Balıkçılığın eski Anadolu toplumlarındaki yeri

Yıl 2020, Sayı: 40, 56 - 68, 30.12.2020

İlkem Gürgör , İsmail Özer

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.715405

Öz

Bu çalışmada, Anadolu’da Paleolitik Çağ’dan günümüze gelinceye kadar balık ve balıkçılığın yeri araştırılmıştır. Bu makalede incelenen alan, Akdeniz, Karadeniz, Marmara Denizi ve Ege Denizi ile çok sayıda iç suların dahil olduğu su habitatlarını içermektedir. Bu ortamlar, geniş spektrumlu ekonomilerin ortaya çıkmasına katkıda bulunan, kalıcı olarak veya deniz yoluyla istismar edilmiş olabilecek çeşitli sucul beslenme kaynakları sunmuştur. Yapılan çalışmalar, balıkçılığın tarihöncesi dönemlerden itibaren Anadolu’da yaşayan toplumların ekonomik ve sosyal yaşamlarında önemli bir yer tuttuğunu göstermiştir. Bu doğrultudaki çalışmalarda yaygın biçimde sazan, yayın, çipura, turna balığı, orkinos, kefal gibi balıklar ve midye, istiridye, dikenli salyangoz gibi denizel omurgasızlara ait buluntular tespit edilmiştir. Balık buluntularının, balık istismarını ve balıkçılık pratiklerinin boyutunu anlamanın yanı sıra, ticarî ilişkiler ve kurban ritüellerindeki rolünü belgelemek adına da oldukça önemli olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balıkçılık, Beslenme, Zooarkeoloji, eski Anadolu toplumları

The place of fishery in ancient Anatolian populations

Öz

In this study, the place of fish and fishery has been investigated from the Paleolithic Age until today. The area examined in this article includes the Mediterranean, Black Sea, Marmara Sea and Aegean Sea, and aquatic habitats including many inland waters. These environments provided a variety of aquatic feeding resources that could have been exploited permanently or by sea, contributing to the emergence of broad-spectrumed economies. The zooarchaeological studies have shown that fishery have an important place in the economic and social lives of the societies living in Anatolia since the prehistoric times. In line with these studies, carp, catfish, gilt-head bream, pike, tunny, grey mullet and invertebrates such as mussels, oyster, murex and carb were found. In addition to understanding fish abuse and the extent of fishing practices, it has been found to be very important in documenting its role in commercial relations and sacrificial rituals.

