Müştâk Baba Divanı'nda Mekân ve Algı

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: UMS'20, 91 - 99, 30.12.2020

Mehmet Elaldı

https://doi.org/10.18506/anemon.832153

Öz

Müştâk Baba 1759'da Bitlis'te doğmuştur. Müştâk Baba Kâdirîliğin Müştâkiye şubesini kurmuş, âlim, hafız ve mutasavvıf bir şairdir. Tarikatı Bitlis, Muş, Erzurum ve diğer Doğu illerinde; oğlu Edhem Baba vasıtasıyla da İstanbul'da yayılmıştır. Müştâk Baba, 1831 yılında Muş'ta irşadda bulunurken şehit edilmiş ve buraya defnedilmiştir. Sanatta mekân, daha çok anlamsal yönüyle ele alınır. Şairin temasıyla mekân, mekân olmaktan çıkıp hayaller, semboller ve imgelerle genişler. Bu çalışmanın amacı tasavvufî algının mekânı hangi formlarla ortaya koyduğunu göstermek; özelde ise bir sûfînin, Müştâk Baba'nın, Divan'ında mekâna hangi bakış açısıyla baktığını, onu şiirsel bağlam içerisinde nasıl ele aldığını, kendi dünyasında ona hangi algıyla yaklaştığını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Müştâk Baba, Divan, Mekan, Algı, Tasavvuf

The Place and Perception in the Divan of Mustak Baba

Öz

Mustak Baba was born in Bitlis in 1759. Mustak Baba was a scholar, hafiz and sufi poet who founded the Mushtāqiyye branch of the Qadirilik. His sect spread in Bitlis, Muş, Erzurum and other Eastern provinces; It spread in Istanbul through his son Edhem Baba. Mustak Baba was martyred in Muş in 1831 while he was guiding and he was buried there. In art, the place is handled more semantically. With the touch of the poet, place ceases to be a place and expands with dreams, symbols and images. The aim of this study is to show in what forms the mystical perception reveals the place, in particular, it is to reveal how a Sufi, Mushtaq Baba, regards the place in his Divan, how he handles it in a poetic context, and with what perception he approaches it in his own world.

Anahtar Kelimeler

Mustak Baba, Divan, Place, Perception, Mysticism

Kaynakça

• Akdemir, Ayşegül. (2007). Divan Şiirinde “Cünûn” ve “Mecnûn” Kavramları ile Bu Kavramların Fehîm-i Kadîm Divanı’ndaki Kullanımı. Bilig, Bahar 2007. S. 41. s. 23-43.
• Akot, B. (2011). Müştâk-ı Bitlîsî Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Aktaş, H. (2003). Çağdaş Türk Şiirinde Coğrafya. Edirne: Yort Savul Yayınları.
• Bayrak, Ö. (2013). Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Mekân ve Algı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yayınları.
• Çabuklu, Y. (2006). Uzam ve Kötülük. İstanbul: Everest Yayınları.
• Doğan, A. (1995). Müştâk Baba Hayatı ve Edebî Şahsiyeti. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elçin, Ş. (1993). Türk Edebiyatında Tabiat. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Gider, M. (2020). Klasik Türk Şiirinde Mekân Tasavvuru Bâkî ve Fuzûlî Divanları. Ankara: Sonçağ Yayıncılık. Gündoğdu, M. K. (1997). Müştâk Baba. İstanbul: MEB Yayınları.
• İçli, A. (2012). Fuzûlî’nin Rind ü Zâhid Eserinde Mekân: Meyhane ve Mescit. Turkish Studies, C.7, S.1, s. 1305-1317.
• Kanter, B. (2013). Şiirsel Kimlikten Mekânsal Sınırlara İkinci Yeni Şairlerinin Mekân Algısı. İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık.
• Narlı, M. (2014). Şiir ve Mekân. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Onay, A. T. (2009). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (Haz. Cemal Kurnaz). İstanbul: H Yayınları.
• Özarslan, E. (2010). Şiirden Coğrafyaya. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Pala, İ. (1999). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Schimmel, A. (2001). İslamın Mistik Boyutları. (Çev. Ergun Kocabıyık). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Tanman, M. B. (1997). Halvethane. TDV İslam Ansiklopedisi. C.15. İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Üstüner, K. (2014). Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (2015). Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları.