Ibn Abd al-Barr’s Criticism of the Ẓāhirīs In the Context of Fıqhi Criticism

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: İDEKTA, 149 - 160, 31.07.2021

Rifat Yıldız

https://doi.org/10.18506/anemon.906702

Öz

While trying to find solutions to new issues that arise in the field of Islamic law today, it is important to determine the methods the past ulema based upon in evaluating the fıqhi issues to reach a sahih fıqhi solution. The criticism of Ibn Abd al-Barr (d. 463/1071), who is accepted as one of the outstanding ulema of the XIth century, of the Ẓāhirīs is important. In the context of Ibn Abd al-Barr’s criticism, the differences of opinion with the Ẓāhirīs and the usuli principles on which they are based will be analyzed, the reasons for making different ahkam on this issue will be put forward and the methods they followed while reaching these ahkam will be determined.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Criticism, the Zāhirī Madhhab, Usool, Furu’al Fiqh

Fıkhî Eleştiri Bağlamında İbn Abdülber’in Zâhirîleri Eleştirisi

Öz

Günümüzde İslam hukuku alanında ortaya çıkan yeni meselelere çözüm üretmeye çalışılırken geçmiş dönemde yaşamış âlimlerin meseleleri değerlendirme yöntemlerinin tespiti ve sahih fıkhî bir çözüme ulaşmak için sarf ettikleri çabaların bilinmesi önemlidir. Bu bağlamda, XI. yüzyılın önemli âlimlerinden biri kabul edilen İbn Abdülber’in (v. 463/1071) Zâhirîlere yönelik eleştirisi önem arz etmektedir. Bu eleştirilerin odağındaki meseleler ve usûlî dayanaklarının tespiti, İbn Abdülber tarafından yazılmış eserler, Zâhirîlerin kaynakları ve konuyla ilgili yapılmış çalışmalara dayanacaktır. İbn Abdülber’in eleştirileri bağlamında Zâhirîlerle olan görüş farklılıkları ve bunların dayandıkları usûlî esaslar incelenecek, bu konuda farklı hüküm verme nedenleri ortaya konulmaya çalışılacak ve bu hükümlere varırken izlemiş oldukları yöntemler saptanacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Eleştiri, Zâhirîlik, Usûl, Füru‘

