An Analysis of the Social and Political Life of the Yazidi Community Living in Northern Iraq

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 403 - 429

Engin Korkmaz

https://doi.org/10.18506/anemon.1546489

Öz

The aim of this study is to examine the Yazidi people living in the Kurdish Region of Northern Iraq in an ethnic, religious and political context and to produce a socio-political study on the Yazidis. The main problem of the research: "Yazidis living in Northern Iraq have faced discrimination and violence due to their ethnic and religious affiliation, and have often been perceived as 'other' by the other communities they live with. It is structured around the problem of "What is the place of this situation in the memory of the Yazidi community?" Depending on the main problem of the research, the problems that the Yazidi people have faced since the establishment of the Iraqi state (1921), the Yazidi representations under the Iraqi Constitution, the conditions under which the Yazidis live their beliefs and traditions, the social and political problems faced by the Yazidis, the migrations that the Yazidis have experienced and their consequences, and the future expectations of the Yazidi community from the Yazidi society. It was tried to be determined through in-depth interviews with some selected people. The data of the study was collected through in-depth interviews with the Yazidis living in the Duhok and Zakho provinces under the administration of the KRG and the districts of Baadre, Şeyhan and Laleş. Ten open-ended questions were prepared for the interviews. The subject was evaluated and discussed according to the answers given to the questions. As a result, findings have been found that the Yazidi community has been attacked many times, they are not adequately represented under the Iraqi Constitution, and the phenomenon of migration is a part of their life.

Anahtar Kelimeler

Yazidi, ethnic and religious discrimination, minority, constitution, immigration.

Kuzey Irak’ta Yaşayan Ezidi Toplumunun Sosyal ve Siyasal Yaşamı Üzerine Bir Analiz

Öz

Bu çalışmanın amacı, Kuzey Irak Kürt Bölgesinde yaşayan Ezidi halkını etnik, dinsel, siyasi bağlamda inceleyip Ezidiler üzerinde sosyo-politik bir çalışma ortaya çıkarmaktır. Araştırmanın temel problemi: “Kuzey Irak'ta yaşayan Ezidiler, etnik ve dini aidiyetleri nedeniyle ayrımcılık ve şiddetle karşılaşmış ve birlikte yaşadıkları diğer topluluklar tarafından sıkça ‘öteki’ olarak algılanmışlardır. Bu durumun Ezidi toplumunun hafızasındaki yeri nasıldır?”problematiği üzerinden kurgulanmıştır. Araştırmanın temel problemine bağlı olarak Ezidi halkının Irak devletinin kuruluşundan (1921) itibaren karşılaştıkları sorunlar, Irak Anayasası altında Ezidi temsiliyetleri, Ezididlerin inanç ve geleneklerini hangi şartlarda yaşadıkları, Ezidilerin karşılaştıkları sosyal ve siyasal sorunlar, Ezidilerin yaşadıkları göçler ile sonuçları ve Ezidi toplumunun gelecek beklentileri Ezidi toplumundan seçilmiş bazı insanlarla yapılan derinlemesine görüşmelerle tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın verileri, Kürt Bölgesel Yönetimi (KBY) yönetimi altındaki Duhok ve Zaho vilayetleri ile buralara bağlı Baadre, Şeyhan ve Laleş kazalarında yaşayan Ezidilerle yapılan derinlemesine görüşmelerle toplanmıştır. Görüşmeler için on adet açık uçlu soru hazırlanmıştır. Sorulara verilen cevaplara göre konu değerlendirilip tartışılmıştır. Sonuç olarak Ezidi toplumunun defalarca saldırılara uğradığı, Irak Anayasaları altında yeterince temsil edilmedikleri, göç olgusunun onların yaşamının bir parçası olduğu bulgularına rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ezidi, etnik ve dinî ayrımcılık, azınlık, anayasa, göç.

