Bedruddin Aynî’nin “El-Binâye Şerhu’l-Hidâye” Adlı Eserinde Hadisle İstidlâl Metodu

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 201 - 224, 01.06.2016

Bekir Karadağ

Öz

14. ve 15. yy. önemli Hanefi fakihlerinden biri Bedruddin Aynî’dir. Aynî, iyi bir fakih olduğu kadar dönemin önde gelen hadisçilerinden biridir. Hanefi mezhebinde eşine az rastlanan hadisçi-fıkıhçı âlim profilinin önemli bir örneği olan Aynî, hadisçi kimliğinin de etkisiyle el-Binâye Şerhu’l-Hidâye adlı eserinde fıkhî görüşleri hadisle temellendirmeye çalışmıştır. Bu makalenin de temel amacı, Aynî’nin Hanefi mezhebi başta olmak üzere fıkhî görüşleri hadisle istidlâl ederken kullandığı yöntemi ortaya koymaktır. Sonuç olarak Aynî’nin fıkhî görüşleri hadisle temellendirirken bazı prensipleri gözettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bedruddin Aynî, Binâye, Hadisle İstidlâl, Muhaddis Hanefiler, Hidâye, Memlükler

The Method of Prove with Hadith in Bedruddin Aynî’s Work Entitled “El-Binâye Şerhu’l-Hidâye

Öz

Bedruddin Aynî is one of the major Hanafi jurists in the 14th and 15th centuries. Aynî, as well as being a good jurist, is also one of the leading muhaddiths of his era. Being a rare example of muhaddith-jurist profile in Hanafi sect, Ayni, under the influence of being a muhaddith, tried to justify his jurisprudential views with hadith in his book named el-Binâye Şerhu’l-Hidâye. The basic purpose of this article is to reveal the method which Ayni used while trying to prove jurisprudential views, especially of Hanafi sect, with hadith. As a result, it has been demonstrated that while Ayni justified jurisprudential views with hadith, he observed some principles.

