Köy Enstitülerinde Din Eğitimi: Analitik Bir İnceleme ve Değişim Dinamiklerinin İrdelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 449 - 472, 31.08.2023

Osman Kamil Çorbacı , Hakan Özkan

https://doi.org/10.18506/anemon.1317276

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, 17 Nisan 1940 tarih ve 3803 sayılı "Köy Enstitüleri Kanunu" ile kurulan ve 27 Ocak 1954 tarihinde 6234 sayılı "Köy Enstitüleri ile Öğretmen Okullarının Birleştirilmesi Hakkında Kanun" ile kapatılan Köy Enstitülerinin müfredatlarına odaklanarak "Din Bilgisi" dersinin zaman içindeki değişimini analiz etmektir. Bu analiz, dersin varlığının ya da yokluğunun hangi faktörlerden etkilendiğini belirlemeyi ve bu değişikliklerin ardındaki motivasyonları anlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, 1940, 1943, 1947 ve 1953 dönemlerine ait müfredatlar detaylı bir analize tabi tutulmuş ve özellikle din bilgisi ve ahlak eğitimi açısından incelenmiştir. Veriler doküman analizi tekniğiyle toplanmış ve analiz sürecinde çalışmanın amaçlarına uygun olarak belirlenen kriterler çerçevesinde içerik analizi yaklaşımı kullanılmıştır. Köy Enstitüleri’yle alakalı birçok akademik makale ve kitapta kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmalar genellikle Köy Enstitülerinin işleyişi, kapatılma nedenleri, ideolojik etkileri, öncesi ve sonrası gibi konulara odaklanmaktadır. Bu çalışma ise müfredatı felsefi, siyasi, beşerî, sosyal ve tarihi temelleriyle değerlendirmekte, dini bilgi ve ahlak eğitimi unsurları üzerinden analiz etmektedir. Çalışma sonunda, Enstitülerin müfredatlarına yeni eklenen Din Bilgisi dersinin yüzeysel olduğu ve derinlemesine işlenmediği tespit edilmiştir. Köy Enstitüleri'ndeki din eğitimi müfredatının içeriğiyle ilgili herhangi bir araştırma veya yayının mevcut olmaması, çalışmanın önemini ve orijinalliğini vurgulayarak, ilgili alandaki literatür boşluğunu doldurma amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Eğitim Tarihi, Eğitim Politikaları, Köy Enstitüleri, Öğretim Programları.

Religious Education in Village Institutes: An Analytical Review and Examination of the Dynamics of Change

Öz

The main purpose of this study is to analyze the evolution of the "Religious Knowledge" course over time, focusing on the curricula of the Village Institutes, which were established on April 17, 1940 with the "Law on Village Institutes" No. 3803 and closed on January 27, 1954 with the "Law on the Unification of Village Institutes and Teachers' Schools" No. 6234. This analysis aims to determine which factors influenced the presence or absence of the course and to understand the motivations behind these changes. In this context, the curricula from 1940, 1943, 1947 and 1953 were subjected to a detailed analysis and analyzed specifically in terms of religious knowledge and moral education. The data were collected through document analysis technique and content analysis approach was used in the analysis process within the framework of the criteria determined in accordance with the objectives of the study. Village Institutes have been extensively discussed in many academic articles and books. These studies generally focus on issues such as the functioning of the Village Institutes, the reasons for their closure, their ideological effects, before and after. At the end of the study, it was found that the Religious Knowledge course, which was newly added to the curriculum of the Institutes, was superficial and not in-depth. The lack of any research or publication on the content of the religious education curriculum in the Village Institutes emphasizes the importance and originality of the study and aims to fill the literature gap in the related field.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Educational History, Educational Policies, Village Institutes, Curriculum

