Comparison of Nesh Methodologies of Imam Shafii and Cessas

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 21 - 46, 23.06.2021

Alpaslan Alkış , Ayşe Darendeli

Öz

The issue of annihilation has been a subject on which wide discussions took place, starting from the periods of Companions and natures, during and after the period of taught in sciences. This study presents the Imam Shafii (d. 204/820), who was the first to preach the subject of “nesh” in an nesh sense and Abu Bakr al-Jessas (d. 370/980), one of the most famous early Hanafi scholars aims to reveal the views of Shafi and Cessas on the nesh in a general framework and to compare the issues they have allied with and disagreed with. The two basic views formed as “ref” and “declaration” on the nesh are compared over the abolition theories of these two fiqh scholars. It is seen that Shafii and Jessas agree on issues such as the possibility and vucûu of nesh, grounding of nesh, nesh of the Quran and Sunnah with ijma, Hz. there will be no nesh after the death of the Prophet, ıssues that are / are not covered by nesh, nesh of the Quran by the Quran and Sunnah by Sunnah. However, there is a controversy in their understanding of abrogation due to the methodology they put forward on issues such as the term meaning of nesh, nesh the Sunnah of the Quran, Sunnah nesh the Quran. This controversy arises as a result of the evidence each used and principles each one has determined regarding nesh. Sometimes it is seen that both the accepting and rejecting an opinion put forward the same justification but reached different conclusions.
It is seen that Shafii and Jessas agree on issues such as the possibility and vucûu of nesh, grounding of nesh, nesh of the Quran and Sunnah with ijma, Hz. there will be no nesh after the death of the Prophet, ıssues that are / are not covered by nesh, nesh of the Quran by the Quran and Sunnah by Sunnah. This controversy arises as a result of the evidence each used and principles each one has determined regarding nesh.
According to Shafii, there is nesh and she details the existence of nesh in his works by giving examples. Jessas says that those who refuse nesh oppose the Quran and the mutevatir in hadiths, there is also an alliance between predecessor and successor regarding the existence of nesh and he criticizes them for acting against this alliance.
According to Shafii, while the basis of abrogation is “ease” and God’s mercy on human beings according to Jessâs, there is the principle of “maslahat”. Shafii and Jessas agree that only religious-deeds are within the scope of abrogation, not creed or news. In addition, it is clear that both scholars agree on the cancellation of the Quran with the Quran and Sunnah with Sunnah.
One of the most fundamental differences between Shafi and Jessas’s theories of abrogation is the issue of the abolition of the Quran with the Sunnah and the Sunnah with the Qur’an. While Shafii does not accept that these two neshs will occur directly, she tries to prove that both types of nesh are possible by opposing Cessas Shafii. Jessas, who stated that there was an alliance at least until before Shafii regarding the permissibility of the Quran to abolish the Sunnah, reveals many verses of the Quran as evidence that it can abolish the Sunnah and he states from his predecessor that there is no contradictory opinion that the abrogation of the Sunnah of the Quran is permissible.
In the method that Shafi’i stated while explaining that the Quran cannot abrogate the Sunnah directly, it is stated as follows: When the Quran abrogates the Sunnah, a Sunnah is put forward by the Prophet in accordance with the new decree of the Quran and thus the Sunnah is deemed to have abrogated the Sunnah. Jessas also makes the following statements about the Sunnah’s abrogation of the Quran: Since the Prophet received revelation outside the Quran, in the event of abrogation by the Sunnah, it is actually Allah, not the Prophet, who changes or abrogates the decree in the Quran. Therefore, the abolition of the Quran with the Qur’an, more precisely through the revelation of revelation, is in question.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Şâfiî, Cessâs, Nesh, Methodology, Fiqh.

İmam Şâfiî ve Cessâs’ın Nesh Anlayışlarının Karşılaştırılması

Öz

Nesh meselesi, sahâbe ve tâbiîn dönemlerinden başlayarak ilimlerin tedvin dönemi ve sonrasında üzerinde geniş tartışmaların cereyan ettiği bir konu olmuştur. Bu çalışma, Hanefî ve Şâfiî ekolünün günümüze ulaşan ilk usul eserlerinden olan İmam Şâfiî’nin (ö. 204/820) er-Risâle ile Ebû Bekr el-Cessâs’ın (ö. 370/980) el-Fusûl fi’l-Usûl eserleri bağlamında her iki fakihin nesih konusundaki görüşlerinin mukayesesini amaçlamaktadır. Nesh konusunda “ref’” ve “beyân” şeklinde ortaya çıkan iki temel görüş, bu iki fakihin nesh teorileri üzerinden karşılaştırılmaktadır. Şâfiî ve Cessâs’ın neshin imkân ve vukûu, neshin dayanağı, icmâ’ ile Kur’ân ve Sünnet’in neshi, Hz. Peygamber’in vefatından sonra neshin olamayacağı, nesh kapsamında olan/olmayan hususlar, Kur’ân’ın Kur’ân’ı ve Sünnet’in Sünnet’i neshi gibi konularda ittifak ettikleri görülmektedir. Ancak neshin ıstılah anlamı ile Kur’ân’ın Sünnet’i, Sünnet’in de Kur’ân’ı neshi gibi konularda ise ortaya koydukları metodoloji gereği nesh anlayışlarında ihtilaf bulunmaktadır. Bu ihtilaf, her birinin kullandıkları delillerin ve nesihle ilgili belirledikleri kâidelerin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bazen de bir görüşü hem kabul eden hem de reddeden tarafın aynı gerekçeyi ileri sürdüğü fakat farklı sonuçlara vardığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Şâfiî, Cessâs, Nesh, Metodoloji, Fıkıh.

