1960-1980 DÖNEMİ TARİH DERS KİTAPLARINDAKİ KADIN PORTRELERİ

Yıl 2024, Sayı: 75, 143 - 157, 11.11.2024

Duygu Yılmaz

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1514038

Öz

Lise Tarih ders kitapları, gençlerin geçmişi anlamalarına ve yorumlamalarına yardımcı olan önemli kaynaklardır. Öğrencilere geçmişteki olayları, süreçleri ve toplumları anlamaları için temel bilgiler sunan bu kitaplar, tarih boyunca yaşanan olayların nedenlerini, sonuçlarını ve etkilerini öğrencilere aktararak onlara olayları tarihi bir perspektiften değerlendirme yeteneği kazandırır. Ayrıca, Tarih ders kitapları, öğrencilerin kültürel miraslarını keşfetmelerine, farklı medeniyetlerin ve toplulukların yaşam tarzlarını anlamalarına ve tarihi süreçlerin günümüz dünyasındaki yansımalarını değerlendirmelerine olanak tanır. Lise Tarih ders kitaplarında yapılan incelemelerin, kadınların tarihsel süreçler içindeki rolünü ve temsillerini de kapsaması önemlidir, çünkü bu şekilde öğrencilerin tarihî olayları daha kapsamlı bir perspektiften değerlendirmeleri ve cinsiyet eşitliği konusunda bilinçlenmeleri sağlanabilir. “Tarih Metinlerindeki Kadın Portreleri” başlıklı bu çalışma kapsamında, 1960-1980 yılları arasında kullanılan Lise I, II ve III. sınıf Tarih ders kitaplarında kadın betimlemeleri incelenmiştir. Söz konusu ders kitapları, Antik Çağ’dan 20. yüzyıla kadar geçen süre içerisinde kurulan medeniyetlerin siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmelerini işlemektedir. Kitaplarda Osmanlı Devleti ile Avrupa ve Amerika’da gelişen olaylar ayrı ayrı ünitelerde ele alınmıştır. Kadın figürü ise genel olarak mitoloji, sosyal hayat, eğitim, toprak idaresi, kültürel yapı gibi temel konu başlıklarında geçmektedir. Çalışma sonucunda, altı lise tarih ders kitabı üzerinde, kadın görünümlerine ilişkin çıkartılan 10 ayrı tema (kadın kimliği) üzerinde toplamda 165 kodlama yapılmıştır. Bu kodlamaların sonuçları, ders kitaplarında kadına çok az yer verildiği ve kadın karakterlerin geçtiği yerlerde ise ikinci planda olduğu ve cinsiyet rolleriyle yer alan kadının çoğunlukla nesnesel bir şekilde ele alındığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet Rolleri, Kadın Kimlikleri, Kadın Temsili, Tarih Ders Kitapları, Tarih Eğitimi

Teşekkür

Merhaba Hocam, ilgilendiğiniz için çok teşekkür ederim. Saygılarımla

PORTRAITS OF WOMEN IN HISTORICAL TEXTS

Öz

High School History textbooks are important resources that help young people understand and interpret the past. These books, which provide students with basic information to understand past events, processes and societies, give students the ability to evaluate events from a historical perspective by conveying the causes, consequences and effects of events throughout history. In addition, History textbooks allow students to discover their cultural heritage, understand the lifestyles of different civilizations and communities, and evaluate the reflections of historical processes in today's world. It is important that the studies conducted in high school history textbooks include the role and representation of women in historical processes, because in this way, students can evaluate historical events from a more comprehensive perspective and become aware of gender equality. Within the scope of this study titled "Portraits of Women in Historical Texts", High School I, II and III used between 1960-1980. Depictions of women in 1st grade history textbooks were examined. The textbooks in question deal with the political, economic, social and cultural developments of the civilizations established from the Ancient Age to the 20th century. In the books, the events that took place in the Ottoman Empire, Europe and America are discussed in separate units. The female figure is generally mentioned in basic topics such as mythology, social life, education, land management and cultural structure. As a result of the study, a total of 165 codes were made on 10 separate themes related to female appearance (female identity) in six high school history textbooks. The results of these codings show that women are given very little space in the textbooks, and where female characters are mentioned, they are in the background and women in gender roles are mostly treated objectively.