Kaynakça

• Abay, G. (2009). Demokrat Parti Döneminde Türk Basınında Din [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Akagündüz, Ü. (2020). II. Meşrutiyet Yıllarında Köylü Eğitimi Üzerine Düşünceler. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 31, 49-78.
• Akdoğan, E. M. (2016). Köy Enstitülerinde Eğitim Anlayışı ve Tarih ve Yurttaşlık Bilgisi Öğretimi [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=k4iLsI6_CVVGWHqsXx8Wpg&no=mhXWI8yZTcFgEyihHit_9w
• Akyüz, Y. (1982). Türk Eğitim Tarihi: Başlangıçtan 1982’ye. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Altaş, N. (2002). Türkiye’de Örgün Öğretimde Dinin Yeri (1924-1980 Arası Din Öğretimi Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme). Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 2(1).219-229.
• Altıntaş, E. (2017). Çoğulcu Din Eğitimi ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(36). 233-237
• Altunya, N. (2010). Köy Enstitüsü Sistemi. Cumhuriyet Kitapları.
• Arslan, L. (2021). Türk Siyasetinde Köy Enstitüleri Tartışmaları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Avcı, C. (2019). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Eğitim ve Kültür Kurumları 1923-1938 Yılları Arası. Kesit Akademi Dergisi, 20, 1-10.
• Aydın, A. (1998). Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması ve Öğretmen Yetiştirme Sorunu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(3), 275-286
• Başaran, M. (2010). Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri (6. bs). Cumhuriyet Kitapları.
• Başgil, A. F. (1950). Çeyrek Asır Devam Eden Zulüm Devri. Sebilürreşad Dergisi, VI(85), 130-162.
• Bozaslan, B. M. ve Çokoğullar, E. (2015). Modern Eğitimin İnşası: Devletin Kurtarılmasından Devletin Kurulmasına. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3),309-329.
• Burgaç, M. (2003). Köy Enstitülerinde Eğitim-Öğretim. Atatürkçü Bakış Dergisi, 2(4), 117-145.
• Cündioğlu, D. (1999). Bir Siyasi Proje Olarak Türkçe İbadet I (1. bs). Kitabevi Yayınları.
• Çelebi, N. ve Asan, T. (2016). Köy Enstitüleri’nde Uygulanan Demokratik Eğitim Çalışmaları ve Yetiştirilmek İstenen Birey Anlayışı. İçinde K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar, İ. Şahin (Ed.), Eğitim Yönetimi Araştırmaları (1. bs, ss. 126-139). Pagem Akademi.
• Çelebi̇, N. ve Kazancı, E. (2021). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları ve Yabancı Eğitim Uzmanlarının Eğitimdeki Etkileri (1923-1960). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4),198-218.
• Çoban, A. (2011). Öğretmen Yetiştirme Politikası Olarak Köy Enstitüleri Örneğinin İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 449-458.
• Dinç, S. (1999). Cumhuriyet Döneminde Yapılan Milli Eğitim Şuraları ve Alınan Kararların Uygulamaları: 1923/ 1960 [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Doğan, İ. (2004). Toplum ve Eğitim Sorunları Üzerine Felsefi ve Sosyolojik Tahliller. Pagem Akademi.
• Duman, D. (2015). 1950 Seçimleri Öncesinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Politik Bir Manevrası Olarak İmam Hatip Kursları. Belgi Dergisi, 10, 1343-1360
• Efendioğlu, A., Berkant, H. G., & Arslantaş, Ö. (2010). John Dewey’in Türk Maarifi Hakkında Raporu ve Türk Eğitim Sistemi. 51-63.
• Ergönenç, D. (2019). Köy Enstitüleri Müfredatındaki Türkçe Dersleri Üzerine. VI. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul.
• Erkek, M. S. (2009). II. Meşrutiyet Döneminde Türk Eğitim Sistemindeki Gelişmeler ve Ethem Nejat Bey [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ertürk, S. (1986). Türkiye’deki Bazı Eğitim Sorunları Üzerine Düşünceler. Yelkentepe Yayınları.
• Furat, A. Z. (2018). "Islah mı? Yenilenme mi? 18. Yüzyıl Osmanlı Eğitiminde Dönüşüm (A. H. Furat, N. K. Yorulmaz, O. S. Arı, Ed.; C. 1, ss. 243-272). Seçil Ofset Matbaacılık.
• Kapluhan, E. (2013). Atatürk Dönemi Eğitim Seferberliği ve Köy Enstitüleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 26,172-194.
• Kara, İ. (2010). Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam (4. bs). Dergâh Yayınları.
• Kirby, F. (2019). Türkiye’de Köy Enstitüleri (N. Berkes, Çev.; 8.baskı). Tarihçi Kitabevi.
• Abay, G. (2009). Demokrat Parti Döneminde Türk Basınında Din [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Akagündüz, Ü. (2020). II. Meşrutiyet Yıllarında Köylü Eğitimi Üzerine Düşünceler. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 31, 49-78.
• Akandere, O., Yılmaz, N. Y. (2017). Köy Enstitülerine Alınacak Talebe Hakkında Maarif Vekâletince Yayınlanan 18 Ağustos 1941 Tarihli Genelge’nin Esasları ve Uygulanması. Atatürk Dergisi, 6(2), 1-17.
