II. DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA TÜRKİYE’DE BULUNAN POLONYALILAR

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 62, - , 15.03.2018

Togay Seçkin Birbudak , Bülent Akbaba

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000491

Cited By: 1

Öz

XX. yüzyılın ilk yarısı içerisinde yaşanan iki büyük dünya savaşı devletlerin ve

toplumların büyük çoğunluğunu derinden etkilemiştir. I. Dünya Savaşı büyük

imparatorlukların yıkılmasıyla neticelenmiş, ulus-devletlerin sayısı artarken savaşı

sonlandıran antlaşmalar yeni bir savaşın temellerini atmıştır. 1939-1945 yılları

arasında yaşanan II. Dünya Savaşı ise teknolojik gelişmelere de bağlı olarak I. Dünya

Savaşı’na göre çok daha büyük bir tahribata yol açmıştır. I. Dünya Savaşı’nın

ardından yıkılan Osmanlı Devleti’nin yerine Anadolu’da kurulan Türkiye

Cumhuriyeti, II. Dünya Savaşı yıllarında siyasetini savaşa dâhil olmamak üzerine

kurmuş, bu siyasetini savaşın son günlerine kadar devam ettirmiş, 23 Şubat 1945’te

Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etmiştir. II. Dünya Savaşı’nın hemen başında

Alman işgaline uğrayan Polonya, savaş yıllarında önce Nazi yönetiminin baskısı

altında ezilmiş, ülkede büyük katliamlar yaşanmış sonrasında ise ülke SSCB askerleri

tarafından işgal edilmiştir. Bu dönemde Polonya halkı, özellikle Yahudiler, Nazilerin

sistematik bir kıyımına uğramış; zor şartlardan kaçan Polonyalılardan bir kısmı

Türkiye’ye sığınmıştır. Bu araştırmanın amacı, II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’de

ikamet eden Polonyalıların siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel durumlarını analiz

edebilmektir. II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’ye gelen Polonyalıların hayatları

ile ilgili arşiv belgelerinin incelenmesi neticesinde söz konusu zümrenin Türk

hükümeti tarafından iyi karşılandığı, gelenlere iş imkânı sağlandığı, bazılarının

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına alındığı, bazılarının ise Türkiye’den transit vize

alarak istedikleri ülkelere gitmesine imkân sağlandığı anlaşılmaktadır. Bu kapsamda

 Bu çalışma 21-23 Eylül 2016 tarihleri arasında Varşova-Polonya’da düzenlenen “IV.

International Congress of Turkology – Turkic Peoples Through the Ages and Lands” adlı

uluslararası bilimsel toplantıda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

1939-1945 yılları arasında Türkiye’de bulunan Polonyalılara ait künye bilgileri ile

birlikte yapmış oldukları görevler listeler halinde sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Polonya, Türkiye Cumhuriyeti, mülteci

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• - Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA.) Muamelat Genel Müdürlüğü Belgeleri
• - Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA.) Kararlar Daire Başkanlığı Belgeleri
• - T. C. Resmî Gazete
• Telif ve Tetkik Eserler
• Armaoğlu, Fahir; 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi, Alkım Kitabevi, İstanbul 1992.
• Baş, Osman Fırat; “THK Uçak Fabrikası ve Polonyalıların Rolü”, Mühendis ve Makina, C. 55, S. 659, Aralık 2014, ss. 36-42.
• Beydilli, Kemal; “Polonya – Tarih”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 34, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2007, ss. 309-317.
• Çanak, Erdem; “İkinci Dünya Savaşı Sırasında Balkanların İşgalinin Türkiye’ye Etkisi: Yahudi Mülteciler Meselesi”, Turkish Studies, C. 10, S. 9, 2015, ss. 127-144.
• Danişmend, İsmail Hami; İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. 4, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1955.
• Dilek, Mehmet Sait; “TBMM Hükümeti ile Polonya Cumhuriyeti (Lehistan) Arasında 23 Temmuz 1923 Tarihinde İmzalanan Antlaşmalar ve Tarafların Dış Politika Yaklaşımları", Turkish Studies, C. 8, S. 9, Yaz 2013, ss. 1127-1147.
• Duman, Selçuk; “Atatürk Dönemi Türkiye-Polonya İlişkileri”, Karadeniz Araştırmaları, S. 38, Yaz 2013, ss. 89-104.
• Kirişçi, Kemal; “Türkiye’ye Yönelik Göç Hareketlerinin Değerlendirilmesi”, Bilanço 1923-1938, C. I, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 1999, ss. 111-121.
• 40 Bahar Soylu, “20. Yüzyılın İkinci Yarısından Günümüze Kadar Polonya-Türkiye İlişkileri”, Bilge, S. 48, 2006, s. 8.
• 41 Vefa Kurban, “1950-1960 Yıllarında Türkiye ile Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XIV, S. 28, Bahar 2014, s. 269.
• Kodal, Tahir; “Türk Arşiv Belgelerine Göre II. Dünya Savaşı (1939-1945) Yıllarında Türkiye Üzerinden Filistin’e Yahudi Göçleri”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Dergisi, C. 5, S. 3, Ocak 2007, ss. 133-163.
• Kolodzıejczyk, Dariusz; “Komşuluktan Kardeşliğe: Osmanlı-Polonya ve Türkiye-Polonya Tarihî İlişkilerinden Birkaç Manzara”, 600. Yılında Türkiye-Polonya İlişkileri Sempozyumu Bildirileri (Ankara: 5 Mart 2014), Ed.: Hacer Topaktaş, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, 2014, ss. 36-48.
• Kurban, Vefa; “1950-1960 Yıllarında Türkiye ile Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XIV, S. 28, Bahar 2014, ss. 253-282.
• Nykiel, Piotr; “Birinci Dünya Harbi Döneminde Polonyalılar ile Türkler Arasındaki Askerî İlişkiler”, 600. Yılında Türkiye-Polonya İlişkileri Sempozyumu
• Bildirileri (Ankara: 5 Mart 2014), Ed.: Hacer Topaktaş, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, 2014, ss. 74-81.
• Ortaylı, İlber; İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
• Polonya Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu Resmi İnternet Sitesi
• http://istanbul.mfa.gov.pl/tr/haber/600__y_ldonumune_geri_say_m?printMode =true (Erişim Tarihi: 29.07.2016).
• Soylu, Bahar; “20. Yüzyılın İkinci Yarısından Günümüze Kadar Polonya-Türkiye İlişkileri”, Bilge, S. 48, 2006, ss. 8-11.
• Topaktaş, Hacer; “Lehistan’dan Polonya’ya: Polonya Tarihyazımında Türkler ve Türkiye”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 8, S. 15, 2010, ss. 537-590.