Anahtar Kelimeler

Gender Roles, Women, Representation of Woman, History Textbooks, History Education

Kaynakça

• Telif Eserler
• Alpargu, Mehmet, Çelik, Hülya, “Türkiye’de Güncel Tarih Ders Kitaplarında Kadın Tarihinin Yeri”, International Online Journal of Educational Sciences, 8/2 (2016), 131- 144.
• Başoğlu, Nurhan, Lise Tarih Ders Kitaplarında Kadının Görünmezliği, Orta Asya Türk Kadın Tarihi, İstanbul: Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Can, Sevim, “Tarih Ders Kitaplarında Kadının Görünen Yüzü”, Sakarya Üniversitesi Uluslararası- Disiplinler arası Kadın Çalışmaları Kongresi 5-7 Mart 2009, Kongre Bildirileri, Cilt:2, Sakarya, 2009, 281-290.
• Creswell, John, W. Research Design, Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches, SAGE Publications, 2014.
• Çakır, Serpil, “Tarih İçinde Görünürlükten, Kadınların Tarihine: Türkiye’de Kadın Tarihi Yazmak”, Kadın Araştırmalarında Yöntem, İstanbul: Sel Yayıncılık, İstanbul 1996.
• Çelik, Hülya, “Tarih Ders Kitabı Araştırmalarına Kısa Bir Bakış”, Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5/2 (2020), 565-586.
• Çencen, Namık “1933’ten Günümüze Lise Tarih Ders Kitaplarında Salgın Hastalıların İşlenişine Genel Bir Bakış”, Milli Eğitim Dergisi, 49/1 (2020), 919-946.
• Ebru Demircioğlu, 10. ve 11. Sınıf Tarih Ders Kitaplarında Yer Alan Görseller ve Metinlerde Toplumsal Cinsiyet Temsiliyle İlgili Tarih Öğretmenlerinin Görüşleri (Trabzon Örneği), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2014.
• Giritli, İsmet, “Fransız İhtilali ve Etkileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5/15 (1989), 539-550.
• Gündüz, Mehmet, Türkiye’de Ders Kitabı Tarihi, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları, 2023.
• İslamoğlu, Abdullah, “Osmanlı Devleti’nde Kadınların Devlet Yönetimine Etkileri”, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11/2 (2023), 1001-1020.
• Köse, Meliha, “Tarih Ders Kitaplarında Kadın Hatıratlarının Kullanılması”, Tarih Okulu Dergisi, 27 (2016), 595-617. Mills, Christine Elizabeth, The Portrayal of Women in History Textbooks, San Bernardino: California State University, 1994.
• Öztuna, Yılmaz, Osmanlı Hareminde Üç Haseki Sultan, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.
• Pamuk, Akif, Muç, Köksal, “Women’s Gender Roles in History Textbooks in Turkey”, International Journal of Psychology and Educational Studies, 8/2 (2021), 133-147.
• Polzer, Joseph, “Concerning the Chronology of Cimabue’s Oeuvre and the Origin of Pictorial Depth in Italian Painting of the Later Middle Ages”, Zograf, 29 (2002), 119-120.
• Scott David, Morrison, Marlene, Key Ideas in Educational Research, London: Continuum Press, 2005.
• Şahin, Melis Akay, Açıkalın, Mehmet, “Türkiye’deki Ortaöğretim Tarih ve Sosyal Bilimler Ders Kitaplarında Kadın Şahsiyetler”, Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 6/1 (2023), 92-122.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti-Tarih III: Yeni ve Yakın Zamanlarda Osmanlı-Türk Tarihi, İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
• Yıldırım, Ali, Şimşek, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin yayıncılık, 2004.
• İncelenen Lise I, II, III Ders Kitapları
• Akşit, Niyazi, Oktay, Emin, Tarih I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1963.
• Akşit, Niyazi, Oktay, Emin, Tarih Lise I, İstanbul: Remzi Kitapevi, İstanbul 1981.
• Akşit, Niyazi, Oktay, Emin, Tarih II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1963.
• Akşit, Niyazi, Tarih II, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1980.
• Oktay, Emin, Tarih Lise III, İstanbul: Atlas Yayınevi, 1971.
• Öztuna, Yılmaz, Tarih III, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi, 1976.