Kaynakça

• Abdülkerim, I. (1983). Irak Anayasalarında Temel Hak ve Özgürlükler. Yayımlanmamış doktora tezi, Bağdat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YÖK tez merkezi.
• Adaly, E. (2001). Temel hak ve özgürlüklerin özeti. Randa yayınevi.
• Ahmad, L. (2022). Yazidis in Syria: Decades of denial of existence and discrimination. Syrians for truth & justice, ceasefire centre for sivilian rights, https://stj-sy.org/en/yazidis-in-syria-decades-of-denial-of-existence-and-discrimination.
• Ahmad, M. (2014). From blueprint to genocide?: An analysis of ıraq’s sequenced crimes of genocide committed against the kurds of Iraq. Doktorate thesis, exeter universitesi, Arap and İslamic Studies.
• Al Jaziri, A. (2019). The Yazidi Kurds. Kurdish Academy, 73-76.
• Al Qaidi, X. T. (2018). Layla and the nights of pain. Azadi Press.
• Allison, C. (2001). The Yezidi oral tradition in Iraqi Kurdistan. Curzon Press.
• Amedi, B. (1991). Kürtler ve Kürdistan tarihi ( Birinci Cilt). Fırat Dicle Yayınları.
• Baadri, K. (2022). Kevokên siya Tavus (the doves of Peack’s Shadow). Tahran Yayınevi.
• Baban, N. (2010). Kurdistan: God’s paradise and a nation’s hell, Amman.
• Barzani, M. (2006). Barzani ve Kürt Ulusal Kurtuluş Hareketi I. V. İnce (Çev.), Doz Yayınları.
• Bendi, A. (2022). Koça mîlyonî: trajedî, bîrhatin, qurbanî. Weşanxaneya Bingeha Laleş ya Rewşenbîrî û Civakî.
• Bottomore, T. (1987). Siyaset sosyolojisi. E. Mutlu (Çev.), Teori yayınları.
• Bozan, M. (2012). Şeyh Adi b. Musafir: Hayatı, menkabevi yönü ve Yezidi inancındaki yeri (1. baskı). Nubihar Yayınları.
• Bozan, M. (2020). XVI. Asırda Yezidiler’in (Êzidîler) dinî statüsü hakkındaki tartışmalara dair iki belge: Mevlânâ Sâlih El-Kürdî’nin bir fetvası ile Mevlânâ Muhammed Berkalî’nin Ta’liki. E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 12(27), 224-253. https://doi.org/10.26791/sarkiat.685291
• Bozan, M. (2024). Osmanlı Yezidilerinin Güney Kafkasya’ya göçü (Tarihsel süreçte Gürcistan ve Ermenistan Yezidileri/Ezidileri). Şarkiyat, 16(1), 4220-444. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1466484 Centre For Religious Pluralism in The Middle East (CRPME) (2016). Untying the knots of religious diversity ın Iraqi Kurdistan: Deploying pluralism against barbarism. Special Report-II.
• Coşkun, A. (2003). Din ve kimlik. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(1), 5-23.
• Dinnayi, M. (2019). Yezidi Minority and ISIS: The victims of trans-genarational genocide. in; Gian Matteo Apuzzo, Sara Tesi, Sandra Pellizzoni, Tiziano Agostini (eds.), "Let's give a future to the Yazidis: cooperation interventions for new perspectives", Trieste, EUT Edizioni University of Trieste, 2020, pp. 7-21.
• Duman, B. (2014). Irak’ta 2014 seçimleri ışıd operasyonları ve Irak’ın geleceği. Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM). Raporu No:190.
• Durkheim, E. (2016). Ahlak ve toplum. D. Çenesiz (Çev.), Pinhan Yayıncılık.
• Duverger, M. (1994). Siyasal rejimler. T. Tunçdoğan (Çev.), Yeni Yüzyıl Kitaplığı. Ed-Demlûcî, S. (1368/1949). El Yezidiyyetu. Matbâtü’l-İttihâd.
• Goodman, A., Bergbower, H., Perrotte, V. & Chaudhary, A. (2020) Survival after sexual violence and genocide: Trauma and healing for Yazidi women in Northern Iraq. Scientific Research, doi: 12, 612-628. 10.4236/health.2020.126046.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. C. Güzel (Yay. Haz.), Kırmızı Yayınları.
• Guest, J. (2021). Jîyan di nav Kurdan da: Dîroka Êzidîyan. D. M. Xetari (Çev.), Sitav Yayınları.
• Gunter, M.M. (2017) . Federalizm ve Irak: çözüm mü sorun mu?, F. A. Cabbar ve H. Davud. (der.), Kürtler: Milliyetçilik ve Politika. E. Ayhan (Çev.), Ayrıntı Yayınları.
• Gülnihal, E. (2018). Yezidiliğin oluşum sürecinde tasavvufun etkisi. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 10(1), 172-196. https://doi.org/10.26791/sarkiat.382407
