Creation Approach of Falāsifa through the Eyes of a Muʿtazilite Mutakallim: Critiques of Ibn al- Malāḥimī

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: İDEKTA, 95 - 103, 31.07.2021

Mehmet Sami Baga

https://doi.org/10.18506/anemon.906835

Öz

One of the most important debates between theologians and philosophers in the history of Islamic thought is the eternity of creation, in other words, the issue of the eternity of the world. This problem, which is considered as the first title of al-Ghazālī's (d.505/1111) Tahāfut al-Falāsifa, is also one of the important titles in Mu'tazilite theologian Ibn al-Malāḥimī’s (d. 536/1141) Tuḥfat al-Mutakallimīn fī l-Radd ʿalā l-Falāsifa. Ibn al-Melâhimî, who targets Ibn Sīnā (d. 437/1038), whom he regards as the leader of philosophers, makes much harsher and broader criticisms compared to the criticisms of al-Ghazālī. In the Tuḥfat al-Mutakallimīn, Ibn al-Malāḥimī deals with the issues of the eternity of creation and eternity of the world, as well as evaluating the evidences of the philosophers on this issue and discussing their criticism of the theologians' the “evidence of the hudûs”. In this study, the framework drawn by Ibnü'l-Melâhimî will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Philosophical criticism, Creation approaches, Ibn al-Malāḥimī

Mu‘tezilî Bir Kelâmcının Gözünden Filozofların Yaratma Görüşü:İbnü’l-Melâhimî’nin Eleştirileri

Öz

İslâm düşünce tarihinde özellikle kelâmcılar ile felâsife arasındaki en önemli tartışma başlıklarından biri yaratmanın ezelîliği, başka bir ifade ile âlemin ezelîliği meselesidir. Gazzâlî’nin (ö. 505/1111) Tehâfütü’l-felâsife’sin ilk mesele olarak ele alınan bu başlık, Mu‘tezilî kelâmcı İbnü’l-Melâhimî’nin (ö. 536/1141) Tuhfetü’l-mütekellimîn fi’r-red ‘ale’l-felâsife adlı eserinde de önemli başlıklardan birini teşkil eder. Filozofların reisi olarak gördüğü İbn Sînâ’yı (ö. 437/1038) hedef alan İbnü’l-Melâhimî, Gazzâlî’nin eleştirilerine kıyasla çok daha sert ve çok daha geniş kapsamlı eleştiriler yapmaktadır. Eserin ilk bölümünden itibaren hudûs kavramı, ilâhi zâtın tabiatı ve filozofların yaratma modeli olan sudûr sürecinin ilkleri ve işleyişi çerçevesinde değerlendirmeler yapar ve bu görüşlerin içerik analizine yer verilmektedir. Bu çalışmada İbnü’l-Melâhimî’nin çizdiği çerçeve ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam felsefesi, Felsefe eleştirileri, Yaratma teorileri, İbnü’l-Melâhimî

Kaynakça

• Alper, Ö.M. (2012) “İslâm Felsefesi’ne Giriş”. İslâm Felsefesi Tarihi. ed. Bayram Ali Çetinkaya. 1/13-51. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Âmirî, Ebü’l-Hasan. (2103). Kitâbu’l-Emed ale’l-ebed: Sonsuzluk Peşinde. çev. Yakup Kara. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Baga, E. (2019). “Hârizmî”. Temel İslam Ansiklopedisi. 3/370-372. Ankara: İSAM Yayınları.
• Baga, M.S. (2019). “Âlemin Ezelîliği Tartışmalarına Muhyiddîn el-Karabâğî’nin Katkıları”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 211-227.
• Fazlıoğlu, İ. (1997) “Hârizmî, Muhammed b. Mûsâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/224-227. İstanbul: TDV Yayınları.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd. (1939/1358). el-Munkız mine’d-dalâl. nrş. Cemil Saliba & Kamil Ayyad. Dımaşk: Matbuatu Mektebetü’n-Neşri’l-Arabî.
• Griffel, F. (2016). “Theology Engages With Avicennan Philosophy: al-Ghazālī’s Tahāfut al-Falāsifa and Ibn al-Malāḥimī’s Tuḥfat al-Mutakallimīn fī l-Radd ʿalā l-Falāsifa”. The Oxford Handbook of Islamic Theology. ed. Sabine Schmidtke. 435-455. Oxford: Oxford University Press.
• İbnü’l-Melâhimî. (2008). Tuhfetü’l-mütekellimîn fi’r-red ʿale’l-felâsife. nşr. Hassan Ansari & Wilferd Madelung. Tahran: Iranian Institute of Philosophy & Institute of Islamic Studies Free University of Berlin.
• İbn Sînâ. (1392/1434). el-İşârât ve’t-tenbîhât. thk. Mücteba Zerâî, Kum: Bustâne Ketâb.
• İbn Sînâ (1985). Kitâbu’n-Necât fi'l-hikmeti'l-mantıkiyye ve't-tabiiyye ve'l-ilâhiyye. nşr. Macit Fahrî. Beyrut: Dârul-Âfâki'l-Cedîde.
• İbn Sînâ. (1404h). et-Ta‘lîkât. nşr. Abdurrahman Bedevî. Kum: Mektebetü’l-İ‘lâmi’l-İslâmî.
• Koloğlu, O.Ş. (2016). “İbnü’l-Melâhimî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Ek-1/616-619. İstanbul: TDV Yayınları.
• Koloğlu, O.Ş. (2010). Mutezile’nin Felsefe Eleştirisi: Harezmli Mutezilî İbnü’l-Melâhimî’nin Felsefeye Reddiyesi. Bursa: Emin Yayınları.
• Türker, Ö. (2011). "Tehâfüt Tartışmaları Bir Gelenek Sayılabilir mi?". Uluslararası Hocazâde Sempozyumu: Bildiriler. ed. Tevfik Yücedoğru vd., 203-210. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• Wisnovsky, R. (2000). “Notes On Avicenna’s Concept Of Thingness (Say’iyya)”. Arabic Sciences and Philosophy. 10, 181-221.