Ali el-Kārî’nin Hanefî Mezhebi’nde İstidlal Edilen Âhâd Haberler Hakkındaki Değerlendirmeleri

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 253 - 267, 27.12.2019

Hasan Kayapınar

Öz

Fıkhın önemli kaynakları arasında yer alan sünnetin büyük çoğunluğu âhâd
olarak nakledilmiştir. Ancak âhâd haberlerin birçoğu arasında teâruz bulunduğu
için bu haberlere bir metodoloji çerçevesinde yaklaşma zorunluluğu doğmuş, bu
da mezheplerin bu haberleri kabul noktasında farklı yaklaşımlara sahip olmasına
neden olmuştur. Farklı mezheplere mensup âlimler, kendi ekollerinin âhâd haber
karşısındaki tutumunu izah edebilmek için hacimli eserler kaleme almışlardır.
Hanefî alimlerinin kullandığı hadisleri inceleyen eserlerin başında Ali
el-Kārî’nin Fethu Bâbi’l-İnâye isimli şerhi gelmektedir. Ali el Kārî
küçük yaşlarda taşındığı Mekke’de hadis ve fıkıh başta olmak üzere dini ilimler
alanında kendisini oldukça iyi bir şekilde yetiştirmiştir. Müellifin bu hususu
teyit eder nitelikte muhtelif alanlarda önemli eserleri bulunmaktadır. Ali
el-Kārî Fethu Bâbi’l-İnâye eserinde Hanefî mezhebinin temellendirmesini
yapmakta, özellikle mezhebin hadislere karşı yaklaşımını ele almaktadır. Bu
çalışmada görüldüğü üzere Hanefî mezhebi, âhâd haberi bir metodoloji
çerçevesinde titiz bir şekilde ele almış ve kaynak olarak kullanmıştır. Bu
çalışmada Ali el-Kārî’nin âhâd haber ile ilgili teorik görüşleri ele alınmış,
daha sonra bazı fürû-ı fıkıh örnekleri üzerinden âhâd haber ile istidlal
yöntemi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Ali el-Kārî, Hanefî Mezhebi, Usul, Âhâd haber

Ali al-Qārî’s Evaluations on The Hadithes Used as a Proof in Hanefian Madhhab

Öz

Vast
majority of Sunnah which takes place among the important sources for fiqh
(Islamic Jurisprudence) was transmitted as single (ahad) transmissions. There
are hundreds of hadith in hadith books. Since there are contradictions among
most of these single transmissions, it has been compulsury to handle them
within a certain methodology, which leads to Madhhabs having different
approaches. As a result, Madhhabs have developed different approaches
concerning the acceptance of single transmissions. The subject single
transmissions is discussed in detail in the methodology and practical books.
Through these books, sects became systematic.

The views
of the schools about ahad news should be determined. For this reason, the books
of Hanefi School were examined. It was given importance the Ali Al-Qari 's
books, because it is the subject of the study. Hadiths used by the school were
detected and Ali Al-Qari’ comments on these hadiths were investigated.

Scholars
from different Madhhabs have penned books to be able to clarify their Madhhabs’
position agains the single transmissions. The chief work that examines the
hadithes used by Hanefian scholars is the sharh (detailed explanation) called
Fethu Bab Al- Inayah by Ali Al-Qari. Ali Al-Qari was born in the Middle Asia
but he had to move to Makkah. He educated himself pretty well in religious
studies, which is confirmed by his important works in different branches. Ali
Al-Qari’studies on the hadith give importance to the opinions of the hadiths
used by the Hanefian Madhhab.

Among Ali
Al-Qari’s signifant works, one can mention his book called Fethu Bab Al-
Inayah. In this work, the author grounds the Hanefian Madhhab and especially
handles the Madhhab’s approach to hadithes. As seen in our study, Hanefian Madhhab
covers single transmissions within a methodology and meticulously and uses as a
source. In this study we handle Ali Al-Qari’s theoretical views on single
transmissions and we examine his method of using single transmissions as a
proof on some subject matters in Islamic jurisprudence. 

Ali
Al-Qari acknowledges the importance of single transmissions but he claims there
are certain conditions for the adoption of the single transmissions. Ali
Al-Qari says the Hanefian Madhhab accepts the single transmissions according to
these conditions. Ali Al-Qari says schools think differently at this point. Ali
Al-Qari examines the different ways of these hadiths while researching the
hadiths used by the Hanefian Madhhab.

