ATATÜRK VE MİLLİ İRADE: OTORİTERLİĞİN KAYNAĞI MI YOKSA CUMHURİYETÇİ DEMOKRASİNİN SİMGESİ Mİ?

Yıl 2021, Sayı: 68, 55 - 79, 27.05.2021

Lemi Atalay

https://doi.org/10.46955/ankuayd.943672

Cited By: 1

Öz

Milli Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal Paşa, kongreler döneminde Milli Mücadele’nin felsefesini “milli iradeyi hakim kılmak” şeklinde belirlemiş ve bu doğrultuda Milli Mücadele, bir meclis aracılığıyla yürütülmüştü. Bu yaklaşım savaştan sonra da sürdürülmüş ve milli irade anlayışı Cumhuriyet yönetimi ile taçlandırılmıştır. Bu çalışmada, Mustafa Kemal Paşa ile birlikte ülke siyaseti için önemli bir yer tutmaya başladığı anlaşılan milli irade felsefenin niteliklerini tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda hareket eden çalışma bu milli irade anlayışının, Aydınlanma dönemi düşünürü olan Jean-Jacques Rousseau’nun genel irade yaklaşımından esinlenip, esinlenmediği ile özgürlük ve demokrasi açısından nasıl bir yaklaşıma sahip olduğu sorunsallarını irdelemeye çalışmıştır. Bu bağlamda ilk olarak Rousseau’nun genel irade felsefesini ortaya koyduğu temel eserler ile Mustafa Kemal Paşa’nın milli irade anlayışına yönelik söylemlerini içeren yayınlar esas alınarak, karşılaştırmalı, analitik bir inceleme yapılmış, ardından da konu üzerindeki çeşitli araştırmalardan yararlanılarak milli/genel irade kavramının demokrasi-hürriyet tartışmasında durduğu pozisyon tartışılmaya çalışılmıştır. Bu değerlendirmeler sonucunda Rousseau’nun genel irade ve Atatürk’ün milli irade kavramları arasında çeşitli yönler bakımından benzerlikler olduğu tespit edilmiş ve bu düşüncelerin liberal bir demokrasi olmasa da cumhuriyetçi bir demokrasinin parçası olduğu ileri sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Demokrasi, Genel İrade, Jean-Jacques Rousseau, Milli Egemenlik, Milli İrade

Kaynakça

• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı: İstiklâl Savaşı Hatıraları, Can Yayınları, İstanbul, 2013.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali, Ulus Devlet ya da Halkın Egemenliği, İmge Kitabevi, Ankara, 2006.
• Akın, İlhan, Kamu Hukuku, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1974.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Medeni Bilgiler, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2003.
• ____________________, Nutuk, Alfa Yayınları, İstanbul, 2005.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2019.
• Berkes, Niyazi, Atatürk ve Devrimler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2020.
• Berlin, Isaiah, Freedom and Its Betreyal: Six Enemies of Liberty, Princeton University Press, Princeton, 2014.
• Cobban, Alfred, Rousseau and the Modern State, Routledge, New York, 2019.
• Constant, Benjamin, Political Writings, Cambridge University Press, Cambridge, 1988.
• ________________, Principle of Politics Applicable to All Governments, Liberty Fund, Indianapolis, 2003.
• Erdoğan, Mustafa, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara, 2011.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• Rousseau, Jean-Jacques, Toplum Sözleşmesi, Devin Yayınları, İstanbul, 2004.
• ___________________, Ekonomi Politik, İmge Kitabevi, Ankara, 2005.
• ___________________, Yalnız Gezenin Düşleri, Bordo-Siyah Klasik Yayınlar, İstanbul, 2005.
• ___________________, Emile Ya Da Eğitim Üzerine, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
• Şenel, Alâeddin, Siyasi Düşünceler Tarihi, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1995.
• Talmon, J. L. , The Origins of Totalitarian Democracy, Mercury Books, London, 1961.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2019.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi 1. Kitap: İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2017.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi 2. Kitap: Ulusal Direnişten Türkiye Cumhuriyeti’ne, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2017.
• Arslan, Zühtü, “Rousseau’nun Hayaletleri: Yeni Devlet, Eski Söylem”, Doğu-Batı, Yıl: 6, Sayı: 21 (Kasım-Aralık-Ocak 2002-2003), s. 11-29.
• Orhan, Özgüç, “J.J. Rousseau’da Genel İrade Kavramı”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 14 (Güz 2012), s. 1-26.
• ___________, “Türkiye’de Rousseau Algısına Eleştirel Bir Bakış: Atatürk Rousseau’dan Etkilenmiş Miydi?”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 17 (Bahar 2014), s. 215-235.
• Sezer, Devrim, “Çoğulluk ve Politika: Rousseau, Arendt, Cumhuriyetçilik”, Toplum ve Bilim, Sayı:124 (2012), s. 7-35.
• Wokler, Robert, “Rousseau’s Two Concepts of Liberty”, Jean-Jacques Rousseau (Ed. Timothy O’Hagan), Routledge, New York, 2016, s. 175-216.
• Yayla, Atilla, “Türkiye’nin Rousseau Problemi”, Yeni Şafak, 19 Ekim 2013.