Bir Talebenin Hocasına Eleştirileri: İmâmü’l-Harameyn El-Cüveynî- Ebu’l-Kâsım El-Fûranî Örneği

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: İDEKTA, 79 - 86, 31.07.2021

Mahsum Aslan

https://doi.org/10.18506/anemon.906831

Cited By: 1

Öz

İslâm ilim geleneğinde hoca-talebe ilişkisi derin bir saygı üzerine kuruludur. Bu saygı, başta ders halkasında olmak üzere hayatın her alanında kendisini göstermiştir. Bununla birlikte bazı talebeler, yeri geldiğinde saygı ve vefa çerçevesinde hocalarını eleştirmekten geri durmamıştır. Eleştirilen hocalar da bu eleştirileri olgunlukla karşılamışlardır. Hoca-talebe arasındaki bu tarz eleştiriler, İslâm ilim geleneğinde bir ongunluk olarak görülmüştür. Bir yandan eleştiri kültürü gelişirken diğer yandan ilim erbabı arasında tahammül ahlakı yerleşmiştir. Eleştiri ve cevapların yazılmasıyla da zengin bir literatür meydana gelmiştir. Bahsedilen eleştiri kültürünün güzel bir örneği de İmâmü’l-Harameyn el-Cüveynî (ö. 478/1085) ile hocası Ebü’l-Kâsım el-Fûrânî (ö. 461/1068) arasında yaşanmıştır. Bu çalışmada bir talebe olarak Cüveynî’nin, hocası Furânî’ye yaptığı eleştirilerden bahsedilecek, yaptığı eleştirinin yöntem ve keyfiyeti üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

fıkıh, eleştiri, Fûrânî, Cüveynî,, Nihâyetü'l-matlab

Teşekkür

Bir Talebenin Hocasına Eleştirileri: İmâmü'l-Harameyn el-Cüveyni ve Ebü'l-Kâsım el-Fûrânî Örneği adlı çalışmayı takdirlerinize sunuyorum. İlginiz için teşekkür ederim.

Bir Talebenin Hocasına Eleştirileri: İmâmü’l-Harameyn el-Cüveynî- Ebu’l-Kâsım el-Fûranî Örneği

Öz

A Student’s Criticism Of His Teacher: The Example Of Imam Al-Haramayn Al-Juwaynı And Ebu’l-Kasım Al-Furanı

Öz

In the Islamic science tradition, the relationship between teacher and student is based on deep respect. This respect has shown itself in all areas of life, especially in the circle of lessons. However, some students did not hesitate to criticize their teachers within the framework of respect and loyalty. Criticized teachers also met these criticisms with maturity. This kind of criticism between teacher and student has been seen as a decadence in the Islamic science tradition. On the one hand, while the culture of criticism develops, on the other hand, the morality of tolerance has settled among the scholars. A rich literature has emerged with the writing of criticism and answers. A good example of the culture of criticism mentioned was experienced between Imam al-Harameyn al-Juwaynî (d. 478/1085) and his teacher Ebu'l-Kasim al-Fûrânî (d. 461/1068). In this study, as a student, Cüveynî's criticism of his teacher Furânî will be outlined, and the method and nature of his criticism will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, criticize, Furani, Juwaynı, Nihâyetu'l-Matlab

Kaynakça

• Aybakan, Bilal. (2010). “Şâfii Mezhebi”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 233-247. Aybakan, Bilal. (2012). “el-Vasît”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 551-552
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ (1983). Şerhu’s-Sünne. thk. Şuayib el-Arnavût-Muhammed Zuheyr eş-Şâviş. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail (1422). es-Sahîh. thk. Muhammed Zuhayr b. en-Nâsır. Beyrut: Dâru’t-Tavki’n-Necât,
• Candan, Abdurrahman (2018). İmâm Şâfiî’nin Kavl-i Kadîm ve Kavl-i Cedîd’i. İstanbul: Çıra Akademi.
• Cüveynî, Ebu’l-Meâlî Abdulmelik b. Abdillah b. Yusuf b. Muhammed (2007). Nihâyetu’l-matlab an dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdulazim Mahmud ed-Dîb, Cidde: Dâru’l-Minhâc.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan (2003). “Zeyil”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 44/348-350.
• Eşit, Yusuf (2019), Kavleyn Literatürü Bağlamında Şâfiî Savunusu. Ankara: Fecr Yayınları.
• Heytemî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Hacer el-Heytemî. el-Fetâva’l-hadîsiyye. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-İrbilî (1900). Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân. thk. İhsan Abbâs, Beyrut: Dâru Sâder.
• İbn Kâdî Şühbe, Ebü’s-Sıdk Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşkî (1407). Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyye. thk. el-Hâfız Abdulalim Hân, Beyrut: Alemu’l-Kutub.
• İbn Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî (1992). Tabakâtu’l-fukahâi’ş-Şâfiîyye. thk. Muhiyuddîn Ali en-Necîb. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
• İbn Rıf‘a, Ebü’l-Abbâs Necmüddîn Ahmed b. Muhammed el-Ensârî (2009). Kifâyetu’n-nebîh şerhi’t-Tenbîh fi’l-fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. thk. Mecdî Muhammed Surûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî (1997) el-ʿİḳdü’l-müzheb fî tabakâti hameleti’l-mezheb. thk. Eymen Nasr el-Ezherî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Karadağ, Bekir. “Emr-i Bil-ma‛ruf ve Nehyi ani’l-münker İlkesi Bağlamında Eleştiri Üslûbu”, İslâm Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlâkı. Ed. Mahsum Aytepe İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc en-Nîsâbûrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuat Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Mütevellî, Abdurrahman b. Memûn (1429). Kitâbu Tetimmeti’l-İbâne. thk. Leyla bnt. Ali b. Ahmed eş-Şehrî. Mekke: Câmiatu Ummi’l-Kura.
• Nevevî, Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. Kitâbü’l-mecmû‘ şerhi’lMühezzeb li’ş-Şîrâzî. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Nevevî, Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâi ve’l-lugat. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Sübkî, Tacüddîn Abdulvahab b. Ali b. Abdulkâfî (1964). Tabakâtü’ş-Şâfiîyyeti’l-Kübrâ. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hılû ve Mahmud Muhammed et-Tanâhî. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Yaşar, Mehmet Aziz (2020). Memlûkler Döneminde Fıkıh Siyaset İlişkisi. Ankara: İlahiyat Yayınları.
• Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Kaymâz ez-Zehebî (2006). Siyeru a‘lâmi’n- nübelâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs.