DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİNDE YERELDEN ULUSALA BİR SİYASİ MİZAH GAZETESİ: KELOĞLAN

Yıl 2022, Sayı: 70, 208 - 230, 01.05.2022

Oğuz Kalafat

https://doi.org/10.46955/ankuayd.979729

Öz

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rusya ile Batılı devletler arasında başlayan soğuk savaş Türkiye’yi etkilemiştir. Bununla birlikte bu dönemde ülkede demokratikleşme adına bazı değişimler yaşanmaya başlamıştır. Ayrıca yeni partilerin kurulmasıyla politik rekabetin yaşandığı bir dönem olmuştur. Adana vilayetinde yayın hayatına başlayan yerel mizah gazetesi “Keloğlan” hem iç hem de dış politikadaki gelişmeleri ele almıştır. Adı geçen bu gazetede Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile Demokrat Parti (DP) arasında yaşanan siyasi mücadele süreci işlenmiştir. Gazete, Çukurova bölgesinde yayımlandığı 1945-1950 yılları arasında ve 1952 yılındaki iki döneminde de CHP yanlısı bir yayın politikası benimsemiştir. İstanbul’da yayımlandığı 1956-1958 yılları arası dönemde ise DP taraftarı bir çizgi izlemiştir. Gazetenin iç ve dış politik gelişmeleri aktarmasının yanında ülkenin her bölgesinden olayları da mizahi bir şekilde sunduğu görülmüştür. Toplumun sorunlarını farklı başlıklar altında işleyen gazete “Anadolu topraklarında çıkan gazetelerin en çok okunanı” sloganını da kullanmıştır. “Orta Kuşak” dönemi mizah ve karikatür kültürünü yansıtan gazetenin içerik ve muhteviyatı da bu çalışmada aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

adana, keloğlan gazetesi, mizah

IN THE PROCESS OF DEMOCRATICATION, A LOCAL TO NATIONAL POLITICAL HUMOR NEWSPAPER: KELOĞLAN

Öz

After the Second World War, the cold war starting between Russia and the Western states affected Turkey. However, in this period, some changes began to be experienced in the name of democratization in the country. Moreover, with the establishment of new parties, there was a period of political competition. The local humor newspaper "Keloğlan", starting its publication in Adana province, dealt with the developments in both domestic and foreign policy. In this newspaper, the political struggle between the Republican People's Party (CHP) and the Democrat Party (DP) was covered. The newspaper adopted a pro-CHP editorial policy between the years 1945-1950 when it was published in the Çukurova region and in both periods in 1952. In the period between 1956-1958, when it was published in Istanbul, it followed a DP supporter policy. It was seen that the newspaper not only conveyed domestic and foreign political developments, but also presented events from every region of the country in a humorous way. The newspaper, which deals with the problems of the society under different headings, also used the slogan "the most read of the newspapers published in Anatolia". The content and content of the newspaper, which reflects the humor and caricature culture of the "Middle Generation" period, was also issued and conveyed in this study

Anahtar Kelimeler

adana, keloğlan gazetesi, humor

Kaynakça

• Bayraktar, Zülfikâr, ‘Geleneğin Güncellenmesi Bağlamında Masaldan Çizgi Filme Keloğlan Tiplemesi Üzerine’, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 49, Sayı 49, 2014
• Çeviker, Turgut, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-I (İstanbul: Adam Yayınları, 1986)
• ———, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-II (İstanbul: Adam Yayınları, 1986)
• ———, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-II Kurtuluş Savaşı Dönemi (1918-1923) (İstanbul: Adam Yayınları, 1986)
• ———, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-II Meşrutiyet Dönemi (1908-1918) (İstanbul: Adam Yayınları, 1986)
• Demirkol, Gökhan, Türkiye’nin İlk Türkçe Mizah Dergisi: Terakki, Gazi Akademik Bakış (Gazi Academic View, 2016), X <https://doi.org/10.19060/gav.321006>
• Derneği, Karikatürcüler, Başlangıcından Bugüne Türk Karikatürü (İstanbul: Karaca Ofset, 1971)
• Doğan, Ferruh, ‘Türk Karikatürünün Siyasal Gelişimi’ Ankara Uluslararası Karikatür Festivali (19-23 Mayıs 1995) (Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları, 1995)
• Ferit Öngören, Semih Balcıoğlu, 50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü (İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1973)
• Gerçek, Selim N., Matbuat Tarihi (İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2019)
• ‘Keloğlan Gazetesi’, adana, istanbul Türksözü matbaası,
• Kutay, Cemal, Osmanlı’da Mizah (1868-…) Kişiler, Olaylar, Belgeler, Çizgiler, Dergiler (İstanbul: Acar Bilgi Merkezi Yayınları, 2013)
• Nuri Kayış, Serhat Hürkan, Sansürsüz Sansür Tarihi (1795-2011) (Ankara: Sinemis Yayınları, 2012)
• Okay, Cüneyd, Dönemin Mizah Dergilerinde Milli Mücadele Karikatürleri / 1919-1922 (Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2004)
• Öngören, Semih Balcıoğlu;Ferit, Cumhuriyet Dönemi Türk Karikatürü (1923-1983) (Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1973)
• Ören, Ülkü Varlık;Banu, Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Seçimler (İstanbul: Der Yayınevi, 2001)
• Şenyapılı, Önder, Neyi,Neden,Nasıl Anlatıyor Karikatür Kim Niye Çiziyor? (Ankara: Odtü, 2003)
• Tahir Alangu, Keloğlan Masalları (İstanbul: Alfa Yayınları, 1991)
• Tamer, Aytül, Kurtuluş Savaşı’ndan İktidar ve Mizah İlişkisi: Devlet Arşivindeki İzler” (Erzurum: Ulusal İletişim Kongresi Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah 500 Olgusu, Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabı, Mega Ofset, 2011)
• Tuncer, Erol, Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-199) (İstanbul: TESAV vakfı Yayınları, 2002)
• Yılmaz, Lale, ‘İPEK YOLU’NDA BİR RESSAM: MEHMET SİYAHKALEM’ (Nevşehir: Honarary Presidents, 2018)
• Yılmaz, Serhat S., and Yakup Avcu, TANZİMAT DÖNEMİ’NDE NEŞREDİLMİŞ KISA ÖMÜRLÜ BİR MİZAH GAZETESİ: MEDDAH A SHORT-LIVED HUMOUR JOURNAL PUBLISHED IN THE TANZIMAT PERIOD: MEDDAH, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 June 2020, XLİV <https://dergipark.org.tr/tr/pub/cumusosbil/738046> [accessed 29 June 2021]