İslam Düşüncesinde İlmin Kaynağı, İmkanı ve Sınırları

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 191 - 214, 16.03.2015

Yusuf Kenan Atılgan

Öz

Bilgi problemi, dünden bugüne insanın ilgi duyduğu en temel konulardan biri olmuştur. Bilginin mümkün olup olmadığı, mahiyeti, kaynağı, değeri ve konusu gibi meseleler sürekli gündemde tutulmuş ve üzerinde çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. İlim kavramı hem Allah’ın bir sıfatı olarak Allah için ve hem de yaratıkların ilmi için kullanılır.Bu anlamda ilmi iki kısma ayırmak mümkündür; Allah’ın her şeyi kuşatan sınırsız ilmi ve birde yaratıkların sınırlı olan ilmi. Peygamberlerin hem beşeri bilgileri, hem de kendi akıl ve tecrübeleri yanında vahiy kaynaklı nebevi bilgileri vardır.İnsanların ilimleri ise sonradan kazanılan ve doğuştan getirilen bilgiler olmak üzere iki türlüdür. Ledün ilmi Allah katından melek veya peygamber aracılığı olmadan Allah’ın dilediği kuluna verdiği ilim olup, sadece o ilme sahip olan kul sorumludur. Duyusal bilgi, insanların duyu organlarıyla algıladıkları şeyler, gaybla ilgili bilgi ise, duyu organlarının algı alanı dışında kalan hususların bilgisidir. Yalnızca Allah’ın bileceği gayblar olacağı gibi, belirli kişiler tarafından duyulup bilindiği halde , diğer insanlar tarafından bilinip idrak edilemeyen gayblarda olabilir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, Duyusal Bilgi, Kaynak, Değer

THE SOURCE, POSSIBILITY AND BOUNDARIES OF KNOWLEDGE IN ISLAMIC THOUGHT

Öz

Knowledge problem is one of the basic subjects that human being has been dealing with from past to present. Whether the knowledge is possible or not, it’s content, source, value, theme etc. have been always put on the agenda and always been discussed. The concept of “ilm”(science) is used both as an attribute of God and to express the science of creatures. In this context, it is possible to separate the science into two parts: one is the God’s endless and comprising knowledge, the other one is the limited knowledge of the creatures. Prophets have knowledge related to human life; they also have their own wisdom and experiences together with the special information that is only given to prophets obtained by means of divine inspiration. As for human beings, they have two types of knowledge: one comes with the birth and one acquired during the worldly life. Some claim that “İlm Ledun”(divine inspiration) is a kind of knowledge that is given to a special person chosen by the God and again given by the God himself without the mediation of a prophet or any angel. And only that particular person is responsible for that knowledge. Emotional information is the result of the senses human beings get by means of their sensory organs, but the information related to the unknown world- we call this world as “gayb”- can not be obtained by sensory organs. This information is beyond our senses. Some of this information is only known by God. However, there also may be some kind of information that can be felt or known by certain people, but others can not perceive it