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1982.
• Apaydın, H. Yunus. “Meşhur”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 04 Nisan https://İslâmansiklopedisi.org.tr/meshur.
• Aslan, Nasi. “Eş’ârî Usulcülerin Nesih Konusunda İmam Şâfiî’ye Yönelttiği Eleştiriler -Râzî ve Âmidî Örneği-”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 36 (Ekim 2020), 1-15.
• Aydın, Hakkı. “Cassâs ve Debûsî’nin Usullerindeki Metodları”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2000), 11-60.
• Bakkal, Ali. “İmam Şâfiî’de Nesh Anlayışı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/4 (1997), 109-132.
• Basrî, Ebû’l-Hüseyn Muhammed b. Ali b. Tayyib. el-Mu’temed fi usûli’l-fıkh. Nşr. Halil el-Meys. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
• Beroje, Sahip. “İmam Şâfiî’nin Nesh Anlayışı ve İlk Şâfiî Usulcülerin Buna Yönelik Eleştirileri”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 ( 2007), 53-82.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. el-Fusûl fi’l-Usûl. Kuveyt: Vizâratu’l-Evkâfu’l-Küveytiyye, 1994.
• Cevherî, Ebü Nasr İsmail b. Hammad. es-Sıhâh. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 1979.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistâni. es-Sünen. Neş. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye, ts.
• Ebû Hanife, el-Âlim ve’l-Müteallim, çev. Mustafa Öz, İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Ebû Zehra, Muhammed. İmam Şâfiî, çev. Osman Keskioğlu. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• _____ Muhammed. Usûlü’l-fıkh. b.y.: Dârü’l-fikri’l-Arabî, 1985.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ, thk. Muhammed Abdüsselâm Abduşşâfî. Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Gürkan, Menderes. “Zerkeşî, Bedreddin”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 22 Şubat 2021 https://İslâmansiklopedisi.org.tr/zerkesi-bedreddin.
• _____ “İmam Şâfii Öncesi Nesih Kavramı ve İmam Şâfiî’nin Deliller Arası Nesih Anlayışı” Uluslararası İmam Şâfiî Sempozyumu (7-9 Mayıs 2010), 836-856.
• Has, Şükrü Selim. “Klasik Fıkıh Usûlünde Neshin Mahiyeti”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/21 (2006), 543-564.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. b.y.: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-’Arabî, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-’Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdır, 1993.
• İltaş, Davut. “Kur’an Araştırmalarında Önemli Bir Kırılma: Nesih Meselesi”. Modernleşme Protestanlaşma ve Selefıleşme: Modern İslâm Düşüncesinde Nassın Araçsallaştırılması. ed. Murteza Bedir, Necmettin Kızılkaya, Merve Özaykal. 379-430. İstanbul: İsar Yayınları, 2019.
• İmam Mâlik, Mâlik b. Âmir el-Asbahî. el-Muvattaʾ. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâr ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1985.
• Koca, Ferhat. “Nesih”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 07 Şubat 2021 https://İslâmansiklopedisi.org.tr/nesih--seriat#3-fikih.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2008.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar, Nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
• Okuyucu, Nail, “Şâfiî’nin kaynak içi Nesih Teorisi ve Şâfiî Fıkıh Geleneğinde Yorumlanış Biçimleri”. İslâm Araştırmaları Dergisi 43 (2020), 1-44.
• Özdemir, Merve. Cessâs’ın Nesih Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2010.
• Özdeş, Talip. “Vahiy-Olgu İlişkisi Açısından Neshe Getirilen Yorumlara Eleştirel Bir Yaklaşım”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 14/1 (2001), 39-48.
• Pezdevî, Fahru’l-İslâm Ali b. Muhammed b. Hüseyn. Kenzü’l-vusûl İlâ ma’rifeti’l-usûl (Keşfü’l-esrâr İle birlikte). Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, ts.
• Râgıb el-İsfahânî. Ebû’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, Şam: Dârü’l-kalem, 1991.
• Râzi, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl fî ilmi usûli’l-fıkh. Nşr. Taha Câbir Feyyâz el-Alvanî, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1997.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebû Sehl. Usûlü’s-Serahsî, thk. Ebû’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: Dârü’l-mâ’rife, 1973.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. çev. Abdulkadir Şener- İbrahim Çalışkan, İstanbul: TDV Yayınları, 1985.
• Şâtıbî, Ebû İshâk, el-Muvâfâkāt fî usûlüş’ş-şerîa, Mısır: Matbaatü’r-rahmâniyye, 1968.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Serve. el-Câmiu’l-kebîr; Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1998.
• Tok, Fatih, “Ebû Hanîfe’nin Nesih Anlayışı”. Usul İslâm Araştırmaları 24 (2015/2), 7-32.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilu’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, 1947.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh. el-Bahru’l-muhît. 8 cilt. b.y. : Darü’l-kütübî, 1994.
• Zeyd, Mustafâ. en-Nesh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Mısır: Dâru’l-vefâ, 1987.
• Zührî, Muhammed b. Müslim. en-Nâsih ve’l-mensûh. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 1998.