TÜRKİYE’DE TRAHOMLA MÜCADELE (1925-1945)

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 54, 0 - 0, 28.03.2014

Sevilay Özer

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000406

Cited By: 9

Öz

Cumhuriyet’in  ilk  yıllarından  itibaren  üzerinde  hassasiyetle  durulan ve

memleketin en büyük sağlık sorunlarından biri olan trahom, göz kapaklarının içini

döşeyen zarın üzerinde başlayan ve devam eden süreçte gözün körlüğüne bile sebep

olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Türkiye’de daha çok Güney ve Güneydoğu Anadolu

Bölgesi’nde görülmüştür.  Öyle  ki  hastalığın  yoğun  olarak görüldüğü  Adıyaman

“Körler Memleketi” olarak adlandırılmıştır. 1925 yılında trahoma karşı Malatya ve

Adıyaman’da başlatılan mücadele, zamanla söz konusu hastalığın tehdit ettiği diğer

yerleri içine alacak şekilde genişletilmiştir. Trahomlu hastaların iyileştirilmesi için

şehir  ve  kasabalarda hastane ve dispanser, köylerde ise köy tedavi  evlerinin

açılmasına gayret edilmiştir. Diğer taraftan bulaşıcı olan bu hastalığın yayılmasını

engellemek  amacıyla  halkın  bilinçlendirilmesine büyük  önem  verilmiştir. Anadolu

insanını sağlık  açısından olduğu  kadar sosyal  açıdan  da zor  durumda  bırakan

trahom hastalığına karşı uzun soluklu verilen mücadelede, yıllar içerisinde olumlu

netice alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trahom, Körlük, Göz Hastalığı