Anahtar Kelimeler

Knowledge, Emotional Information, Source, Value

Kaynakça

• Abdülbaki, M. F. (1984). el-Mu’cemü’l-Müfehres li El-fazi’l-Kur’an’il Kerim. Beyrut; Daru’l-Marife
• Albayrak, H. (1996). Kur’an’da İnsan-Gayb ilişkisi. İstanbul; Şule Yayınları.
• Albayrak, İ. (2003). Kur’an-ı Kerim ve Tefsir Açısından Hızır Kıssası ve Ledün İlmi. Kur’an-ı Kerim ve Tefsir Araştırmaları Dergisi. Sayı(5). 200-210.
• Armağan, M. (1997). İslam da Bilgi ve Felsefe, İstanbul; İz Yayıncılık.
• Aslan, A. (2000). Kur’an’da Vahiy. Ankara;Şule Yayınları.
• Bağdadi, Abdü’l-Kahir. (1928). Usulu’d-Din, İstanbul; Matbaatu’d-devle.
• Bakillani, Ebu Bekr Muhammed. (1957). Kitabu’t-Temhid. Beyrut; (nşr. Richard J.Mc Carthy, S.J.),
• Bayraklı, B. (1989). İslam da Eğitim. İstanbul;M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Bilmen, Ö.N. (1959). Muvazzah İlmi Kelam. İstanbul; Hisar Yayınları.
• Bilgiseven, A.K. (1997). Önemi, Tarifi ve Konusu, Özellikleri ile İlm-I Ledün. Din Eğiti- mi Araştırmaları Dergisi. Sayı(4). 12-45.
• Buhari, Sahih-i Buhari Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercemesi, (1982). İlim Mad,, Hadis no:102 Ankara; Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Cilt(1).
• Çağlayan, H. (2009). Kelam’da Bilgi Kaynakları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üni., Ankara.
• Çakan, İ. L. (1990). Hadis Usulü. İstanbul; M.Ü. İ.F.V. Yayınları.
• Cüveyni, İmam el-Harameyn. (1996). Kitabu’l-İrşad. (tahk, Esad Temim), Beyrut;
• Çelebi, İ. (1996). İslam İnancında Gayb Problemi. İstanbul; M.Ü. İ.F.V. Yayınları.
• Develioğlu, F. (1982). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara; Aydın Kitabevi.
• Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul; Yeni Şafak Yayınları.
• Doğan, H. (2011). Eş’arî Kelamcılardan Abdülkahir el-Bağdadi’nin Epistemolojisi (Eleş- tirel Bir Çözümleme). Usül İslam Araştırmaları Dergisi. Sayı (10). http://www.usuldergisi.com/img/_1344352152013_.pdf
• Ergül, A. (2000). Kur’an-ı Kerim ve Sünnette Kalbi Hayat. İstanbul; Altınoluk Dergisi Yayınları.
• Gazzali. (2002). İhya. Cilt (3). İstanbul; Bedir Yayınları.
• Gazzali. er-Risale el-Ledünniyye. Mecmûatü Resâili İmâm Gazâli. Beyrut; -ts-, 52-73
• Giridi, S. (1302). Nakdü’l-Kelam fi Akaidi İslam, İstanbul; Mekteb-i Sanayi Matbaası.
• Gölcük, Ş. (1996). Kur’an ve İnsan. Konya; Esra Yayınları.
• Gölcük, Ş. ve Toprak, S. (1998). Kelam. Konya; Kitap Dünyası Yayınları.
• Görmez, M. (1999). İslam Dininin Temel Kaynakları. Eskişehir; A.Ü. A.Ö.F. Yayınları.
• Güler, İ. (1998). Allah’ın Ahlakiliği Sorunu. Ankara; Ankara Okulu Yayınları.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl. (1990). Lisanü’l-Arab. Kahire;Daru’l-Hadis. IX Cilt.
• İbn Kesir. (1991). Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri. İstanbul; Çağrı Yayınları.
• İbn. Teymiyye, (2001). “Zahir ve Batın İlmine Dair Bir Risale”. Çev: Mustafa Öztürk, Ali Bolat. Tasavvuf . İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. Sayı(6).
• İzmirli, İ.H. (1981). Yeni İlm-i Kelam. Ankara; Umran Yayınları.
