MİLLİ MÜCADELE’DE “ARTİN” CEMAL VE FAALİYETLERİ

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 60, 0 - 0, 28.03.2017

Erol Akcan , Recep Murat Geçikli

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000458

Cited By: 1

Öz

Cemal Bey, 1862 yılında Antalya’da dünya gelmiştir. Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten 

sonra mülkiyenin farklık ademelerinde görev almıştır. II. Meşrutiyet’in ilanından 

sonra ortaya çıkan siyasi partilerden Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nda politikaya dahil 

olmuştur. Bu dönemde, kısa süre hapishanede kalmış ve mülkiyedeki görevine son 

verilmiştir. Mondros Mütarekesi’nden sonra tekrar valilik görevine başlayan Cemal 

Bey, I. Damat Ferit Paşa Hükümeti’nde Dahiliye Nazırlığı yapmıştır. Bu görevi 

sırasındaki uygulamaları ve söylemleri nedeniyle Türk kamuoyunda büyük tepki 

toplamıştır. Cemal Bey, II. Konya valiliği sırasında ve sonrasında Milli 

Mücadele’nin inatla karşısında durmuştur. Lozan Antlaşması’nda genel aftan 

istisna tutulan yüz elli kişi arasında yer alan Cemal Bey, yargılanma sürecindeyken 

yurt dışına sürgün edilmiştir. Bu çalışmada Cemal Bey’in Milli Mücadele 

dönemindeki faaliyetleri, arşiv belgelerine, dönemin basınına ve tetkik eserlere 

dayalı olarak incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Artin Cemal, Yüzellilikler, Milli Mücadele, Konya

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTEA)
• Resmi Yayınlar
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, C.1-4, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, II. Baskı, Ankara, 1985.
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk (1916-1922), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2003.
• Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Hazırlayan: Zekai Güner- Orhan Kabataş, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara, 1990. Osmanlı Belgelerinde Milli Mücadele ve Mustafa Kemal Atatürk, Başbakanlık Arşiv Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2007.
• Kitaplar
• Akandere- Polat, Osman - Hasan Ali, Damat Ferit Paşa Hükümetlerinin Milli Mücadele Karşıtı Politikaları, ATAM, Ankara, 2011.
• Akandere, Osman, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Konya, Eğitim Yayınevi, Konya, 2016. Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Mutlakiyete Dönüş (1918-1919),C. I-II, Cem Yayınevi, II. Baskı, İstanbul, 1992. Ata, Feridun, İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, TTK, II. Baskı, Ankara, 2011.
• Atatürk, Kemal, Nutuk(1919-1927), Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, ATAM, Ankara, 2002.
• Avanas, Ahmet, Milli Mücadele’de Konya, ATAM, Ankara, 1998.
• Baykal, Bekir Sıtkı, Heyet-i Temsiliye Kararları, TTK, Ankara, 1974, s. 9.
• Birinci, Ali, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Dergah Yayınları, II. Baskı, İstanbul, 2012.
• Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul, 2000.
• Çetin, Nurten, Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa, ATAM, Ankara, 2015. Dündar, Fuat, Modern Türkiye’nin Şifresi. İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918),İletişim Yayınları, III. Baskı, İstanbul, 2008.
• Erdeha, Kamil, Milli Mücadele’de Vilayetler ve Valiler, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1975. Erdeha, Kamil, Yüzellilikler Yahut Milli Mücadele’nin Muhasebesi, Yaylacık Matbaası, I. Baskı, İstanbul, 1998.
• Esengin, Kenan, Milli Mücadele’de Ayaklanmalar, Kamer Yayınları, İstanbul, 1998.
• Gökbilgin, M. Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, I. Baskı, İstanbul, 2011.
• Hafız İbrahim Demiralay’ın Hatıratı ve Isparta’da Milli Mücadele ile İlgili Belgeler, Yayına Hazırlayan: Bayram Kodaman-Hasan Babacan, Yeni Matbaa, Isparta, 1998.
• İğdemir, Uluğ, Sivas Kongresi Tutanakları, TTK, III. Baskı, Ankara, 1999.
• Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Çev. Cemal Köprülü, TTK, III. Baskı, Ankara, 2011.
• Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922),TTK, Ankara, 1989.
• Karaca, Emin, 150’likler, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2004 Kocaoğlu, Bünyamin, Mütareke’de İttihatçılık. İttihat ve Terakki’nin Dağılması (1918-1920), Temel Yayınları, İstanbul, 2016. Köstüklü, Nuri, Milli Mücadele’de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, ATAM, Ankara, 1999.
• Özkan, Asaf, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Askeri ve Mülki Bürokraside Tasfiyeler. Askeri ve Mülki Heyet-i Mahsusalar, ATAM, Ankara, 2014.
• Soysal, İlhami, 150’likler,Gür Yayınları, İstanbul, 1985.
• Şimşir, Bilal N., Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1995.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.II, MEB, İstanbul, 1991.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, C. I, İletişim Yayınları, II. Baskı, İstanbul, 2007.
• Türkmen, Zekeriya, Mütareke Dönemi’nde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920),TTK, Ankara, 2001. Makaleler
• Akandere, Osman, “ ‘Artin’ Cemal Bey’in Dahiliye Nazırlığı Esnasında Ermeniler Lehine Yaptığı İcraatlar ve Verdiği Demeçler”, Ermeni Meselesi Özel Sayısı, S. 63 (Eylül-Aralık 2014) s. 2976-2990.
• Karaca, Taha Niyazi, “Milli Mücadele’de Bozkır İsyanları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 16 (2004/1) s. 169-190.
• Süreli Yayınlar
• Alemdar
• Hâkimiyet-i Milliye
• İkdam
• İleri
• Tevhid-i Efkar
• Vakit
• Tezler
• Bingöl, Sedat, Yüzellilikler Meselesi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1994. Halıcı, Şaduman, Yüzellilikler, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Eskişehir 1998.
• Pınarcı, Süleyman, Cemal Bey’in Konya Valilikleri Dönemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Konya 2006.