ÇOK PARTİLİ HAYATIN İLK YILLARINDA KOCAELİ’NDE SİYASAL HAYAT (1945-1960)

Yıl 2018, , - , 20.09.2018

Esma Torun Çelik

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000515

Öz

1946’da Demokrat Parti’nin kurulması, Kocaeli’yi siyasal hayatın en hareketli
kentlerinden biri haline getirmiştir. İlk zamanlar Serbest Fırka deneyiminden dolayı
yeni partinin kent teşkilatını kuracak kimseleri bulmak zor olmasına rağmen, kısa
zamanda ilgi artmış ve ilçe teşkilatlanması tamamlanmıştır. 1946 seçimleriyle
başlayan amansız siyasal rekabet 1960 yılına kadar her geçen gün sertleşerek
devam etmiştir. Bu dönemde Nihat Erim, Turan Güneş, Sadettin Yalım gibi siyasetin
önemli ve renkli simaları arasında yaşanan siyasi rekabet kenti de derinden
etkilemiştir. Erim’in İsmet İnönü’nün en yakınındaki isimlerden biri olması ve
başbakan yardımcılığına kadar yükselmesi, CHP’nin son kabinesinde üç Kocaeli
milletvekilinin yer alması kenti Türk siyasetinde öne çıkarmıştır. 1950 seçimlerini
DP’nin kazanmasıyla başlayan on yıllık dönemde bitmek bilmeyen sert politik hava,
Türkiye’deki siyasi durumun bir yansımasıdır. Kocaeli kenti Menderes kabinelerine
birçok bakan vermiştir. DP 1954 seçimlerini kazanmasına rağmen, Kocaeli’nin bir
kısmını Sakarya adıyla yeni bir il haline getirmiştir. 1957 seçimlerinden sonra ise
kentteki siyasi ortam giderek sertleşmiştir. Siyasi ortamdaki gerginlik sadece
iktidarla muhalefet partileri arasında değil, partilerin kendi içlerindeki mücadelede
kamuoyunu bir hayli meşgul etmiştir. 1946-60 döneminde Kocaeli siyasetindeki en
büyük mücadele partililerin sahip olduğu gazeteler aracılığıyla yapılmıştır. Bu
dönemde başta CHP’li Türk Yolu ve DP’li Hürsöz gazeteleri siyasi rekabetin ve
tartışmaların kamuoyuna yansıtıldığı yayın organları olmuşlardır. 

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, siyaset, basın, Kocaeli

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• Cumhuriyet Arşivleri
• BCA, 490.01.417.1742.1.34
• Kitaplar
• Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945- 1980, çev. Ahmet Fethi, 2. B., Hilal Yayınları, İstanbul 1996.
• Ahmad, Bedia Turgay -Feroz, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945- 1971, Bilgi Yayınevi, Ankara 1976.
• Erim, Nihat, Günlükler 1925- 1979, C.I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
• Koçak, Cemil, Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul 2006
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 1920-1991,TBMM Genel Sekreterliği Yayınları, Ankara 1994, s. 197-198 .
• Torun, Esma vd. İzmit Milletvekilleri 1920-1927, Kocaeli 2006.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi 3. Kitap (Birinci Bölüm), Bilgi Yayınevi, Ankara 1996.
• Uyar, Hakkı, 1950 Seçimleri, Anka Yayınları, Ankara 2014.
• Yetkin, Çetin, Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, 3. B.,Otopsi Yayınları, İstanbul 2004.
• Zürcher, Eric Jan, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, çev. Gül C. Güven, Bağlam Yayınları, İstanbul 1992.
• Makaleler
• Ataergin, Sadi, “Kocaeli’nde Demokrat Partiyi Nasıl Kurdum”, Hürsöz 18 Mayıs-9 Haziran 1951.
• Beril Yaşar, “Demokrat Parti’de Parti İçi Demokrasi”, Tarih Okulu, Yıl 7, S. 18, Haziran 2014, s.503-541.
• Dokuyan, Sabit, “1950-1954-1957 Milletvekili Genel Seçimlerinin Kocaeli’ndeki Yansımaları”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II, Kocaeli 2015,s.2091-2116.
• Yaşar, Beril, “Demokrat Parti’de Parti İçi Demokrasi”, Tarih Okulu, Yıl 7, S. 18, Haziran 2014, s.503-541.
• Süreli Yayınlar
• Azim 1954-1956
• Bizim Şehir 1952-1960
• Demokrat Kocaeli 1952-1960
• Hürsöz 1948-1960
• Türk Yolu 1946-1960
• Tezler
• Tunç, Bilal, Demokrat Parti Dönemi Kocaeli, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2016.