Insider Criticism of Religiosity in Turkey: Nurettin Topcu and the Actionary Religiosity

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 268 - 280, 27.12.2019

Hasan Sarı

Öz

The loss
of social cohesion by living religiousness in the form of fanaticism is a
phenomenon observed both in the world and in our country. In this study,
Nurettin Topçu's understanding of religion and morality which is situated against
exploitative and formative religiosity was investigated. The critique of
religiosity which constitutes the basis of the interpretation and comprehension
of this original view is examined. Effects of the reactionary attitude
(fanaticism) and formative religiosity that led to narrowing of thought which
facilitate the exploitation of religion is emphasized. It can be said that the
author far saw stiffness of Muslims between positivism and dogmatism in Turkey
in last thirty years especially as it reflected on media agenda as
secular-religious conflict. In addition, the solution to the question of
worship-moral dichotomy in the content of the term ‘religious’ was sought from
the Topçu’s perspective. It is seen that Topçu presented a philosophical-sufism
composition that would correspond to the modern individual's search for truth
as a solution to the problems experienced. A type of religiosity, which we
conceive as the ‘actionary religiosity’, emerges from the thought and analysis
of the ‘morality of rebellion’ which is formed on the basis of the free will.

In the
study, three dimensions of religiousness, which are represented negatively by
the works of Topcu, were analyzed: with his words; fanaticism accompanied by
superstitions, soulless formalism highlighted by sole precepts, exploitation
caused by social legitimacy of religion and fed by ignorance. Thus Topçu has
filled the gap in the Islamic community in an area that we think is neglected a
lot like social criticism. In fact, since it criticizes the community, it can
be considered self-criticism. If it is accepted that non-destructive criticism
is a prerequisite for the depth and advancement of a structure, the value of
its work will be better understood. Topçu, who does not want to see the Turkish
society in a state of laziness, does not want to share the same world with the
abusers who serve the religion for their small world. He gets very angry with
those who see Islam as an order and prohibition; He accuses them not
understanding the essence of religion and forgetting the Qur'anic rules such as
reverence, mercy, and service. He complains about the meaninglessness of
worship such as pilgrimage and prayer, the materialism that dominates social
life, and the devaluation of religion in the hands of politics and trade
tradesmen. He predicts today's secular-religious tension when he says that
foreign schools that accept the Western mentality without question and the
Qur'an courses that train only vocal artist condemn society to duality and
constitute an obstacle to being a nation. In fact, this is a cyclical problem
that feeds each other.

He
explains power that connect human soul deeply to universe and quest for truth
with the concepts of action and rebellion. What Topçu wants to accomplish is to
protect religion which is the infrastructure of the spirituality of society,
therefore inner harmony of individual, thus not to reduce it from its unique
position to the worldly domain. It can be said that he separates sacred which
he sees as connected to everything especially to morality, from all other
social institutions and attaches a different and special importance to it.

Anahtar Kelimeler

Religiousness, action, exploitation, Nurettin Topçu, morality of rebellion

Türkiye’de Dindarlığa İçeriden Eleştiri: Nurettin Topçu ve Hareket Dindarlığı

Öz

Dindarlığın taassup biçiminde dışa vurumuyla toplumsal bütünlüğün zarar
görmesi dünyada ve ülkemizde gözlenen bir vakıadır. Bu duruma eserlerinde
betimsel olarak yer veren Nurettin Topçu’nun dindarlık anlayışı ve toplumdaki
din anlayışına yönelik eleştirisi incelenmiştir. 1980’lerin ortalarından
itibaren kamuoyuna laik-dindar çatışması şeklinde yansıyan, Türkiye’de Müslümanların
pozitivizm ile dogmatizm arasındaki sıkışmışlığını yazarın öngördüğü düşünülmektedir.
Ayrıca “dindar” kavramının muhteviyatındaki ibadet-ahlak dikotomisi sorununa
Topçu perspektifinden çözüm aranmıştır. Topçu’nun modern bireyin hakikat
arayışına denk düşecek bir felsefe-tasavvuf terkibini, yaşanan problemlere
çözüm olarak sunduğu görülmüştür. Onun hür irade temelinde oluşan “isyan
ahlakı” düşüncesinden ve analizlerinden “hareket dindarlığı” olarak
kavramlaştırdığımız bir dindarlık tipi ortaya çıkmıştır. Çalışmada Topçu’nun
eserlerinden hareketle olumsuz temsil edilen dindarlığın üç boyutu analiz
edilmiştir: Hurafelerin eşlik ettiği taassup, dini kaidelerin öne çıkarıldığı
şekilcilik ve dinin toplumsal meşruiyetinin istismarı. Topçu’nun amacı toplumun
manevi altyapısı olan dinin birey için taşıdığı nihai anlamı korumak, onu eşsiz
mevkiinden dünyalık alana indirmemektir. Denilebilir ki başta ahlak olmak üzere
her şeyle irtibatlı gördüğü din kurumuna, diğer toplumsal kurumlardan ayrı ve
özel bir önem atfetmiştir.

Anahtar Kelimeler

dindarlık, hareket, istismar, Nurettin Topçu, isyan ahlakı

Kaynakça

• Bahadır, A. (2002). İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hoffer, E. (1995). Kesin İnançlılar. (Çeviren: E. Günur) İstanbul: İm Yayın Tasarım.
• İrğat, M. (2017). Nurettin Topçu ve İrade Davası. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Kara, İ. (2013). Nurettin Topçu, Hayatı ve Bibliyografyası. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kirman, M. A. (2016). Din Sosyoloji Sözlüğü. Adana: Karahan Kitabevi.
• Kirman, M. A., & Sarı, H. (2019). Post-Seküler Toplumda Anlam Arayışını ve Tasavvufu Yol Metaforu Üzerinden Okumak. V. Ertit, & M. A. Kirman (Ed.), Sekülerleşme Tartışmaları. Ankara: Kadim Yayınları.
• Öğün, S. S. (1992). Türkiye'de Cemaatçi Milliyetçilik ve Nurettin Topçu. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Özbolat, A. (2017). Postmodern Dünyada Din: Yaygınlaşan Dinsellik, Yüzeyselleşen Dindarlık. Journal of Islamic Research , 265-278.
• Stark, R., & Bainbridge, W. (1985). The Future of Religion: Secularization, Revival, and Cult Formation. Berkeley: University of California Press.
• Şehsuvaroğlu, L. (2011). Türk Sosyalizmi ve Nurettin Topçu. Ankara: Elips Yayınları.
• Topçu, N. (2017e). Ahlak Nizamı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2018c). Amerikan Mektupları Düşünen Adam Aranızda. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2006). Bergson. İstanbul: Dergah yayınları.
• Topçu, N. (2018c). İradenin Davası, Devlet ve Demkrasi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (1968). İslam Dünyasının Uyanışı. Hareket ,III/35 , 1-2.
• Topçu, N. (2017a). İslam ve İnsan, Mevlana ve Tasavvuf. İstanbul: Dergah yayınları.
• Topçu, N. (2015). İsyan Ahlakı. İstanbul: Dergah yayınları.
• Topçu, N. (2017c). Kültür ve Medeniyet. İstanbul: Dergah yayıncılık.
• Topçu, N. (2013). Mehmet Akif. İstanbul: Dergah yayınları.
• Topçu, N. (2017d). Millet Mistikleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2014). Sosyoloji. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2018b). Taşralı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2018a). Türkiye'nin Maarif Davası. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2017b). Var Olmak. İstanbul: Dergah yayınları.
• Topçu, N. (2018d). Yarınki Türkiye. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.