Hesenê Metê’nin Eserlerinde Yapısöküm

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 19, 30.04.2022

Zülküf Ergün

https://doi.org/10.18506/anemon.466164

Öz

Kürt göçmen yazarlarından biri olan Hesenê Metê kendine has bir üslup ve yönteme sahiptir. Postmodernizmin etkisinde kalan yazar Kürt Edebiyatı ve toplumunun büyük anlatılarına ve siyasi ve ideolojik yapılarına karşı yapısökümcü yöntemi ile öne çıkmaktadır. Hesenê Metê bu yönü ile Kürt Edebiyatında özgün bir yere sahiptir. Bu makale, Hesenê Metê’nin bu yönünü ortaya koymak amacıyla yazılmıştır. Bu amaçla yazarın dört öykü kitabı ve beş roman ve kısa romanı incelenmiştir. Bu incelme sonucunda yazarın çoğu öykü ve romanlarında marksist söylem, otoriter parti ve başkanlarını, mağrur, angaje ve başarısız yazarları, aydınlanmacı karakterleri ve dini söylem gibi yapıları yapısöküme tabi tuttuğu ve bu yaklaşımı ile Kürt Edebıyatına yeni bir perspektif sunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Metê bunu yaparken bu olgulara her zaman ironik bir üslupla yönelmekte ve rüya tekniği, tarihi karakterlerin ters okunması, gerçeğin ve rüyanın iç içe geçirilmesi tekniklerinden yararlanmaktadır. Bu yönüyle Hesenê Metê’nin eserleri açık metin özelliği taşıyıp edebi metin anlamlarının yaratılmasında aktif okuyucuyu teşvik etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hesenê Metê, Yapı, Yapısöküm, Postmodernizm, Anlatı

Hilweşangerî di Berhemên Hesenê Metêyî da

Öz

Hesenê Metê yek ji wan nivîskarên kurd ên xerîbîyê ye ku xwedî şêwaz û rêbazeke taybetî ya edebî ye. Nivîskar di bin karîgerîya postmodernîzmê da li dijî vegêranên mezin û binyadên sîyasî û îdeolojîk ên civak û edebiyata kurdî bi rêbaza xwe ya hilweşanger derdikeve pêş û bi vî alîyê xwe jî di edebîyata kurdî da cihekî resen ji xwe ra çê dike. Ev gotar ji bo nîşandana vî alîyê wî hatîye nivîsîn. Ji ber vê çar pirtûkên wî yên çîrokan û pênc roman û romanokên wî hatine vekolîn. Di encama vê vekolînê da derket ku nivîskar di piranîya çîrok, roman û romanokên xwe da binyadên gotara marksîst, serok û partîyên otorîter, nivîskarên qure, pêgîr û kêrnehatî, karakterên ronakger û gotara dînî hildiweşîne û bergeheke nû li ber edebîyata kurdî vedike. Metê dema vê dike hertim bi şêwazeke îronîk berê xwe dide van dîyardeyan û ji teknîka xewnê, berevajîkirina karakterên dîrokî û têkelkirina xewn û rastîyê sûd werdigire. Ji vî alîyî ve berhemên Hesenê Metêyî vekirî ne û rê li ber xwendevanên çalak vedikin da ku ew jî bibin beşek di afirandina manayên deqên edebî da.

Anahtar Kelimeler

Hesenê Metê, Binyad, Hilweşangerî, Postmodernîzm, Vegêran

Deconstruction in Hesenê Metê’s Works

Öz

Hesenê Metê who is one of migrant writers has a unique literary style and method. He distinguishes with his desconstructive method under the effects of postmodernism against big narratives and political and ideological structures of both Kurdish society and literature. With this respect, he has a unique placein Kurdish literature. This article aims to reveal this aspect of him. For this purpose, four story books and five novels of him are analysed. As a result of the analysis, it is found that he deconstructs structures of Marxist discourse as well as otoriterian leader and political parties; arrogant, affiliated and useless writers; enlightened character and religious discourse, by doing these he opens a new page for Kurdish literature. When doing this, Metê always handle these phenomena with a ironical style and he takes advantage of dream technique, upturning historical characters and mixing dream and facts. In this perspective Hesenê Metê’s works are open and they lead active reader to take part in creating meanings of literary texts.

Anahtar Kelimeler

Hesenê Metê, Construction, Deconstruction, Postmodernism, Narrative

Kaynakça

• Belsey, C. (2013). Postyapısalcılık. (N. Örge, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Best, S. – Kellner, D. (2011). Postmodern teori. (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Calinescu, M. (2010). Modernliğin beş yüzü. (S. Gürses, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Connor, S. (2005). Postmodernist kültür-çağdaş olanın kuramlarına bir giriş. (D. Şahiner, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Derrida, J. (2007). Marx’ın hayaletleri. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Derrida, J. (2010). Edebiyat edimleri. (M. Erkan, & A. Utku, Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Eagleton, T. (2014). Tanrı’nın ölümü ve kültür. (S. Dingiloğlu, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Ergün, Z. (2015). Netewetîya kurdî û rengvedana wê di helbesta kurdî ya nû de. Nûbihar Akademî, 4, 11-40.
• Ergün, Z. (2017). Nerît û helbest. İstanbul: Weşanxaneya Nûbiharê.
• Foucault, M. (2007). İktidarın gözü. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Entelektüelin siyasi işlevi. (I. Ergüden, & O. Akınbay, & F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hollinger, R. (2005). Postmodernizm ve sosyal bilimler. (A. Cevizci, Çev.). İstanbul: Paradigma.
• Koçakoğlu, B. (2012). Anlamsızlığın anlamı postmodernizm. Ankara: Hece Yayınları.
• Lyotard, J. F. (2014). Postmodern durum. (İ. Birkan, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Metê, H. (2000a). Smîrnoff. İstanbul: Avesta.
• Metê, H. (2000b). Labîrenta cinan. Stenbol: Avesta.
• Metê, H. (2000c). Epîlog. Stenbol: Avesta.
• Metê, H. (2013a). Tofan. Stenbol: Weşanên Peywend.
• Metê, H. (2013b). Gotinên gunehkar. Stenbol: Weşanên Peywend.
• Metê, H. (2014a). Pêsîrên dayê. Stenbol: Weşanên Peywend.
• Metê, H. (2015). Li dêrê. İstanbul: Weşanên Peywend.
• Metê, H. (2014b). Îşev û çîroka dawîn. İstanbul: Weşanên Peywend.
• Metê, H. (2018). Hefsar. İstanbul: Weşanên Peywend.
• Nietzsche, F. (2005). Putların batışı. (M. Tüzel, Çev.). İstanbul: İthaki.
• Sarup, M. (2004). Post-yapısalcılık ve postmodernizm. (A. Güçlü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Sim, S. (2006). Postmdern düşüncenin eleştirel sözlüğü. (M. Erkan, & A. Utku, Çev.). Ankara: Ebabil.
• Paz, O. (2011). Şiir ve modernite. M. Küçük (Haz.) (N. Tutal, Çev.). Modernite versus postmodernite (r. 207-227). İstanbul: Say Yayınları.
• Robinson, D. (2000). Nietzsche ve postmodernizm. (K. H. Ökten, Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.
• Zîyab, E. (2013). Rengvedana postmodernîzmê di huzana kurdî da. Hewlêr: Billawkirawey Ekadîmyay Kurdî.