LOZAN KONFERANSI KARİKATÜRİSTLERİNDEN EMERY KELEN İLE ALOİS DERSO VE TÜRK DELEGELERİN KARİKATÜRLERİ

Yıl 2022, Sayı: 71, 201 - 217, 27.11.2022

Yüksel Özgen

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1163354

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nda yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti’nin Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamasının ardından işgaller başlamıştır. İşgallere karşı Türk milletinin yürüttüğü ulusal kurtuluş mücadelesi İsviçre’nin Lozan kentinde toplanan uluslararası bir konferansta 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile resmen sona ermiştir. Lozan Konferansında yaşanan süreç ve ardından imzalanan antlaşma yerli ve yabancı yazarlar tarafından yazılmış çok sayıda esere konu olmuştur. Makalemizde Türk tarihinde ayrı bir yeri olan Lozan Konferansı’nın başka bir yönü ele alınmıştır. Kamera kullanımının yasak olduğu konferans sürecinde ressamların ve karikatüristlerin yaptıkları çizimler önemli bir kaynaktır. Lozan Barış Konferansına katılan karikatüristler arasında Emery Kelen ile Alois Derso’da bulunmaktadır. Makalemizde bu iki karikatüristin kısa biyografileri ve bunların Türk delegasyonu ile ilgili bazı çizimleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alois Derso, Emery Kelen, Karikatür, Lozan.

EMERY KELEN AND ALOIS DERSO ARE THE CARTOONISTS OF THE LAUSANNE CONFERENCE, AND THE CARTOONS OF TURKISH DELEGATES

Öz

After the Ottoman Empire, defeated in the First World War, signed the Armistice of Mudros, the occupations began. The national liberation struggle of the Turkish nation against the occupations officially ended with the Lausanne Peace Treaty signed on July 24, 1923, at an international conference in Lausanne, Switzerland. The process experienced in the Lausanne Conference and the agreement signed afterward has been the subject of many works written by local and international authors. This article discusses another aspect of the Lausanne Conference, which has a special place in Turkish history. The only visual recordings during the conference process, where cameras were prohibited, were the drawings made by painters and cartoonists. Among the cartoonists attending the Lausanne Peace Conference are Emery Kelen and Alois Derso. The article examined the short biographies of these two cartoonists and some of their drawings about the Turkish delegation.

Anahtar Kelimeler

Alois Derso, Cartoon, Emery Kelen, Lausanne.

Kaynakça

• Alkan, Necmettin. Karikatürlerle Sultan II. Abdülhamid: Propaganda ve Gerçek Arasında Bir Padişah. İstanbul: 2018.
• And, Metin. Geleneksel Türk Tiyatrosu: Kukla, Karagöz, Ortaoyunu. Ankara: 1969.
• Bertin, Jean Marie. “Les Duettistes Du Concert Des Nations”. France Cartoons, Septembre-Octobre-Novembre 2019, n. 11, 1-3.
• Bertin, Jean Marie, “Derso İle Kelen, Unutulmaz Kelle Avcıları”. Şalom, Sayı: 100, İstanbul, Mayıs 2020, 104-108.
• Birinci Ali, “Rıza Nur”, TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt: 35. İstanbul: 2008, 65-66.
• COLONIAL WILLIAMSBURG FOUNDATION, Using and Analyzing Political Cartoons, Virginia, 2001.
• Çetin, Atilla. “İnönü, Mustafa İsmet”. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt: 22. İstanbul, 2000, 316-319.
• Demm, Eberhard. “Propaganda and Caricature in the First World War”. Journal of Contemporary History. Sayı: 28, Yıl: 1993, 163-192.
• Derso and Kelen. Au Banquet des Nations (The League at Lunch). Genève: 1937.
• Derso et Kelen. Les Gardiens de la Paix, Genève. 1923.
• Gazi Mustafa Kemal (Atatürk). Nutuk/Söylev. Cilt: II, Ankara, 1978.
• İnönü, İsmet. Hatıralar. Cilt: II. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1987.
• İnönü İsmet. “İstiklâl Savaşı ve Lozan”, Belleten, Cilt: XXXVIII, Sayı:149, Ankara, 1974, 1-30.
• Karacan, Ali Naci. Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, İstanbul: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, 1943.
• Karacan, Ali Naci. Lozan. İstanbul: Nokta Kitap, 2006.
• Keane, David. “Cartoon Violence and Freedom of Expression”. Human Rights Quarterly, Yıl: 2008, Vol. 30, n. 4, 845-875.
• Kelen, Emery. Peace in Their Time, Men Who Led Us in and Out of War, 1914-1945, New York, 1963.
• Kemnitz, Thomas Milton. “The Cartoon as a Historical Source”, The Journal of Interdisciplinary History, Yıl: 1973, Vol. 4, N. 1, 90.
• Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar, Belgeler. Seha L. Meray, (çev.). Takım: I, Cilt: I, Kitap: I, Ankara, 1969.
• Nur, Rıza. Lozan Hatıraları, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1991.
• Sonyel, Salâhi R. “Lozan’da Türk Diplomasisi, (Eylül 1922-Ağustos 1923)”. Belleten. Cilt: XXXVIII, Sayı: 149, Ankara, 1974, 41-116.
• Susina, Jan. “Keedle, the Great and All You've Ever Wanted to Know About Fascism”, Children's Literature Association Quarterly, Vol. 46, N. 1, Spring 2021, 100-102.
• Şimşir, Bilal. Lozan Telgrafları, 1922-1923. Cilt: 1. Ankara: TTK Yayınları, 2019.
• Turan, Şerafettin. İsmet İnönü, Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2003.
• Turan, Şerafettin. “Lozan Antlaşması”. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt: 27, Ankara, 2003, 214-217.
• “Alois Derso & Emery Kelen”, http://www.columbia.edu/cu/lweb/digital/collections/cul/ texts/ldpd_7890423_000/pages/ldpd_7890423_000_00000057.html. Erişim: 21.07.2022.
• “Lozan Karikatürleri”, https://www.ismetinonu.org.tr/lozan-karikaturleri. Erişim: 25.07.2022.
• Cowan Jane, “Essential Readings-ErkkoLecture”, November 2018, https:// allegralaboratory.net/essential-readings-erkkolecture/ Erişim: 25.07.2022.
• http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/wrb/wrb0012.pdf. Erişim: 26.07.2022.
• https://www.unmultimedia.org/s/photo/detail/140/0140506.html. Erişim: 20.07.2022.
• Istvan Pal. Muhelymunkak, Egy Felesleges Tıszteletkör a Hırszerzes Celszemelye: Kelen Imre Karıkaturısta, http://epa.oszk.hu/03000/03048/00005/pdf/EPA03048_leveltari_ 2017_1_047-063.pdf. Erişim: 23.07.2022.
• Jean Marie Bertin, “Les Duettistes Du Concert Des Nations”; https://www.nytimes.com/1964/12/23/archives/aloysius-derso-cartoonist-dies-drew-diplomats-at-parleys-between.html ve https://libraries.mit.edu/150books/2011/03/18/ 1931. Erişim: 23.07.2022.
• Lakew, Leul. “La Fête de l'Escalade”, https://www.academia.edu/37546577/La_F%C3% AAte_de_lEscalade. Erişim: 24.07.2022.