ÇANAKKALE KOMİSYONU NİHAİ RAPORU’NUN GENEL SONUCU ÜZERİNE ASKERÎ BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Sayı: 71, 171 - 200, 27.11.2022

Orhan Özcan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1124985

Öz

Çanakkale Savaşları sonrası Büyük Britanya, yasa, kral ve parlamentonun birleşik yetkisine dayanarak Çanakkale Savaşı’nın nedenini, planlamasını ve savaşta neden mağlup olduğunu araştırmak üzere 12 Ağustos 1916’da için parlamento tarafından bir komisyon kurmuştur. On kişiden oluşan Çanakkale Komisyonu, üç rapor halinde yayınlamıştır. Bu raporların ilki Çanakkale Komisyonu Birinci Raporu olarak isimlendirilmiş ve Çanakkale Savaşı’nın kökeni, başlangıcı ve işleyişini ele alan Çanakkale Deniz Savaşları’na yer vermiştir. İkinci rapor ise birinci raporun tamamlayıcısı olan Ek Rapor olarak hazırlanmıştır. Nihai Rapor olarak isimlendirilen üçüncü rapor ise operasyonların yürütülmesi süreci içerisinde Çanakkale çıkarması, kara savaşları, Çanakkale’nin boşaltılması, tedarik konuları ve on altı maddeden oluşan genel sonuçları kapsamıştır. İlk rapor ve ilk rapora ek rapor 1917’de, nihai rapor 1919’da yayınlamıştır. Nihai raporda, genel sonuçlar başlığı altında diğer iki raporu da kapsayan on altı maddeden oluşan bir özet sunulmuştur. Çalışma, nihai raporun genel sonuçlar kısmında yer alan on altı maddeyi incelemektedir. Çalışmanın amacı, Çanakkale Savaşı’ndan sonra Müttefik Devletlerin Çanakkale Savaşı’nda mağlup olma gerekçelerini araştırmak için kurulan komisyonun nihai raporunda yayımlanan on altı maddelik genel sonuçlarıyla ilgili konuları, literatürde yer alan yerli ve yabancı kaynaklardan faydalanarak değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Savaşı,, Çanakkale Komisyonu,, Çanakkale Raporları,, Nihai Çanakkale Komisyon Raporu'nun Genel Sonuçları.

FINAL REPORT OF DARDANELLES COMMISSION AN ASSESSMENT ON THE GENERAL RESULT

Öz

After the Gallipoli War, Great Britain established a commission by the parliament on 12 August 1916 to investigate the cause, planning and why it was defeated in the war, based on the combined authority of the law, the king and the parliament. The Dardanelles Commission, consisting of ten people, published three reports. The first of these reports was named as Dardanelles Commission First Report and included the origin and beginning of the Dardanelles War and the Dardanelles Naval Wars. The second report was prepared as the First Report to Supplement, which is complementary to the first report. The third report, called The Final Report of the Dardanelles Commission, covered the Gallipoli landing, land wars, evacuation of Gallipoli, supply issues and the general results consisting of sixteen items during the execution of the operations. The first report and the supplementary report were published in 1917, and the final report in 1919. In the final report, a summary of sixteen items was presented under the general conclusions heading, including the other two reports. The study examines sixteen items in the general conclusions section of the final report. The aim of the study is to evaluate the issues related to the sixteen-point general conclusions published in the final report of the commission established to investigate the reasons for the defeat of the Allied Powers in the Gallipoli Campaign, by making use of domestic and foreign sources in the literature.

Anahtar Kelimeler

Gallipoli War,, Dardanelles Commissions,, Reports of the Dardanelles Commission,, General Conclutions of the Final Report of the Dardanelles Commission.

