From “Blind Goat” to “Körebe”: The Game within the Game

Yıl 2020, Sayı: 39, 103 - 109, 29.06.2020

Pınar Kasapoğlu Akyol , M. Muhtar Kutlu

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.675915

Cited By: 1

Öz

In reconstructing the socio-cultural history of the child / childhood, children’s games and toys are among the most frequently used documents and objects of historical and cultural interpretation. Körebe (blind man’s bluff) is one of the children’s games with a long history and a wide geographical distribution which is encountered in qualified works such as compilation and monographs on children’s games in all regions of Anatolia. The compilation and monographs of children’s plays made in all regions of Anatolia, which are encountered in the quality of the game, körebe is a game with a long history and a wide geographical distribution. Körebe is a very familiar children’s game with its pattern, rules, areas and time. It is one of the regular group games that take place in the traditional classifications of children’s games, which are played indoors or outdoors, in designated areas (sometimes a circle, sometimes a room), regardless of gender. The content and basic characteristics of the play in Anatolian variations are mostly unchanged. The game, in terms of the role of the ebe in children’s games; körebe who gave his name to the game is the loser in a negative and punished role. The game continues to find new losers and the player who has not become the ebe is the winner. The origins of most children’s plays are known to derive from the ritualistic practices of the archaic period, bears traces of them, or continue with implicit elements that have survived to the present day. It seems difficult to relate to the ritual elements in this state of körebe game that we try to describe. Is that so? In this paper, we will try to discuss on the traces of the game which is called blind goat in many parts of the world and which is known as kör çepiç in some parts of Anatolia, is a ritual remnant hidden in social memory.

Anahtar Kelimeler

Game, children's game, blind man's bluff, blind goat, ritual

“Kör Keçi”den “Körebe”ye: Oyun İçinde Oyun

Öz

Çocuğun /çocukluğun toplumsal-kültürel tarihini yeniden inşa etmede tarihsel ve kültürel yorumun en çok başvurduğu belge ve nesneler içinde çocuk oyunları ve oyuncaklar gelmektedir. Anadolu’nun tüm yörelerinde yapılmış çocuk oyunlarına ilişkin derleme ve monografi nitelikli çalışmalarda karşımıza çıkan körebe oyunu da köklü bir geçmişe ve geniş bir coğrafi dağılıma sahip bir oyundur. Oyun kuralları, alanı, zamanı ve oyun örgüsüyle çok bildik ve çok tanıdık bir çocuk oyunudur. Cinsiyet ayrımı yapılmaksızın, iç ya da dış mekânlarda, belirlenmiş alanlarda (kimi zaman bir çember, kimi zaman bir oda) oynanan geleneksel çocuk oyunları sınıflamaları içinde yer alan kurallı grup oyunlarından biridir. Oyunun Anadolu çeşitlemelerinde içeriği ve temel özellikleri çoğunlukla değişmemektedir. Oyuna, çocuk oyunlarında ebenin rolü açısından bakıldığında; oyuna adını veren körebe olumsuz ve cezalandırılmış bir rolde kaybedendir. Oyun, yeni kaybedenleri bulmak üzere sürer ve hiç ebe olmayan oyuncu, oyunun kazananıdır. Çoğu çocuk oyununun kökenlerinin arkaik dönemin ritüelistik uygulamalarından türediği, onların izlerini taşıdığı ya da üstü örtük de olsa günümüze uzanmış öğelerle sürdürüldüğü bilinir. Oyunun betimlemeye çalıştığımız bu hali ile ritüel öğelerle ilişkilendirilmesi zor görünmektedir. Acaba öyle mi? Bu makalede, dünyanın birçok yerinde kör keçi olarak adlandırılan ve Anadolu’nun bazı bölgelerinde de kör çepiç olarak bilinen körebe oyununun, toplumsal bellekte saklı bir ritüel kalıntısı olduğunu gösteren izler üzerinden tartışılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

oyun, çocuk oyunu, körebe, kör keçi, ritüel

Kaynakça

• Aktan, O. (1996). Antalya Çevresinde ve Güney Anadolu’da Depreşen ve Dinen Konar-Göçer Asabiyeti. I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu Bildirileri (s. 1-23). T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• And, M. (1962). Dionisos ve Anadolu Köylüsü. İstanbul: Elif.
• And, M. (1979). Çocuk Oyunlarının Kültürümüzdeki Yeri ve Önemi. Ulusal Kültür, 1(4), 42-66.
• And, M. (2000). 40 Gün 40 Gece - Osmanlı Düğünleri, Şenlikleri, Geçit Alayları. Toprakbank Yayınları
• And, M. (2012). Oyun ve Bügü. Yapı Kredi Yayınları.
• And, M. (2014). Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür. Yapı Kredi Yayınları.
• Cengiz, S. (1997). Alan, Zaman, Kurallar ve Amaç Çerçevesinde Oyunun Neliği Üzerine. Folklor/Edebiyat, 11, 53-64.
• Çınar, A. A. (2007). Akyaka Sözlü Tarihi ve Gökova Havzası Halk Kültürü. Akyaka Belediyesi Yayınları.
• Çınar, A. A. (2007). Muğla ve Çevresi Sözlü Kültürü ve Toplumsal Değerleri. Muğla Belediyesi Yayınları.
• Demircioğlu, Y. Z. (1934). Anadolu’da Eski Çocuk Oyunları. Milli Mecmua Matbaası.
• Eren, A. N. (1984). Çocuk Oyunları. Halk Kültürü, 2, 17-27.
• Frazer, J. G. (2017). Altın Dal - Dinin ve Folklorun Kökleri (M. H. Doğan, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Huizinga, J. (1995). Homo Ludens - Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Koşay, H. Z. (1935). Ankara Budun Bilgisi. Ulus Yayınları.
• Oyal, Ö. F. (2013). Keçi - Zanlı, Kurban, Cefakâr. Yapı Kredi Yayınları.
• Özbudun, S. (1997). Ayinden Törene / Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecinde Törenlerin İşlevleri. Anahtar Kitaplar.
• Özdemir, N. (2006). Türk Çocuk Oyunları I-II. Akçağ Yayınları.
• Özhan, M., ve Muradoğlu, M. (1997). Türk Cumhuriyetlerinde Çocuk Oyunları. T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Turner, V. (2018). Ritüeller - Yapı ve Anti-Yapı. (N. Küçük, çev.). İthaki.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ün, C. (2014). Keçi Medeniyeti. Ayrıntı Yayınları.
• Yalman (Yalgın), A. R. (1993). Cenupta Türkmen Oymakları (İkinci Cilt). T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• [Günah keçisinin çöllere salınması]. Canyon-News. https://www.canyon-news.com/wp-content/uploads/2016/01/Webb_Sending_Out_the_Scapegoat.jpg (Erişim: 20 Mart 2020)