviour”, Annual Reviews in Control, 2002, Cilt 26, s. 243-262.
• HONEYBALL, Simon: Honeyball & Bowers’ Textbook On Employment Law, 14. Baskı, Oxford University Press, Oxford, 2016.
• KAPUCU, Gizem / KOCATEPE, Metin: “İHAM, Halet vs. Lüksemburg Büyük Daire Kararına İlişkin Bilgi Notu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2023, Cilt 29, Sayı 1, s. 245-249.
• KAR, Bektaş: “İşçinin İfade Özgürlüğü ve İş Sözleşmesine Yansıması”, (Ed.) DEMİR, Ender / GEMİCİ FİLİZ, Beste: Prof. Dr. Turhan Esener III. İş Hukuku Uluslararası Kongresi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021, s. 173-183.
• KAYIRGAN, Hasan: “İş Hukukunda Sadakat Borcunun Genel Bir Değerlendirmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2014, Cilt 20, Sayı 1, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan Özel Sayısı, s. 459-478.
• KIŠŠOVÁ, Sara: “Protection of Whistleblowers by the European Union, the Council of Europe, and the European Court of Human Rights”, Slovak Yearbook of European Union Law, 2021, Cilt 1, s. 25-36.
• KONYALI, Gökçe: “Uluslararası Hukukta İhbarcılık Kavramı ve İhbarcıların Korunması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 12, Sayı 1, s. 421-428.
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi / ASTARLI, Muhittin / BAYSAL, Ulaş: İş Hukuku, 7. Baskı, Lykeion, Ankara, 2022.
• NARMANLIOĞLU, Ünal: İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, 5. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• NEAR, Janet P. / MICELI, Marcia P.: “Organizational Dissidence: The Case of Whistle-Blowing”, Journal of Business Ethics, 1985, Cilt 4, Sayı 1, s. 1-16.
• OKUR, Zeki: “İş Hukukunda İşçinin Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü”, Kamu-İş, 2006, Cilt 8, Sayı 4, s. 1-47.
• ÖKTEM SONGU, Sezgi: “Anayasal Bir Temel Hak Olarak İfade Özgürlüğünün İşçi Açısından İşyerindeki Yansımaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 15, Özel Sayı, s. 609-650.
• ÖZBEY, Özcan: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 62, Sayı 1, s. 93-146.
• ÖZKAN KOÇ, Deniz Sema: İşçinin Sır Saklama Yükümlülüğü, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• ÖZTÜRK, Berna: İşçinin Talimatlara Uyma Borcu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• SARIBAY ÖZTÜRK, Gizem: İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• SARIOĞLU UĞUR, Sevtap / ÖZDEMİR, Lütfiye: “Onlarda “Whistleblowing” Peki Ya Bizde? Kavramsal Bir Araştırma ve Bir Öneri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2019, Cilt 7, Sayı 89, s. 71-79.
• SCATURRO, Ruggero: “Defining Whistleblowing”, International Anti-Corruption Academy Research Paper Series, 2018, Sayı 5, s. 1-19.
• SCHMITT, Bettina: Whistleblowing – Verpfeifen des Arbeitgebers, Verlag Dr. Kovač, Hamburg, 2003.
• SOYER, Polat: Rekabet Yasağı Sözleşmesi (BK m. 348-352), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1994.
• SÜZEK, Sarper: İş Hukuku, 22. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• TAYLOR, Stephen / EMIR, Astra: Employment Law: an introduction, Oxford University Press, Oxford, 2006.
• THOMAS, R. Guy: “Whistleblowing And Power: A Network Perspective”, Business Ethics: A European Review, 2020, Sayı 29, s. 842-855.
• TUNCAY, Aziz Can: “İşçinin Sadakat (Bağlılık) Yükümlülüğü”, Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş Günü Armağanı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• UGAN ÇATALKAYA, Deniz: İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• UŞAN, Fatih: İş Hukukunda İş Sırrının Korunması: (Sır Saklama ve Rekabet Yasağı), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003.
• VAN WAEYENBERGE, Arnaud / DAVIES, Zachariah: “The Whistleblower Protection Directive (2019/1937): A Satisfactory but Incomplete System”, European Journal of Risk Regulation, 2021, Cilt 12/1, s. 236-244.
• YALÇIN SOYSAL, Adalet: “Temel Kuramsal Yaklaşımlar Bağlamında Bilgi Uçurma (Whistleblowing) Kavramı”, Adalet Dergisi, 2023, Sayı 71, s. 1189-1212.