6-7 EYLÜL OLAYLARININ GERÇEKLEŞMESİNDE KIBRIS TÜRKTÜR CEMİYETİNE YÖNELTİLEN SUÇLAMALAR VE CEMİYETİN ÖNDE GELEN SİMALARININ SAVUNMALARI

Yıl 2023, Sayı: 72, 46 - 67, 15.05.2023

Derya Çakıcı

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1220007

Öz

Cumhuriyet tarihinde önemli bir yer tutan 6-7 Eylül 1955 olayları, Türkiye’nin yakın tarihinde yaşanmış ve ülke sınırları içerisinde yaşayan başta Rumlar olmak üzere diğer etnik unsurları da derinden etkilemiş bir olaydır. Olaylar, Mustafa Kemal Paşa’nın Selanik’te doğduğu eve ve Türk Konsolosluğu’na bomba atıldığı haberinin duyulmasının ardından başlamıştır. Öncelikle İstanbul Beyoğlu’nda gösteri yürüyüşü yapmak için toplanan küçük bir kalabalığın slogan atmasıyla başlayan olaylar, bir anda yağma ve talan hareketlerine dönüşmüş ve literatüre 6-7 Eylül olayları olarak geçen hadiseler gerçekleşmiştir. Büyük halk kitlelerinin ayaklanma sebebi olarak Kıbrıs sorunu gösterilmiştir. Ardından olayların sorumluları arasında görülen Kıbrıs Türktür Cemiyeti bütün faaliyetlerinden men edilmiş, cemiyetin önde gelen isimleri tutuklanmış ve mal varlığına el konulmuştur. Uzun süren yargılamalar sonucunda cemiyet üyeleri hakkında tahliye kararı verilmiştir. Bu çalışmada Kıbrıs Türktür Cemiyetinin kuruluş aşaması ve faaliyetleri, cemiyetin önde gelen isimlerinin 6-7 Eylül olaylarına giden süreç içerisindeki faaliyetleri ve cemiyet üyelerinin olayların çıkış sürecinde etkisi olup olmadığı, arşiv belgeleri ve dönemin basın-yayın organları temel alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

KIBRIS, TÜRKİYE, CEMİYET

THE ACCUSATIONS AGAINST THE ASSOCİATİON OF TURKISH CYPRUS IN THE EVENTS OF SEPTEMBER 6-7 AND THE DEFENSES OF THE LEADING FIGURES OF THE COMMUNITY

Öz

The Events of 6-7 September 1955, which have an important place in the history of the Republic, are an event that took place in the recent history of Turkey and deeply affected the other ethnic constituent, especially the Greeks, living within the borders of the country. The events started after the news that a bomb had been dropped on the house where Mustafa Kemal Pasha was born in Thessaloniki and the Turkish Consulate. First of all, the events that started with the shouting of slogans by a small crowd gathered in Beyoglu, Istanbul, suddenly turned into looting and pillage, and the events that included the events of September 6-7 in the literature took place. The Cyprus problem was shown as the reason for the uprising of the large masses of the people. Afterwards, the Association of Turkish Cyprus, which was seen as one of the responsible for the events, was banned from all its activities, the leading figures of the Community were arrested and their properties were confiscated. As a result of long trials, the members of the association were released. In this study, the establishment phase and activities of the Association of Turkish Cyprus, the activities of the leading names of the community in the process leading up to the Events of 6-7 September, and whether the members of the society had an impact on the emergence of the events, were tried to be revealed on the basis of archival documents and the media of the period.

Anahtar Kelimeler

CYPRUS,, ADNAN MENDERES, ASSOCİATİON OF TURKISH CYPRUS, HIKMET BIL

Kaynakça

• Agun, Hüseyin. Demokrat Parti İktidarının Kıbrıs Politikası 1950-1960, Ankara: Demokratlar Kulübü, 1997.
• Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayıncılık, 1994.
• Akar, Rıdvan. “İki Yıllık Gecikme: 6-7 Eylül 1955”, Toplumsal Tarih Dergisi, 117 (2003): 86-93.
• Alasya, Halil Fikret. Kıbrıs ve Rum-Yunan Emelleri, Ankara: KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Albayrak, Mustafa. Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınevi, 2004.
• Altuğ, Kurtul. Bir Numaralı Tanık, İstanbul: Doğan Kitapçılık, 2006.
• Armaoğlu, Fahir H. Kıbrıs Meselesi 1954-1959 Türk Hükümeti ve Kamu Oyunun Davranışları, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1963.
• Atlı, Cengiz. “İngiliz ve Cumhuriyet Arşiv Belgeleri Işığında 6-7 Eylül Olayları”, Turkish Studies, 9/10 (2014): 1183-1197.
• Babaoğlu, Resul. “Türkiye Rum Cemaati ve 6/7 Eylül 1955 Olayları”, History Studies, 4/4 (2012): 15-34.
• Benlisoy, Foti. “6/7 Eylül Olayları Öncesinde Basında Rumlar”, Toplumsal Tarih Dergisi, 81 (2000): 28-38.
• Bil, Hikmet. Kıbrıs Olayı ve İçyüzü, İstanbul: İtimat Kitabevi, 1976.
• Birgit, Orhan. “Kıbrıs Türktür Cemiyeti Nasıl Kuruldu?”, Akis, 4/92 (1956): 12-13.
• Boyce, D. George. Decolonization and The British Empire (1775-1997), New York: Macmillian Press, 1999.
• Çizmeli, Şevket. Menderes Demokrasi Yıldızı?, Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2007.
• Demirer, Mehmet Arif. Fatin Rüştü Zorlu Gerçeği, İstanbul: Profil Yayıncılık, 2009.
• Demirer, Mehmet Arif. 6 Eylül 1955 Yassıda 6/7 Eylül Davası, İstanbul: Bağlam Yayınevi,1995.
• Demirer, Mehmet Arif. 6/7 Eylül Olaylarına 50. Yılda Yeni Bakış, Hangi Derin Devlet, İstanbul: Demokratlar Kulübü Yayınları, 2006.
• Dosdoğru, M. Hulusi. 6/7 Eylül Olayları, Ankara: Bağlam Yayınları, 1993.
• Erciş, Muzaffer. Yaşadım (1923-1973), İstanbul, 1999. Fırat, Melek M. “Türkiye’nin Kıbrıs Politikaları (1945-1960)”, Toplumsal Tarih Dergisi, 81 (2000): 22-27. Gazioğlu, Ahmet Cafer. Kıbrıs Sorunu ve Bağımsızlık, Lefkoşa: Cyrep Yayınları, 1986. Güven, Dilek. Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları Bağlamında 6-7 Eylül Olayları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2005. Karakuş, Emin. İşte Ankara, İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1977.