Kaynakça

• Dardanelles Commission First Report. Presented to Parliament by Command of His Majesty. Published By His Majesty’s Stationery Office. London. 1917.
• First Report to Supplement. Presented to Parliament by Command of His Majesty. Published By His Majesty’s Stationery Office. London. 1917.
• The Final Report of the Dardanelles Commission (Part II-Conduct of Operations, &c) With Appendix of Documents and Maps. Presented to Parliament by Command of His Majesty. Published by His Majesty Stationery Office. London. 1919.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi VIII’inci Cilt Deniz Harekâtı. Ankara: Genelkurmay Basımevi. 1976.
• “Blame for the Dardanelles Failure: The Report of the Special Commission Headed by Lord Cromer”. The New York Times Current History. Vol.6, No.1, Part I, April, 1917.
• “Report of the Dardanelles Commission”. Anzac Bulletin. No:10, London, March 14, 1917.
• “The Dardanelles Campaign, Report of the Commission”. Australian Town and Country Journal. 14 March 1917.
• Akça, Bayram. “Çanakkale Savaşları’nda Mustafa Kemal’in Rolü”. Tarih İncelemeleri Dergisi. Cilt:21, Sayı:2, 2006.
• Aplak, Hakan Soner. “Karar Verme Yöntemleri ve Askerî Muharebe Fonksiyonları Alanlarına Yönelik Uygulamaları”. Güvenlik Bilimler Dergisi, Mayıs 2018, 7 (1).
• Atabey, Figen. “İngiliz Savaş Konseyi’nin Çanakkale Stratejisi” Çanakkale Muharebeleri’nin İdaresi Komutanlar ve Stratejiler. Editörler: Lokman Erdemir, Kürşat Solak, Çanakkale Valiliği Yayınları, 2015.
• Avcı, Halil Ersin. 18 Mart 1915 Gizli Raporu: İngiliz Çanakkale Boğaz Komisyonu: Birinci Raporu. ISBN 978-605-84766-3-9, 2019.
• Aydın, Mahir. “Birinci Dünya Savaşı’nda Mustafa Kemal Atatürk’ün Askerî Liderliği”. “Atatürk’ün Askerî Liderliği” Paneli Bildiri Kitabı. Genelkurmay Basımevi, 2016.
• Bean’s Gallipoli. Edit. Kevin Fewster, Allen&Unwin, 2007.
• Bell, Christopher M. Churchill and the Dardanelles. Oxford University Press UK, 2017.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (4 Haziran 1915-9 Ocak 1916). V. Cilt III. Kitap, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2012.
• Çanakkale Muhârebatı Cihan Harbinde Osmanlı Harekât-ı Tarihçesi. Yayına Hazırlayan: Bülent Özdemir, Abdülmecit Mutaf, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları IV/A-2-2.2, Sayı:2, 2012.
• Cameron, David W. Gallipoli: The Final Battles and Evacuation of Anzac. Think Production, 2011.
• Churchill, Winston S. The World Crisis. New York: The MacMillan Company of Canada, 1923.
• Clausewitz, Carl Von. Savaş Üzerine. Çev.: Hasan Fahri Çeliker, Alfa Yay., 2019.
• Coşkun, Alev. Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 Ay İşgal, Hüzün. Hazırlık. Cumhuriyet Kitapları, 2008.
• Çaycı, Abdurrahman. “Çanakkale ve Gelibolu Yarımadasının Atatürk’ün Kariyerindeki Yeri”. Cilt:7, Sayı:19, 1990.
• Dockter, A. Warren. “A Great Turkish Policy: Winston Churchill, the Ottoman Empire and the Origins of the Dardanneles Campaign”. History. 102(349):68-91, January 2017, DOI:10.111/1468-229X.12328.
• Esenkaya, Ahmet. “Çanakkale Savaşı’nda Türk-Alman Birlikteliği”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. Cilt: 6, Sayı: 6-7, 2009.
• Freedman, Lawrence. Strateji. Çev.: Belkıs Çorakçı Dişbudak, Taciser Belge, Alfa Tarih, 2018.
• Hamilton, Ian. Gelibolu Hatıraları 1915. Türkçesi: Mehmet Ali Yalman, Nurer Uğurlu, İstanbul: Örgün Yayınevi, 2005.
• Güven, Cemal. Millî Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın Yabancılarla Temas ve Görüşmeleri (Asker, Siyasi Temsilci ve Gazeteciler). Eğitim Yayınevi, 2012.
• Karataş, Murat, Suat Eren Özyiğit. “İngiltere’de Kurulan Dardanel Komisyon’un Çanakkale Savaşı İle İlgili Sorularına Osmanlı İmparatorluğu’nun Verdiği Cevaplar”. Belgi Dergisi. Sayı:21, Kış-2021/I.