• Akyüz, Y. (1982). Türk Eğitim Tarihi: Başlangıçtan 1982’ye. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Altaş, N. (2002). Türkiye’de Örgün Öğretimde Dinin Yeri (1924-1980 Arası Din Öğretimi Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme). Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 2(1).219-229.
• Altıntaş, E. (2017). Çoğulcu Din Eğitimi ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(36). 233-237
• Altunya, N. (2010). Köy Enstitüsü Sistemi. Cumhuriyet Kitapları.
• Arslan, L. (2021). Türk Siyasetinde Köy Enstitüleri Tartışmaları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Avcı, C. (2019). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Eğitim ve Kültür Kurumları 1923-1938 Yılları Arası. Kesit Akademi Dergisi, 20, 1-10.
• Aydın, A. (1998). Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması ve Öğretmen Yetiştirme Sorunu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(3), 275-286.
• Bahadırhan, C. (2020). Köy Enstitülerinde Uygulanan Eğitim Programlarının Çoklu Zeka Kuramı Açısından İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Başaran, M. (2010). Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri (6. bs). Cumhuriyet Kitapları.
• Başgil, A. F. (1950). Çeyrek Asır Devam Eden Zulüm Devri. Sebilürreşad Dergisi, VI(85), 130-162.
• Bozaslan, B. M. ve Çokoğullar, E. (2015). Modern Eğitimin İnşası: Devletin Kurtarılmasından Devletin Kurulmasına. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3),309-329.
• Burgaç, M. (2003). Köy Enstitülerinde Eğitim-Öğretim. Atatürkçü Bakış Dergisi, 2(4), 117-145.
• Cündioğlu, D. (1999). Bir Siyasi Proje Olarak Türkçe İbadet I (1. bs). Kitabevi Yayınları.
• Çelebi, N. ve Asan, T. (2016). Köy Enstitüleri’nde Uygulanan Demokratik Eğitim Çalışmaları ve Yetiştirilmek İstenen Birey Anlayışı. İçinde K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar, İ. Şahin (Ed.), Eğitim Yönetimi Araştırmaları (1. bs, ss. 126-139). Pagem Akademi.
• Çelebi̇, N. ve Kazancı, E. (2021). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları ve Yabancı Eğitim Uzmanlarının Eğitimdeki Etkileri (1923-1960). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4),198-218.
• Çoban, A. (2011). Öğretmen Yetiştirme Politikası Olarak Köy Enstitüleri Örneğinin İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 449-458.
• Dinç, S. (1999). Cumhuriyet Döneminde Yapılan Milli Eğitim Şuraları ve Alınan Kararların Uygulamaları: 1923/ 1960 [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Doğan, İ. (2004). Toplum ve Eğitim Sorunları Üzerine Felsefi ve Sosyolojik Tahliller. Pagem Akademi.
• Duman, D. (2015). 1950 Seçimleri Öncesinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Politik Bir Manevrası Olarak İmam Hatip Kursları. Belgi Dergisi, 10, 1343-1360
• Efendioğlu, A., Berkant, H. G., & Arslantaş, Ö. (2010). John Dewey’in Türk Maarifi Hakkında Raporu ve Türk Eğitim Sistemi. 51-63.
• Ergönenç, D. (2019). Köy Enstitüleri Müfredatındaki Türkçe Dersleri Üzerine. VI. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, İstanbul.
• Erkek, M. S. (2009). II. Meşrutiyet Döneminde Türk Eğitim Sistemindeki Gelişmeler ve Ethem Nejat Bey [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ertürk, S. (1986). Türkiye’deki Bazı Eğitim Sorunları Üzerine Düşünceler. Yelkentepe Yayınları.
• Furat, A. Z. (2018). "Islah mı? Yenilenme mi? 18. Yüzyıl Osmanlı Eğitiminde Dönüşüm (A. H. Furat, N. K. Yorulmaz, O. S. Arı, Ed.; C. 1, ss. 243-272). Seçil Ofset Matbaacılık.
• Kapluhan, E. (2013). Atatürk Dönemi Eğitim Seferberliği ve Köy Enstitüleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 26,172-194.
• Kara, İ. (2010). Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam (4. bs). Dergâh Yayınları.
• Kirby, F. (2019). Türkiye’de Köy Enstitüleri (N. Berkes, Çev.; 8.baskı). Tarihçi Kitabevi.
• Sak, R., Sak, İ. T. Ş., Şendi̇l, Ç. Ö. ve Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256
• Şi̇mşek, E. (2013). Çok Partili Dönemde Yeniden Din Eğitimi ve Öğretimine Dönüş Süreci (1946-1960). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 49, 391-414.
• Tonguç, İ. H. (1997). Kitaplaşmamış Yazıları (C. 1). Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları.
• Yıldız, N. ve Akandere, O. (2018). Köy Enstitülerinin İdeolojik Yapısı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17(35), 275-316.
• Yılmaz, P. (2019). Milli Eğitim Şuralarında Yabancı Dil Öğretimi ile İlgili Alınan Kararlar ve Uygulamaya Yansımaları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.