Enver Paşa'nın Londra Ziyareti (1910)

Yıl 2020, Sayı: 67, 25 - 39, 25.12.2020

Erol Akcan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.850272

Öz

Bu çalışma, yakın tarihimizin önemli şahsiyetlerinden Enver Paşa’nın hayatının bilinmeyen bir sayfasına ışık tutmaktadır. Enver Paşa, 1910 yılı Mart ayı içerisinde Londra’ya askeri amaçlı bir ziyaret yapmıştır. O tarihte “Hürriyet Kahramanı” olarak tanınan ve Berlin’de askeri ataşe olarak görev yapan Enver Paşa’ya, İngiliz siyasi ve askeri çevrelerinde, İngiliz basınında büyük bir ilgi gösterilmiştir. Osmanlı Devleti’ndeki gelişmeleri yakından takip eden ve Jön Türkler ile iyi münasebetler içerisinde olan Balkan Komitesi, bu ziyarete hayli önem vermiş ve Enver Paşa’nın onuruna bir ziyafet tertip etmiştir. Balkan Komitesi’nin üyeleri, bu ziyafette yaptıkları konuşmalarda, Jön Türkler ve Enver Paşa hakkında övgü dolu sözler sarf etmiştir. Enver Paşa, bu ziyareti sırasında İngiltere’nin üst düzey siyasi ve askeri şahsiyetleri ile tanışmıştır. İngiliz basını, Enver Paşa’yı farklı açılardan ele alarak onu kamuoyuna tanıtmaya çalışmıştır. Basında çıkan haber ve yorumlara bakıldığında Enver Paşa’nın fiziksel özelliklerinden, hayat hikayesine kadar farklı açılardan kamuoyuna tanıtılmaya çalışıldığı gözlemlenmektedir. Enver Paşa’nın İngiltere’de geçirdiği günler, dönemin Türk basınına da yansımıştır. Bu ziyaret, Enver Paşa’nın hayatında Londra’ya yaptığı ilk ve son ziyaret olması vesilesiyle önemlidir. Bu çalışmada, Enver Paşa’nın Londra ziyareti, arşiv belgelerine, dönemin basınına ve inceleme eserlerine dayalı olarak incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balkan Komitesi, Enver Paşa, İttihat ve Terakki Partisi, Jön Türkler, Londra Ziyareti

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Aksu, Kenan, İngiliz Gizli Belgelerinde Enver Paşa, İyidüşün Yayınları, İstanbul, 2017.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, C. I-III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1972.
• Bardakçı, Murat, Enver, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, I. Baskı, İstanbul, 2015.
• Çolak, Mustafa, Komitenin Kahramanı Enver Paşa, Yeditepe Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2019.
• Enver Paşa’nın Özel Mektupları, Yayına Hazırlayan: Arı İnan, İmge Kitabevi, I. Baskı, Ankara, 1997.
• Kendi Mektuplarında Enver Paşa, Yayına Hazırlayan: M. Şükrü Hanioğlu, Der Yayınları, İstanbul, 1989.
• Kösoğlu, Nevzat, Şehit Enver Paşa, Ötüken Yayınları, I. Baskı, İstanbul, 2008.
• Naciyem, Ruhum, Efendim…, Yayınlayan: Murat Bardakçı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• Yamauchı, Masayukı, Hoşnut Olamamış Adam-Enver Paşa. Türkiye’den Türkistan’a, Bağlam Yayınları, I. Baskı, İstanbul, 1995.
• Halil Halid, “İngiltere’de Balkan Komitesi ve Meslek-i Mazi ve Müstakbeli”, Sırat-ı Müstakim, C. IV, S. 99, s. 357-358.
• Hanioğlu, M. Şükrü, “Enver Paşa”, İslam Ansiklopedisi, C. XI, T.D.V. Yayınları, İstanbul, 1995.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet - Cemal Necip Gürel, “Bir Teşkilat-ı Mahsusa Operasyonu: Buxton Kardeşler Olayı”, Teşkilat-ı Mahsusa’nın 100. Yılında Türk İstihbaratı, Kripto Yay., Ankara, 2015, s. 27-54.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet, “İngiliz Hükümetlerinin Balkanlar’daki Politikalarında Etkili Olan Baskı Grubu. Balkan Komitesi ve Bir Mektubu”, Toplumsal Tarih, S. 60 (Aralık 1998) s. 4-8.
• Sabah, Tanin, The Belfast Evening Telegraph, The Belfast News Letter,
• The Belfast Weekly News, The Bystander, The Common Cause, The Courier,
• The Daily News, The Daily Telegraph, The Derby Daily Telegraph, The Evening Telegraph And Post,
• The Express and Echo, The Faringdon Advertiser, The Globe, The Irish News And Belfast Morning News,
• The Leicester Daily Post, The Monmouthshire Beacon, The North-Eastern Daily Gazette, The Scotsman,
• The Sheffield Daily Telegraph, The Shoreditch Observer, The Staffordshire Sentinel, The Westminster,
• The Westminster Gazette, The Whitby Gazette, The Yorkshire Post, The Yorkshire Telegraph and Star, Votes for Women
• Koç, Sanlı Bahadır, Noel Buxton: Portrait of a Philantrophist as a Turcophobe, Bilkent Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1997.