OSMANLI KADIN HAREKETİNİN ÖZGÜN DEĞERLERİNDEN KADINLIK MECMUASI VE ALİYE HAŞMET'İN "FEMİNİZM YÂHÛD HUKÛK-U NİSVAN MESELESİ" ADLI YAZISI

Yıl 2020, Sayı: 66, 1 - 39, 26.06.2020

Ümüt Akagündüz

Öz

Bu araştırmanın amacı, II. Meşrutiyet döneminde yayımlanan Kadınlık adlı dergi ile “Feminizm Yâhûd Hukûk-u Nisvân Meselesi” adlı yazının incelenmesidir. Söz konusu dergi ile yazı, II. Meşrutiyet yılları kadın hareketinin niteliğinin aydınlatılmasını sağlayarak dönemin düşünsel karakterinin açığa çıkartılmasına yardımcı olmaktadır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan doküman analizi yaklaşımıyla gerçekleştirilmiştir. II. Meşrutiyet yıllarında özellikle süreli yayınlarda kadın, pek çok konuya göre daha yoğun irdelenmiştir. 21 Mart 1914-30 Mayıs 1914 yılları arasında 11 sayı yayımlanan Kadınlık mecmuası da döneminin özgün süreli yayınlarından bir tanesidir. Feminizm, kadınlık, evlilik, kadın eğitimi, kadın hukuku, çalışma hayatı, moda, kadın güzelliği ve terzilik gibi konu başlıklarını ele alan dergide tefrika romanlar, ünlü kadınları anlatan makaleler, öyküler, notalar ve şiirler yer almıştır. Kadın tartışmalarında yaşanan zıtlaşmanın zararlarına odaklanan mecmua, daha ılımlı bir yol takip edeceğini söyleyerek kadını içinde bulunduğu karanlıktan kurtarmayı hedeflemiştir. Dergide kadın eğitiminin genelleşememesi, milli bir kıyafetin geliştirilememesi, cinsler arasındaki ilişkinin erkek ile kadına bırakılmaması, cahil annelere çocukların teslim edilmesi, İstanbul dışındaki kadınların genellikle göz ardı edilmesi gibi noktalar eleştirilmiştir. Aliye Haşmet ise 26 Mart 1914’te yayımladığı makalesinde feminizm ve kadın hukuku hakkında bilimsel gerçeklerden yararlanarak bağlantılar kurmuştur. Kadın ile erkek arasındaki eşitliğin ancak hayatın ilk köklerinde mümkün olduğunu savunan yazar, uygarlık geliştikçe farklılıkların belirginleştiğini, kadının eşit olacağım derken erkekleştiğini iddia etmektedir. Kadının dış görünüşünün erkeğin dış görünüşüne yaklaşmasını eleştiren Aliye Haşmet, annelik görevi unutulmamak üzere yeni bir kadına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Eğitim, Feminizm, Hukuk, Kadın Dergileri

Kaynakça

• Akagündüz, Ümüt, II. Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak, Yeni İnsan Yayınları, İstanbul, 2015.
• Akşit, Elif Ekin, Kızların Sessizliği, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• Argunşah, Hülya, Bir Cumhuriyet Kadını: Şukufe Nihal, Akçağ Yayınları, Ankara, 2002.
• Baykal, Hülya, Türk Basın Tarihi, Afa Matbaacılık, İstanbul, 1990.
• Berktay, Fatmagül, “Doğu ile Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı”, Tarihin Cinsiyeti, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010, s.150-164.
• Brummett, Palmira, II. Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm (1908-1911), İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul, 1996.
• Demirdirek, Aynur, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikayesi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1993.
• Kaplan, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1998.
• Keşoğlu, Birsen Talay & Keşoğlu, Mustafa Yeni Harflerle Bilgi Yurdu Işığı, Libra Kitap, İstanbul, 2019.
• Kurnaz, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
• Müderrisoğlu, Ayşen, A Woman Intellectual in Turkey in The 20th Century: Samiha Ayverdi, LAP LAMBERT Academic Publishing, Saarbrücken, 2014.
• Özdemir, Nuray, Osmanlıdan Cumhuriyet Bir Cemiyet Kadını-Nakiye Elgün, Phoenix Yayınları, İstanbul, 2014.
• Sancar, Serpil, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet Kadınlar Aile Kurar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Taşlı, Adem, Mehasin ve Süs Dergilerinin İncelenmesi ve Seçme Metinler, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
• Toska, Zehra & Çakır, Serpil, İstanbul Kütüphanelerinde Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, Metis Yayınları, İstanbul, 1992.
• Uğur, Merve, Türk Basın Tarihi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2016.
• Walters, Margaret, Feminizm, Çev. Hakan Gür, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2005.
• Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayınları, İstanbul, 2003.