ANTHROPOLOGY AND EUGENICS IN EARLY REPUBLICAN TURKEY

Yıl 2024, Sayı: 75, 89 - 104, 11.11.2024

Hakan Yaşar , Süleyman Sinin

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1551337

Öz

Eugenics refers to the practice of increasing the number of desirable elements within a population, such as those deemed physically and intellectually healthy, while decreasing the number of undesired individuals, such as those who are weak, unhealthy, or disabled. According to the field of anthropology, eugenics encompasses all practical and conceptual approaches aimed at creating a society or race free from diseases and deficiencies in every sense. From the early 20th century until the end of World War II, eugenics was debated and applied in various forms across many countries, with both positive and negative aspects. Turkey was one of the countries where eugenic policies were discussed and implemented during this period. The concept of eugenics began to be intensely debated by intellectuals and scientists in Turkey starting from the Second Constitutional Era. Compared to the Second Constitutional Era, it is evident that eugenic practices were also carried out as part of anthropological research during the Early Republican Period. In this context, cranial measurements, anthropometric surveys, and blood group studies conducted under the Turkish Anthropology Institute represented a much more comprehensive practice of eugenics compared to many other states of the time. The aim of this study is to elucidate the eugenic policies implemented in the field of anthropology in Early Republican Turkey and to determine the purposes behind these policies. Additionally, the study examines whether these eugenic practices in the field of anthropology were perceived as negative or positive.

Anahtar Kelimeler

Anthropology, Turkish Republic, Eugenics, Race, Ethnicity

ERKEN CUMHURİYET TÜRKİYESİN’DE ANTROPOLOJİ VE ÖJENİ

Öz

Öjeni, nüfusun beden ve zekâ bakımından sağlıklı unsurlarının yani makbul görülenlerin sayısını arttırırken güçsüz, sağlıksız ve engelli gibi istenmeyen insanların sayısını azaltmak anlamına gelmektedir. Antropoloji bilimine göre ise öjeni, her anlamda hastalıklardan arındırılmış ve sağaltılmış insan toplumunu ya da ırkı yaratmayı amaçlayan pratik ve kavramsal yaklaşımların tümüne verilen isimdir. 20. yüzyılın başından II. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar öjeni, birçok ülkede tartışıldı ve pozitif ve negatif yönleriyle farklı alanlarda uygulandı. Söz konusu dönemde öjenik politikaların tartışıldığı ve çeşitli sahalarda uygulamaya konulduğu ülkelerden biri de Türkiye’ydi. Öjeni düşüncesi II. Meşrutiyet Dönemi’nden itibaren Türkiye’de aydınlar ve bilim insanları tarafından farklı boyutlarıyla yoğun olarak tartışılmaya başlandı. II. Meşrutiyet Dönemi’ne kıyasla Erken Cumhuriyet Dönemi’nde antropoloji çalışmalarının da bir öjeni pratiği olarak yapıldığı görülmektedir. Bu doğrultuda Türk Antropoloji Müessesesi bünyesinde yapılan kafatası ölçümleri, antropometrik anketler ve kan grubu incelemeleri dönemin birçok devletiyle kıyaslandığında çok daha geniş kapsamlı birer öjeni pratiğiydi. Bu çalışmanın amacı da Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde antropoloji alanında uygulanan öjenik politikaların neler olduğunu ve hangi amaçlarla hayata geçirildiğini ortaya koymaktır. Ayrıca çalışmada antropoloji alanındaki söz konusu öjeni pratiklerinin negatif mi yoksa pozitif mi olduğu da sorgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Antropoloji, Öjeni, Irk, Etnisite

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (DBTDA)
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• "Kültür Bakanlığının Bir Yayımı", Kurun, 4 Ağustos 1935, 2.
• "Türklük ve Medeniyet Tarihine Bir Nazar", Milliyet, 4 Temmuz 1932, 1, 5.
• "Uruk-u Beşer", Arkadaş 1/ 2 20 Kanun-u Sani 1325/2 Şubat 1910, 40-41.
• "Uruk-u Beşerin Taksimatı", Mecmua-yı Ebuziya 1/6, 30 Teşrin-î Sani 1297/ 18 Kasım 1880, 169-172.
• “Bir Türk Antropoloji Tetbîk Merkezi İbdânın Lüzum ve Faidesine Dair”, Türk Antropoloji Mecmuası , Teşrin-i Evvel 1925, 5-11.
• “İtalyan Irk Nazariyesi”, Yeni Asır, 28 Temmuz 1938, 10.
• “Türk Irkı Hakkında Antropoloji Tetkikatı”, Türk Antropoloji Mecmuası 3/ 5 (Teşrin-i Evvel 1927) 5-18.
• Afet İnan. Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (Türk Irkının Vatanı Anadolu). Ankara: TTK Basımevi, 2019.
• Akçam, Taner. "Türk Ulusal Kimliği Üzerine Bazı Tezler". Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce (Milliyetçilik) 4/53-55. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Arslan, Emre. “Türkiye’de Irkçılık”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Milliyetçilik). 4/409-420. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Aydın, Suavi. “Cumhuriyet’in İdeolojik Şekillenmesinde Antropolojinin Rolü: Irkçı Paradigmanın Yükselişi ve Düşüşü”. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce (Kemalizm).2/344-369. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Aydoğan, Ayfer–Sami, Aydoğan. Tıp Çeviri Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2013.
• Aygen, Nermin. "Türklerin Antropolojik Tarihleri Bakımından Kan Grupları Hakkında". III. Türk Tarih Kongresi (15-20 Kasım 1943). 281-287. Ankara: 1943.
• Balibar, Etienne-Wallerstein, Immanuel. Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler. çev. Nazlı Ökten İstanbul: Metis Yayınları, 2000.
• Campbell, C. G. “The Physical Factors in Race Survival”. A Decade of Progress in Eugenics. Scientific Papers of the Third International Congress of Eugenics (21-23 Ağustos 1932). 283-294.
• Caspari, Rachel. “From Types to Populations: A Century of Race, Physical Anthropology and the American Anthropological Association”American Anthropologist 105/ 1 (Mart 2003), 65-76.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (DBTDA), Dallenbach, Marguerite. "Türklerin Antropolojik Tarihlerine Dair Vesikalar". II. Türk Tarih Kongresi (20-25 Eylül 1937). 376-383. İstanbul: 1937.
• Danişment, İsmail Hami. “Büyük Türk Irkının Uğradığı İftiralar”. Cumhuriyet. 28 Şubat 1941, 3. Demircioğlu, Halil. "Antropoloji ve Tarih". Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi 6/ 1-2 (1948), 49-67.
• Demirer, Sibel Özbudun. "Anthropology as a Nation Building Rhetoric: The Shaping of Turkish Anthropology from 1850's to 1940's"," Dialectical Anthropology 35/ 1 (Mart 2011), 111-129.
• Demirer, Sibel Özbudun. "Anthropology as a Nation Building Rhetoric: The Shaping of Turkish Anthropology from 1850's to 1940's"," Dialectical Anthropology 35/ 1 (Mart 2011), 111-129. Emiroğlu, Kudret -Aydın, Suavi. Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
• Empires, Nations and Natives: Anthropology and State Making. ed. Benoit de L’Estoile vd. Kuzey Karolina: Duke UniversityPress, 2005.
• Erdentuğ, Aygen. “The Pionering Anthrologists of Turkey: Personal Profiles in Socio-Political Context”, The Turkish Association Bulletin 22/2 (Sonbahar 1998) 13-44.
• Galton, Francis. Essays in Eugenics. London: the Eugenics Education Society, 1909.