Anahtar Kelimeler

Bedruddin Aynî, Binâye, Prove with hadith, Muhaddith Hanafis, Hidâye, Mamluks

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebû Bekr Abdurrezzâk b. Hemmâm Abdurrezzâk es-San‛ânî (1403). el-Musannef. Thk. Habîbu’r-Rahmân el-A‛zamî. Hindistan: el-Meclisü’l-İlmî.
• Acar, Y. (2011). Abdülkâdir Kuraşî (775/1373)’nin Hadis İlmindeki Yeri ve El-İnâye bi Ma‛rifeti Ehâdîsi'l-Hidâye Adlı Eseri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Acar, Y. (2011). Hanefi Fıkıh Kitaplarındaki Bazı Rivâyetlerin Hadis Açısından Problemleri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31, 219-248.
• Ahmed B. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (1420/1999). el-Müsned. Thk. Şuayb el-Arnaût. Yy: Müssesetü’r-Risâle.
• Atar, F. (2011). Fıkıh Usûlü. İstanbul: İFAV.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa (1427/2006). Meğâni’l-Ahyâr fî Şerhi Esâmi Ricâli Me‛ani’l-Âsâr. Thk. Muhammed Hasan b. İsmail. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa (1962). er-Ravdu’z-Zâhir fi Sîreti’l- Meliki’z-Zâhir Tatar. Yy: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa (2012). el-Binâye Şerhu’l Hidâye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa (ty). Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Tûrâsi’l-Arâbi.
• Bedir, M. (2004). Fıkıh, Mezhep ve Sünnet (Hanefî Fıkıh Teorisinde Peygamber’in Otoritesi). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Budak, A. (2008). Tahric Literatürü ve Hadis Tenkidindeki Yeri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Coşkun, S. (2003). Hadis Değerlendirmelerinde Bütünlük. Ankara: Aktif Yayınevi.
• Çakan, İ. L. (2012). Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları (Muhtelifü’l-Hadis İlmi). İstanbul: İFAV.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî Ebû Dâvud es-Sicistânî (1430/2009). Sünenu Ebî Dâvud. Thk. Şuayb el-Arnaût. Yy: Dâru’r-Risâleti’l-Alemiyye.
• Ed-Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed (2004/1424). Sünenü’d-Dârekutnî. Thk. Şuayb el-Arnaût, Hasan Abdülmün’im Şelebî, Abdüllatif Hırzullah, Ahmed Berhûm. Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• El-Bâhüseyin, Yakub Abdülvehhab (1422/2001). Turûku’l-İstidlâl ve Mukaddimâtühâ inde’l-Menâtıka ve’l-Usûliyyîn. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd.
• El-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (1424/2003). es-Sünenü’l-Kübrâ. Thk. Muhammed Abdulkadir ‛Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• El-Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail (1400). el-Câmi‛ü’s-Sahîh. Thk. Muhibuddîn el-Hatîb. Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye.
• El-Hâkim, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi‛ Muhammed en-Nisâbûrî (1990/1411). el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Thk. Mustafa Abdülkadir Ata. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• El-Hamevî, Ebû Abdullah Şihâbuddîn Yakut b. Abdullah Yakut (1995). Muʽcemü’l-Büldân. Beyrut: Dâru Sâdır.
• El-Leknevî, Ebü’l-Hasenat Muhammed Abdülhay b. Muhammed (1411/1990). en-Nâfi‛ül-Kebîr. Pakistan/Karaçi: İdâretü’l-Kur’an ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye.
• Emîn Abdülmecîd Muhammed Câdu’r-Rab (2007). Beynel-İmâmeyn el-Aynî ve İbn Hacer. Kâhire: Dâru’l-Muhaddisîn.
• Et-Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (1415/1994). el-Mu‛cemü’l-Kebîr. Thk. Hamdî Abdülmecîd. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
• Et-Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb (1985). el-Mu‛cemü’s-Sağîr. Thk. Muhammed Şukûr Mahmûd Emrîr. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî.
• Galâyînî, Mustafa (1432/2011). Câmi‛ü’d-Durûsi’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• Görmez, M. (2010). Tahric. XL, 419-420. İstanbul: DİA.
• Hamdân, S. İ. (2013). Menhecü’l-Aynî fî Muhtelifi’l-Hadîs Dirâseten Tatbîkiyeten alâ Kitâbihi Umdeti’l-Kârî Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazze: El-Câmiatü’l-İslâmiyye.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim (1409). el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. Thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvînî (1430/2009). Sünenü İbn Mâce. Thk. Şuayb el-Arnaût, Adil Mürşid, Muhammed Kâmil Karabelli, Abdullatif Hırzullah. Yy: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye.
• İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yûsuf (1426/2005). el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Müstevfâ Ba‛de’l-Vâfî. Kahire: Matbaati Dâri’l-Kütüb ve’l-Vesâki’l-Kavmiyye.
• İbnü’l-‛İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed (1993). Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. Beyrut: Dâru İbn Kesir.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî (1994/1415). et-Tahkîk fî Ehâdîsi’l-Hilâf. Thk. Mes’ad Abdülhamid Muhammed es-Sa‛denî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdülvâhid (1424/2003). Şerhu Fethi’l-Kadîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‛İlmiyye.
• Kahraman, A. (2001). Fıkhî Hadislerin Doğru Anlaşılıp Yorumlanması Hususunda Bazı Esaslar. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 153-173.
• Kahraman, H. (2007). Hadis Şerhinde Mezhep Faktörü. Usûl: İslam Araştırmaları, 7, 7-34.
• Kaya, E. S. (2010). Şerh. XXXVIII, 560-564. İstanbul: DİA.
• Koca, F. (2001). İstidlal. XXIII, 323-325. İstanbul: DİA.
• Maʽtûk, Yusuf Salih (1407/1987). Bedruddîn el-Aynî ve Eseruhu fî İlmi’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l Besâiru’l-İslâmiyye.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc (ty.). Sahîh-u Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arâbî.
• Özel, A. (2013). Hanefi Fıkıh Alimleri. Ankara: TDV Yay.
• Özkan, H. (2012). Memlüklerin Son Asrında Hadis: Kahire 1392-1517. İstanbul: Klasik Yay.
• Polat, S. (2003). Hadis Araştırmaları-Tarih, Usûl, Tenkid, Yorum-. İstanbul: İnsan Yay.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed (ty). ed-Dav’ü’l-Lâmi‛ li Ehli’l-Karni’t-Tâsi‛. Beyrut: Menşûrâtu Dâri Mektebeti’l-Hayât.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed (1423/2002). et-Tibru’l-Mesbûk fî Zeyli’s-Sülûk. Kahire: Matba‘atü Dâri’l-Kütübi’l-Vesâiki’l-Kavmiyye.
• Şa’ban, Z. (2005). Usûlü’l-fıkh (İslam Hukuk İlminin Esasları). (çev.: İbrahim Kâfi Dönmez). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Yücel, A. (2011). Hadis Tarihi. İstanbul: İFAV.