• Keegan, John. Savaş Sanatı Tarihi. Çev.: Selma Koçak, Say Yay., 2019.
• Kemal, Mustafa. Arıburnu Savaşları. İstanbul: Günümüz Türkçesi: Nurer Uğurlu, Örgün Yayınevi, 2005.
• Kemal, Mustafa. Arıburnu Muharebeleri Raporu. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2011.
• Kemal, Mustafa. Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2011.
• Kurşun, Zekeriya. “Çanakkale Muharebeleri”. https://islamansiklopedisi.org.tr/canakkale-muharebeleri. Erişim Tarihi: 20.01.2022.
• Kocatürk, Utkan. Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü. Atatürk Araştırma Merkezi, 2007.
• Macleod, Jenny. “General Sir Ian Hamilton and the Dardanelles Commission”. War in History, Vol.8, No.4, 2001.
• Şahin, Enis. “Kronolojik Çanakkale Savaşları Tarihi (3 Kasım 1914-9 Ocak 1919)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Cilt 25, Sayı 73, 2009.
• Oglander, C.F. Aspinal. Çanakkale Muharebeleri: İngilizlerin Gelibolu Seferinin Resmi Tarihi. Tercüme Muharrem Feyzi, İstanbul: 1932.
• Oglander, C.F. Aspinal. Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askerî Harekâtı. Cilt 1. İstanbul: Arma Yayınları, 2005.
• Owen, David Gethin Morgan. “Cooked Up in the Dinner Hour? Sir Arthur Wilson’s War Plan, Reconsidered”. The English Historical Review. Vol. 130, No. 545, August 2015.
• Özkaya, Yücel. “Türk ve Dünya Basınında Çanakkale Savaşları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Cilt 12, Sayı, 34, 1996.
• Steel, Nigel, Peter Hart. Gelibolu Yenilginin Destanı. Türkçesi: Mehmet Harmancı, Sabah Kitapları, 1997.
• Turan, Kemal. “95. Yıldönümünde Çanakkale Zaferi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Cilt:25, Sayı: 73, 2009.
• Özkan, Yusuf Ali. “Churchill, Çanakkale Komisyonu’nda Temize Çıkmıştı”. Anafarta. Çanakkale: Cilt 1, Sayı 1, 2018.
• Ünal, Levent. “Mustafa Kemal’in Askerî Dehası ve Muharebelerdeki Uygulamaları”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. Yıl:17, Sayı:26, Bahar 2019.
• Parker, Geoffrey. Cambridge Savaş Tarihi. Çev.: Füsun Tayanç, Tunç Tayanç, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2020.
• Vego, Milan. “On Major Naval Operations”. Naval War College Review. Vol.60, No.2, Spring 2007.
• Yavuz, Fikrettin, Murat Toman. “Avustralyalı Gazeteci Keith Arthur Murdoch’ın Çanakkale Cephesine Dair Raporun Analizi”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı., Sayı: 23, Güz 2017.
• “Anadolu Ajansı”. Tayfun Salcı. “İngiliz Kuvvet Komutanı’ndan ‘Çanakkale Kara Savaşları’ Değerlendirmesi”. 31.09.2019, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ingiliz-kuvvet-komutanindan-canakkale-kara savaslari-degerlendirmesi/1631560. Erişim Tarihi: 10.01.2022.
• “British History Online, Appendix 1, Dardanelles & Mesopotamia 1916-19”. https://www.british-history.ac.uk/office-holders/vol10/pp85-88. Erişim Tarihi:19.12.2021.
• “British History Online, Appendix 1, Dardanelles 1916-19”. https://www.british-history.ac.uk/office-holders/vol10/pp85-88. Erişim Tarihi:19.12.2021.
• “Dardanelles Commission Report: Conclusions”. https://www.nationalarrchives.gov.uk/pathways/fistworldwar/battles/p_dard_comm.htm. Erişim Tarihi:10.12.2021.
• https://catab.ktb.gov.tr/TR-121080/canakkale-savaslari39nin-turk-ve-dunya-tarihi-acisindan-.html. Erişim Tarihi:25.12.2021.
• “The Gallipoli Campaign”, “Major-General Frederick Hammersley”. https://www.britishempire.co.uk/forces/majgenhammersley.htm. Erişim Tarihi:10.11.2021.
• “Sir Archilbald Murray’s Despatch”. https://web.archive.org/web/1914-1918.net/murray_fisrt_despatch.htm. Erişim Tarihi:10.12.2021.