• Hassan Ali, M. (2022). The Forced Displacement of Ethnic and Religious Minorities in Disputed Areas in Iraq: A Case Study of the Post-2014 Yazidi Minority. Arab Center for Research & Policy Studies, https://www.jstor.org/stable/10.2307/48677172.
• Institute for International Law and Human Rights Report (2013). Iraq’s minorities and other vulnerable groups: Legal framework, documentation and human rightswashington.
• İbrahim, A. (2022a). Hak ve hürriyetler bakımından Osmanlı anayasal belgelerinin ırak 1925 kanun-i Esasiye’ye tesiri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 6(1). https://dergipark.org.tr/tr/pub/jssh/issue/68721/1082996
• İbrahim, A. (2022b). 1925 Irak Anayasası’nda düzenlenen hak ve hürriyetler ve pozitif temelleri. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(2), 437-473. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ebyuhfd/issue/74335/1154888
• İbrahim, A. M. (2010). Irak anayasalarında temel hak ve özgürlüklerin gelişimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keti, F. (2019). Kocho Village: 13 days from the hell of Islamic State (Second Edition). Printed at the expense of Mr. Nechirvan Barzan’s Office.
• Kreyenbroek, P. G. ( 1995) Yezidism - Its Background, Observances and Textual Tradition. The Edwin Mellen Press.
• Kreyenbroek, P. G. & Rashow, K. J. (2005). God and Sheikh Adi are Perfect: Sacred poems and religious narratives from the Yezidi tradition. Harrassowitz Verlag.
• Kreyenbroek, P. G. & Reşow, X. C. (2011). Tanrı ve Şeyh Adi kusursuzdur: Yezidi tarihinden kutsal şiirler ve dinsel anlatılar. Avesta basın yayın.
• Kreyenbroek, P. G. (2014). Ezidilik: Arka planı, dini adetleri ve metinsel geleneği. A. Gökçen ve D. Tanla (Çev.), İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınları.
• Kizilhan, J. I. & Noll-Hussong, M. (2017) Individual, collective, and transgenerational traumatization in the Yazidi. BMC Medicine, (15), 198. https://doi.org/10.1186/s12916-017-0965-7
• Korkmaz, E. (2023). Irak’tan Türkiye’ye doğru Kürt göçü: naratif bir okuma. F. Keskin (Ed.), Platanus Publishing.
• Kutschera, C. (2001). Kürt ulusal hareketi. F. Başkaya (Çev.), Avesta Yayınları.
• Lescot, R. (2001). Yezidiler: Din, tarih ve toplumsal hayat: Cebel Sincar ve Suriye Yezidileri. A. Meral (Çev.), Avesta yayınları.
• Moawad, E. (1940). Kürtlere karşı kampanyalar ve fetvalar Osmanlı döneminde Êzidiler (MS 1513-1918). D. M. Xetari (Çev.), Bağdat Yayınları.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publicaitons.
• Okçu, D. (1993). İslam’dan ayrılan cereyanlar: Yezidilik ve Yezidiler. Birleşik Yayınları.
• Omarkhali, K. (2017). The Yezidi religious textual tradition: From oral to written. Harrassowitz Verlag.
• Omer, S. A. (2018). Yazidi Women as Odalisques: Yazidi Women’s Living Conditions under the Rulings from Islamic States. F. Abdulrahman (Trans.), Publications of the Kurdistan Academics and Kurdistan Institution for Strategic Studies.
• Saleh, S. & Salloum, S. (2023). The Shabak in Iraq: Identity Shifts Amid Ethnic and Sectarian Divides. Centre français de recherche sur l'Irak, (CFRI), 22/09/2023. https://cfri-irak.com/en/article/the-shabak-in-iraq-identity-shifts-amid-ethnic-and-sectarian-divides-2023-09-20.
• Salloum, S. (2016). Êzıdîs in Iraq: Memory, Beliefs,and current genocide. Archieve of Prince Bayazid Ismail's Family. https://www.academia.edu/33292077/%C3%8AZID%C3%8ES_IN_IRAQ
• Taha, M. and Rasheed, A. (2019). Return and Recovery of the Yezidi and Christian minorities in Iraq. Open Think Thank Conference Report, Kürdistan Amerikan Üniversitesi.
• Turan, A. (1993). Yezidiler: Tarihçeleri coğrafi dağılımları inançları örf ve adetleri. Eser Matbaası.
• Xemo Xıdır, Ş. (2022). Praktizekirina teori ya wergirtinê di edebiyata olî ya Êzidiyan da. Senterê Beşîkçi Bû Vekolinên Mirovatiyê, Weşanên Zankoya Duhok.
• Xetari, D. M. (2022). Jeonsit Tarihi (isim Arapçadan çevrildi). Azam Center Yayınları.
• Qaidi, X. T. (2019). Şeva revina Zinê: Ji bîrhatinên jinka Êzdî li Koço. Rojhelat Yayınevi.