Anahtar Kelimeler

Jurisprudence, hadith, Ali Al-Qārî, khabar al-âhâd, Hanefian Madhhab

Kaynakça

• Ali el-Kārî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Şerhu Muhtasari'l-Menâr el-Müsemmâ Tavzîhü’l-Mebânî ve Tenkîhü’l-Meânî. Nşr. İlyas Kaplan. Beyrut Daru Sadır, 2006.
• Ali el-Kārî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî. Fethu Bâbi’l-İnâye Bi-Şerhi'n-Nükâye. Nşr. Ahmed Ferit Mizyadi. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2009.
• Aslan, Nasi. “Hanefîlerin Umûmü’l-Belvâ ve Mâlikîlerin Amel-i Ehl-i Medîne İlkesi Bağlamında Haber-i Vâhid’in Değeri Üzerine”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/2 (2014): 19-31.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Musa. el-Binâye fî Şerhi'l-Hidâye. Nşr. Muhammed Ömer. Beyrut: Daru'l-Fikr, 1980.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh’ül-Buhârî. Nşr. Halil b. Me’mun Şiha. Beyrut: Daru’l-Marife, 2010.
• Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer. Tuhfetü'l-Habîb ala Şerhi'l-Hatîb. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1996.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali. Kitab’üt-Ta‘rifât. Nşr. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. Beyrut: Daru’n-Nefâis, 2003.
• Dârekutnî, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. Sünenü'd-Dârekutnî. Nşr. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 2004.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as b. İshak es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. Nşr. Muhammed Ali es-Seyyid İzzet Ubeyd ed-De’as. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1997.
• Ebû Zehra, Muhammed. Usûlü’l-Fıkh. Kahire Daru’l-Fikri’l-Arabî, 2006.
• Ebu’l-Hayr, Abdullah Mirdad. el-Muhtasar min Kitabi Neşri’n-Nevr ve’z-Zeher. Nşr. Ahmed Ali Muhammed Said el Amudi. Cidde: el-Alem’ül-Marife, 1986.
• Gündüz, Tufan. “Safavîler”. TDV İslam Ansiklopedisi. 35: 451-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• İbnü'l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid Şerhu Fethi'l-Kadir. Nşr. Abdürrezzak Galip el-Mehdi. Beyrut: Daru'l-Kütübi'l-İlmiye, 2003.
• İmrânî, Ebü’l-Hüseyin Yahyâ b. Ebü’l-Hayr b. Salim. el-Beyân fî Mezhebi’l-İmam eş-Şâfiî. Nşr. Kâsım Muhammed en-Nuri. Beyrut: Dârü’l-Minhac, 2000.
• Karâfî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim. ez-Zahîre. Nşr. Muhammed Hacci. Beyrut: Daru'l-Garbi'l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed. Bedâiü's-Sanâi' fî Tertibi'ş-Şerâi'. Nşr. Muhammed Muhammed Tamir. Kahire: Daru'l-Hadis, 2005.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed. Bedâiü's-Sanâi' fî Tertibi'ş-Şerai‘. Nşr. Ali Muhammed Muavvad. Beyrut Dar’ul-Kütübi’l-İlmiye, 2005.
• Korkmaz, Ömer. Osmanlı Fıkıh Usûlü Anlayışı - Fudayl Çelebi (el-Cemâlî) Örneği -. Ankara: Bizim Büro, 2017.
• Leknevî, Muhammed Abdülhay b. Muhammed. el-Fevâidü'l-Behiyye fi Terâcimi'l-Hanefiyye. Nşr. Seyyid Muhammed Bedruddin Ebu Firas. Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
• Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei İbn. Sünenü İbn Mâce. Nşr. Ali b. Hasan b. Abdilhamit. Riyad Mektebetü’l-Maârif, 1998.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî el-Muvatta. Nşr. Ebu’l-Fadl Abdullah b. Muhammed b. Sıddık. Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi’l-Arabî, 2003.
• Merginânî, Ebü'l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî. Nşr. Zalul Yusuf. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1995.
• Müslim b. el-Haccac, Ebü’l-Hüseyin en-Nisâbûrî. Sahîhu Müslim. Nşr. Muhammed Fuad Abdülbaki. Kahire: Müessetü’l-Muhtar, 2010.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû Şerhu'l-Mühezzeb li’ş-Şirâzî. Nşr. Muhammed Necib el-Mutî. Cidde: Mektebetü’l-İrşad, ts.
• Orhan, Fatih. “Nehyin Muktezası: Yasaklanan Fiilin Hükmü ve Hukukî Sonuç Doğurması”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 30 (2017): 71-91.
• Özel, Ahmet. “Ali el-Kârî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2: 403-405. TDV Yayınları: İstanbul, 1989.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Tefsiru Ayâti'l-Ahkâm mine'l-Kur'ân. Beyrut: Daru Kütübi’l-İlmiye, 2004.
• Sahnun, Abdüsselam b. Saîd Tenûhî. el-Müdevvenetü'l-Kübrâ. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Usûlü's-Serahsî. Nşr. Ebu’l-Vefa el-Afganî. Beyrut: Daru’l-Fikr, 2005.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali eş-. el-Bedru’t-Tâli’. Nşr. Muhammed Ali Bidun. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1998.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Meâni'l-Âsâr. Nşr. Muhammed Seyyid Cârulhak Muhammed Zehra en-Neccâr. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1994.
• Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünenü't-Tirmîzî. Nşr. Ammar Tayyar v. dğr. Dimaşk Müesset’ü-Risâle, 2011.
• Zeylâî, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b. Yusuf b. Muhammed. Nasbü'r-Raye li-Ehâdîsi'l-Hidaye. Cidde: Müesset’ür-Reyyan, ts.