Kaynakça

• Kaynakça
• I. Arşiv Belgeleri
• BCA, Dosya No: 490.1., Yer No: 1464.6.1.
• BCA, Fon Kodu: 490. 1, Yer No: 25.122.2.
• BCA., Fon Kodu: 30.10., Yer No: 177.220.17.
• BCA., Fon Kodu: 30.10, Yer No: 177.220.9.
• BCA., Dosya No:490.1, Yer No: 1464.3.2..
• BCA., Dosya No: 490.1, Yer No: 5.26.22
• BCA, Dosya No: 30.10, Yer No: 177.224.9.
• BCA, Dosya No: 30.18.1.2, Yer No: 33.7.11.
• II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri
• TBMM ZC., D.2, C.1, İ.1, 15. İçtima (8.9.1923)
• TBMM ZC., D.5, C.8, İ.F, 29.İnikat (25.5.1935) 84
• BCA, Dosya No: 30.10, Yer No: 177.224.9. 85
• Hot, a.g.m., s. 27-28.
• TBMM ZC., D.5, C.11, İ.1, 68. İnikat (26.5.1936)
• TBMM ZC., D.5, C.18, İ.2, 64. İnikat (25.5.1937)
• TBMM ZC., D.5, C.25, İ.3, 65. İnikat (24.5.1938)
• TBMM ZC., D.6, C.2, İ.F, 16. İnikat (24.5.1939)
• TBMM ZC., D.6, C.11, İ.1, 57. İnikat (28.5.1940)
• TBMM ZC., D.6, C.18, İ.2, 57. İnikat (27.5.1941)
• TBMM ZC., D.6, C.25, İ.3, 63. İnikat (26.5.1942)
• TBMM ZC., D.7, C.2, İ.F, 27. İnikat (25.5.1943)
• TBMM ZC., D.7, C.10, İ.1, 60. İnikat (24.5.1944)
• TBMM ZC., D.7, C.17, İ.2, 64. Birleşim (28.5.1945)
• III. Gazeteler
• Cumhuriyet
• Türksözü
• Yeni Gaziantep
• Akşam
• Ulus
• Kurun
• Hâkimiyeti Milliye
• Vakit
• IV. Kitap ve Makaleler
• Akbayar, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
• Altay, Sedat, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Tokat Vilayetinde Sağlık Hayatı ve Sorunları (1923-1938)”, Tokat Sempozyumu 01-03 Kasım 2012 Tokat Bildiriler, C.3, Tokat 2012, s. 9-34.
• Ayberk, Nuri Fehmi, “Bizde Trahom Savaşı Nasıl Yapılıyor”, Cumhuriyet, 7 İkincikanun (Ocak) 1936.
• Ayberk, Nuri Fehmi, “Dünya Trahom Mücadelesi”, Türk Oftalmoloji Gazetesi, C.1, S. 11-12, 1931, s. 687-720.
• Ayberk, Nuri Fehmi, “Trahom Savaşı Konusunda”, IV. Trahom Savaşı, Gürsoy Basımevi Ankara 1967.
• Ayberk, Nuri Fehmi, “Türkiye’de Trahom Mücadelesi Tarihçesine Ait Hatıralarım”, Göz Kliniği, S. 10, Ekim 1961, s. 127-134.
• Ayberk, Nuri Fehmi, “Türkiye’de Trahom Mücadelesi Tarihçesine Ait Hatıralarım II”, Göz Kliniği, S. 11, Kasım 1961, s. 141-148.
• Ayberk, Nuri Fehmi, “Türkiye’de Trahom Problemi ve Savaşı ”, Göz Kliniği, S.2, Mart-Nisan 1948, s. 19-27.
• Ayberk, Nuri Fehmi, Trahom Mücadele Kılavuzu, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1937.
• Ayberk, Nuri Fehmi, Trahom Mücadelesinde Son Buluşlar Münasebetiyle, Kader Basımevi, İstanbul 1938.
• Ayberk, Nuri Fehmi, Türkiye’de Trahom Mücadelesi, İstanbul 1936.
• Bengisu, Naci, Trahom İçtimaî Zararları ve Korunma Çareleri, İstanbul 1942.
• Bilger, İzzet, “Trahom ve Neticeleri 1”, Görüşler, S.32, Şubat 1941, s. 10-12.
• Bilger, İzzet, “Trahom ve Neticeleri 2”, Görüşler, S.33, Mart 1941, s. 11-13.
• Bilger, İzzet, “Trahom ve Neticeleri 3”, Görüşler, S.34, Nisan 1941, s. 22-24.
• Bilger, İzzet, Adana Okullarında Trahom Savaşı, Türksözü Matbaası, Adana 1950.
• Burhaneddin, “Trahom Mücadelesi”, Sıhhiye Mecmuası, S.18, Eylül 1928, s. 72-78.
• Cuenod A. ve R. Nataf, Trahom, (Çev. Murad Rami Aydın), Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
• Gözcü, Niyazi İsmet, “Memleketimizde Körlük Durumu Hakkında Bazı Düşünceler”, Göz Kliniği, S.1, Mart-Nisan 1948, s. 2-5.
• Hayri Hakkı, “Trahomun Sirayeti Hakkında”, Sıhhiye Mecmuası, S.15, Haziran 1928, s. 74-77.
• Işık, Mahmut, “Memleketimizde Trahom Problemi”, Karacadağ, S.121, Ocak 1949, s. 10-11.
• Işık, Mahmut, “Memleketimizde Trahom Problemi”, Karacadağ, S.122, Şubat 1949, s. 14-16
• Işık, Mahmut, “Türkiye’de Trahom ve Trahom Mücadelesi”, Sağlık Dergisi, C. XL, S. 1-2, Ocak-Şubat 1966, s. 66-87.
• Işık, Mahmut, Trahom, T.C. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, Ankara 1968.
• “İçtimai Hıfzıssıhha-Trahom”, Türkiye Hilal-i Ahmer Mecmuası, C.4, S.39, 15 Kasım 1924, s. 79-82.
• “İçtimai Hıfzıssıhha-Trahom Mücadelesi”, Türkiye Hilal-i Ahmer Mecmuası, C.7, S. 76, 15 Aralık 1927, s. 179-182
• İstatistik Yıllığı 1930-1931, İstatistik Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara 1931.
• Karagöz, Mehmet, “Cumhuriyet’in Modernleşme Sürecinde Malatya (1930-1938) Bir Seyyahın Notları Vesilesiyle” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.18, S.1, s. 291-324.
• Kutay, Andaç, “Trahom Nedir”, Atayol, S.9, 1984, S. 15-16.
• Öztan, M. Sabit, Göz Hastalıklarından Trahomu Tanıyalım Kendimizi Koruyalım, Cemal Azmi Matbaası, İstanbul 1949.
• Sarıgöl, Sabri, “Sağlık İşleri Genel Müdürü Dr. Sabri Sarıgöl’ün Seminere Yolladığı Mesaj”, IV. Trahom Semineri, Gürsoy Basımevi, Ankara 1967, s. 4.
• Sert, Gürkan, “İkinci Millî Tıp Kongresi’nde (1927) Dr. Vefik Hüsnü Bulat’ın Sunduğu ‘Türkiye Trahom Coğrafyası’ İsimli Bildirinin Türkiye Tıp Tarihi Açısından Değerlendirilmesi, 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı, Ankara 2005, s. 1518-1520.
• Şakar, H., “Trahom Hastalığı”, Batı Yolu Kültür Dergisi, S.3, Kasım 1935, s. 9.
• “Trahom”, Türkiye Hilal-i Ahmer Mecmuası, C.5, S.55, 15 Mart 1926, s. 353.
• “Trahomla Mücadele”, Türkiye Hilal-i Ahmer Mecmuası, C.5, S.54, 15 Şubat 1926, s. 330
• Trahom Hakkında Halka Nasâyih, Helal Matbaası, Dersaadet 1345.
• Trahom Hastalığı Hakkında Halka Nasihatler, T.C. Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti Yayını, 1933.
• Trahom Mücadele Talimatnamesi, T.C. Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti Yayını, Ankara 1944.