Kaynakça

• Buhârî, A. (1418/1997). Keşfü’l-esrâr an usûli Fahri’l-İslam el-Pezdevî. 1. bs. Beyrut: Dâru Kutubi’l-İlmiyye.
• Apaydın, H. Y. (2013). “Zâhiriye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 44/93-100.
• Buhârî, M. (1407/1987). el-Câmi‘u’s-sahîh. (Mustafa Dîb Buğa thk.). Beyrut: Dâru İbn Kesir. Câsim, L. (1999). “İbn Abdülber”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 19/269-272.
• Câsim, L. (1988). İbn Abdülber el-Endelüsî ve cühûduh fi’t-târîh. 2. bs. Kahire: Dâru’l-Vefa.
• Cessâs, A. (1992/1412). Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Eşit, Y. (2019). “Fıkıh Usûlünde İcmâ Ehliyeti Tartışmaları”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19(1), 168-184. DOI: 10.30627/cuilah.554730 .
• Humeydî, M. (2008). Cezvetü’l-muktebes fî târîhi ’ulemâi’l-Endelüs. 1. bs. Beşşar ‘Avvâd M’aruf- Muhammed Beşşâr ’Avvâd thk.). Tunus: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamiyyî.
• İbn Abdülber, Ö. (ts). el-İstî’âb fî m’arifeti’l-ashâb.
• İbn Abdülber, Ö. (1994). Câmi’u beyani’l-’ilm ve fadlihi. 1. bs. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî.
• İbn Abdülber, Ö. (1414/1993). el-İstizkâr el-câmi’ li mezâhibi fukâhai’l-emsâr ve ‘ulemai’l-aktâr fîmâ tadammenehu’l-Muvatta min me’âni’r r’eyi ve’l-âsar ve şerhi zâlike kullih bi’l-icâz ve’ihtisâr. 1. bs. Haleb-el-Kahire: Dâru’l-V’ayi.
• İbn Abdülber, Ö. (1967). et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l-m’eâni ve’l-esânîd. (Mustafa b. Ahmed el-‘Allevi ve Muhammed Abdulkebir el-Bekrî thk.).
• İbn Abidin, M. (1423/2003). Reddü’l-muhtâr alâ dürrü’l-muhtâr. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütub.
• İbn Ferhûn, İ. (ts). el-Dîbâcu’l-müzheb fî m‘arifeti ‘ayâni ‘ulemai’l-mezheb.
• İbn Haldun, V. (1425/2004). Mukaddime. 1. bs. Dımaşk: Dâru’l-Belhî.
• İbn Hazm, A. (ts). el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. (Ahmed Muhammed Şâkir thk.). Beyrut: Dâru’l-Afâkı’l-Cedîde.
• İbn Hazm, A. (2002/1425). el-Muhallâ bi’l-âsâr. Beyrut: Dâru Kütubi’l-‘İlmiyye,.
• İbn Kesîr, İ. (2010). el-Bidâye ve’nihâye. 2. bs. (Memûn Muhammded Saîd es-Sâğırcî thk.). Dımaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Karadağ, B. (2020). Mısır Hanefîliği (Memlükler Dönemi Hanefî Fıkıh Düşüncesi). Ankara: Astana yayınları. Mâlik b. Enes.( 1406/1985). Muvatta‘. (Muhammed Mustafa ‘Azamî thk.). Abu Dabi.
• Mahlûf, M. (2003). Şeceretü’n-nûru’z-zekiyye fî tabakâti’l-Mâlikiye. 1. bs. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiye.
• Makdisî, Ş. (ts). el-İknâ‘. el-Memleketu’l-‘Arabiyyetu’s-Sudiyye.
• Müslim, H. (ts). el-Câmiu’s-sahîh. (Muhammed Fuâd Abdulbaki nşr.). Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-‘Arabî.
• Müzenî, İ. (1419/1998). Muhtasaru’l-Müzenî. Beyrut: Dâru Kütubi’l-‘İlmiyye.
• Nesâî, A. (ts). Sünenü’n-Nesâî, (Ebû ‘Ubeyde Meşhûr b. Hasan âl Selmân nşr.). Riyad: Mektebetu’l-Me‘arif.
• Sallabî, Ü. (2011). İhtiyârâtu’l-Hâfiz İbn Abdülber el-Kurtubî fî fıkhi’l-mü’amelat min kitabeyhi et-Temhîd ve’l-İstizkâr ve tatbikâtun mu’âsıretun. 1. bs. Beyrut: Dâru İbn Hazm.
• Serahsî, Ş. (ts). el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.
• Sübkî, T. (ts). Tekmiletü’l-mecmû şerhi mühezzeb. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye.
• Şafiî, M. (ts). el-Ümm. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devle.
• Sercânî, R. (ts). Kıssetu’l-Endelüs mine’l-fethi ile’s-sukût.
• Şenteriyyî, A. (1997). ez-Zahire fî mehâsini ehli’l-cezîre. (İhsan Abbas thk.). Beyrut: Dâru’s-Sekâfeti.
• Şeybânî, M. (ts). Kitâbu’l-hucce alâ ehli’l-Medine. Beyrut: Âlemu’l-Kutub. Şirâzi, C. (ts). Tabâkatu’l-fukâha. Beyrut: Dâru Râidi’l-Arabiy.
• Şirbînî, M. (1997/ 1418). Muğni’l-muhtâc ilâ marifeti meâni’l-elfâz. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.
• Taberânî, S. (1404/1983). Kahire: Mu‘cemu’l-kebîr. (Hamdî Abdülmecid es-Selefî thk.).Mektebu İbn Teymiyye.
• Teftâzânî, S. (1428/2007). Şerhu’l-‘akâidu’n-Nesefiyye. 1. bs. Dâru’l-Beyrûtî.
• Tirmizî, M. (1388/1968). Sünen. 2. bs. (Muhammed Fuad Abdulbaki thk.). Mektebetu Mustafa.
• Zehebî, Ş. (ts). Kitâbu tezkiretü’l-hüffâz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Zehebî, Ş. (1417/1996). Siyeru alâmu’l-nübelâ, 11. bs. Beyrut, Müessetü’r-Risâle.