• Kırca, C. (1997). İslami Kavramlar-Sözlük- “Ledün”. Ankara; Sema Yazar Geçlik Vakfi Yayınları.
• Kutluer, İ. (2000). “İlim”, TDV İslam Ansiklopedisi. Dârussaâde. Cilt (22), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı
• Mert, M. “Kelamcıların Bilgi Tanımları Üzerine Bir Tahlil Denemesi”, AÜİFD c. XLIV, Sayı: I (2003), 41-67.
• Mevdûdî. (1995). Tefhimu’l Kur’an. çev: M.Han Kayani, Y.Karaca, N.Şişman, İstanbul; İnsan Yayınları.
• Nesefi, Ebü’l Muin. (2003). Tebsıratü’l-Edille. Ankara;Diyanet İşleri Başkanlığı. II Cilt.
• Özcan, H. (1993). Matüridî’de Bilgi Problemi. İstanbul; MÜİFA Yayınları.
• Özdemir, M. (2003). Allah’ın Bilgisinin Ezeliliği ve İnsan Hürriyeti, İstanbul; İz Yayın- cılık.
• Öztürk, M. (2006). Kıssaların Dili. Ankara; Kitabiyat Yayınları.
• Pazarlı, O. (1982). Din Psikolojisi, İstanbul; Remzi Kitabevi.
• Pezdevî, Ebu’l Yusr M. (1963). Usulu’d-Dîn, Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye
• Ragıp el-İsfehani. (1992). Müfredat, Beyrut
• Razi, F. (1993). Mefatihu’l-Gayb. Tefsir-i Kebir. Ankara; Huzur Yayınları.
• Sabuni, M. (1995). Safvetü’t-Tefasir. Çev: Sadreddin Gümüş, Nedim Yılmaz, İstanbul; Ensar Neşriyat.
• Sarmış, İ. (1997). Tasavvuf ve İslam. İstanbul; Ekin Yayınları.
• ………… (2011). Şeytan Üçgeni. İstanbul; Düşün Yayıncılık.
• Şengül, İ. (1994). Kur’an-ı Kerim Kıssaları Üzerine, İzmir; Nil Yayınları.
• Şimşek, S. (1999). Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul; Beyan Yayınları.
• Taylan, N. (1992). “Bilgi”. TDV İslam Ansiklopedisi. Dârussaâde. Cilt (6), İstanbul: Tür- kiye Diyanet Vakfı
• Tehanevi. (1862). ‘İlm’. Keşşafu Istalahati’l-fünun, I-II. Kalkuta; (İstanbul: 1984, ofset. C.Ü.İ.F. Kütüphanesi )
• Topaloğlu, B. ve Çelebi, İ. (2010). Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul; İsam Yayınları.
• Topaloğlu- Çelebi-Yavuz. (1998). İslam’da İnanç Esasları, İstanbul; Çamlıca Yayınları.
• Tunç, C. (1994). Sistematik Kelam. Kayseri; Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Tusi, Ebu Nasr Serrac. (1999). el-Lüma-İslam Tasavvufu, çev: H. Kamil Yılmaz, İstan- bul; Altınoluk . Yayınları.
• Uludağ, S. (1995). “Ledün”, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul; Kabalcı Yayınları.
• Uludağ, S. (1992). “Batın İlmi”,TDV İslam Ansiklopedisi. Dârussaâde. Cilt (5), İstanbul: Türkiye Diyanet . Vakfı.
• Ülken, H. Z. (1972). Genel Felsefe Dersleri. Ankara; A.Ü.İ.F. Yayınları.
• Vehbi, M. (1968). Hulasat-ül Beyan Fi Tefsir-il Kur’an-ı Kerim, İstanbul; Üçdal Neşriyat.
• Yavuz, Y.Ş. (2000). “İlham”, TDV İslam Ansiklopedisi. Dârussaâde. Cilt (22), İstanbul: Türkiye Diyanet . Vakfı
• Yazır, E. H. (1998). Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul; Azim Yayıncılık. X Cilt.
• Yıldırım, A. (2003). “Hz. Peygamber’in Bilgisi ve Bilgi Alanları”. C.Ü.İ.F. Dergisi. sayı:(7/2). Sivas.
• Zemahşeri. (1997). El-Keşşaf an-Hakaiki’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekavil fi Vucuhu^t-Te’vil, Beyrut; Daru’l-İhya et- Turas el-Arabi. IV Cilt.