Anahtar Kelimeler

Fishery, diet, zooarchaeology, ancient Anatolian populations

Kaynakça

• Aksoy, M., İflazoğlu, N., ve Canbolat, C. (2016). Avrupa aşçılık tarihi: Antik Yunan’dan sanayi devrimine. Journal of Recreation and Tourism Research, 3(1), 54-62.
• Badem, A. (2019). Tunç ve Erken Demir Çağları’nda Maydos Kilisetepe Höyüğü deniz hayvanlarına dayalı besin ekonomisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Baird, D., Asouti, E., Astruc, L., Baysal, A., Baysal, E., Carruthers, D., Fairbain, A., Kabukçu, C., Jenkins, E., Lorentz, K., Middleton, C., Pearson, J., ve Pieie, A. (2013). Juniper smoke, skulls and wolves’ tails. The Epipalaeolithic of the Anatolian plateau in its South-west Asian context; insights from Pınarbaşı. Levant, 45(2), 175-209. https://doi.org/10.1179/0075891413Z.00000000024
• Bartosiewicz, L., Gillis, R., Girdland Flink, L., Evin, A., Cucchi, T., Hoelzel, R., Vidarsdottir, U., Dobney, K., Larson, G., ve Schoop, U-D. (2013). Chalcolithic pig remains from Çamlibel Tarlasi, Central Anatolia. B. De Cupere, V. Linseele, ve S. Hamilton-Dyer (Ed.) içinde, Archaeozoology of the Near East X: Proceedings of the Tenth International Symposium on the Archaeozoology of South-Western Asia and Adjacent Areas (s. 101–120). (Ancient Near Eastern Studies Supplement Series; Vol. 44). Editions Peeters. http://www.peeters-leuven.be/boekoverz.asp?nr=9315
• Boessneck, J., ve von Den Driesch, A. (1974). The Excavations at Korucutepe, Turkey 1968-1970: Preliminary Report. Part IX: The Animal Remains. Journal of Near Eastern Studies, 33(1), 109-112. https://doi.org/10.1086/372329
• Boessneck, J., ve von Den Driesch, A. (1979). Die Tierknochenfunde aus der Neolithischen Siedlung auf dem Fikirtepe bei Kadıköy am Marmarameer. Institut für Paleoanatomie, Domestikationsforschung und Geschichte der Tiermedizin der Universität München, München.
• Bursa, P. (2007). Antikçağ’da Anadolu’da balık ve balıkçılık. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çakırlar, C., ve Çilingiroğlu, Ç. (2018). Toplumsal tarihin küçük bir hareketi olarak tarih öncesi Ege’de deniz kaynaklarından faydalanma. TINA, (9), 49-76. http://www.tinaturk.org/dergi/sayi/09/TINA_Dergi_Sayi_09-051-078.pdf
• Deveciyan, K. (2006). Türkiye’de balık ve balıkçılık. Aras Yayıncılık.
• Doğer, L., ve Armağan, E. (2014). Bizans Döneminde Prousa (Bursa) ve çevresinde gündelik beslenme üzerine bir deneme. Sanat Tarihi Dergisi, 23(2), 13-48.
• Fleet, K. (2014). The Ottoman Economy, c.1300-c.1585. History Compass, 12(5), 455-464. https://doi.org/10.1111/hic3.12166
• Gölbaş, A. (2016). Yerleşim yerlerinin seçiliş biçimleri: Neolitik kıyı yerleşmelerine bir bakış. Journal of International Social Research, 9(46), 317-326. https://doi.org/10.17719/jisr.20164622599
• Greaves, A. M. (2010). The land of Ionia: Society and economy in the Archaic Period. Wiley-Blackwell. https://doi.org/10.1002/9781444319224
• Güleç, E., Özer, İ., Sağır, M., Baykara, İ., Şahin, S., Açıkkol Yıldırım, A, ve Erkman, C. A. (2014). Anadolu’da İlk Modernler: Üçağızlı Mağarası İnsanları. A. Özfırat, ve U. Çilem (ed.) içinde, Hatay Arkeolojik Kazı ve Araştırmaları (s. 21-29). Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(26), 24-30.
• Hammer, E. L., ve Arbuckle, B. S. (2017). 10,000 years of pastoralism in Anatolia: A review of evidence for variability in pastoral lifeways. Nomadic Peoples, 21(2), 214-267. https://doi.org/10.3197/np.2017.210204
• Hongo, H. (1997). Patterns of animal husbandry, enviroment, and ethnicity in Central Anatolia in the Ottoman Empire period: Faunal remains from Islamic layers at Kaman- Kalehöyük. Japan Review, (8), 275-307.
• Kay, P. (2014). Rome’s economic revolution. Oxford University Press.
• Onar, V. (2013). Yenikapı Metro ve Marmaray Kazısı hayvan iskeletleri. Bilim ve Teknik, (Kasım), 18-21.
• Reese, D. S. (2006). The exploitation of aquatic resources at Bakla Tepe, Liman Tepe and Panaztepe. E. Özgen ve Ö. Erkanal (ed.) içinde, Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması/Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections (s. 626-630). Homer Kitabevi.
• Reitz, E. J., ve Wing, E. S. (1999). Zooarchaeology. Cambridge University Press.
• Silibolatlaz Baykara, D. (2012). Anadolu zooarkeoloji çalışmaları. E. Güleç, İ. Özer, M. Sağır, ve B. Koca Özer (ed.) içinde. Biyolojik Antropoloji, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi 75. Kuruluş Yıl Dönümü Anı Kitabı (s. 71-90). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Stein, G. J. (1998). Medieval pastoral productions systems at Gritille. S. Redford (ed.) içinde, The Archaeology of the frontier in the medieval Near East: Excavations at Gritille, Turkey (s. 181-209).University Museum Publications, University of Pennsylvania.
• van Neer, W., ve Uerpmann, M. (1998). Fish remains from the new excavations at Troy. H. Buitenhuis, L. Bartosiewicz, ve A. M. Choyke (ed.) içinde, Archaeozoology of the Near East III. Proceedings of the third international symposium on the archaeozoology of the Southwestern Asia and adjacent areas (s. 243-254). ARC-Publicaties 18. https://artiraq.org/static/icaz/ASWA-volumes/ASWA3/aswa3-19-Van-Neer-and-Uerpmann-1998.pdf
• van Neer, W., Zohar, I., ve Lernau, O. (2005). The emergence of fishing communities in the Eastern Mediterranean region: A survey of evidence from pre-and protohistoric periods. Paléorient, 31(1), 131-157. https://doi.org/10.3406/paleo.2005.4793
• von den Driesch, A. (1999). Archäozoologische Untersuchungen an Tierknochen aus dem dritten und ersten vorchristlichen Jahrtausend vom Beşik-Yassıtepe, Westtürkei. Studia Troica, 9, 456.
• Tekkaya, İ. (1992). Panaztepe kazısında ele geçen hayvan kemikleri. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 7, 43-54. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/07_arkeometri.pdf
• Thedoropoulou, T. (2014). The sea in the temple? Shells, fish and corals from the sanctuary of the ancient town of Kythnos and other marine stories of cult. G. Ekroth, ve J. Wallensten (ed.) içinde, Bones, behaviour & belief: The <ooarchaelogical evidence as a source for ritual practice in Ancient Greece & beyond (Actaath-4) (s. 197-222). The Editorial Committee of the Swedish Institutes at Athens and Rome.
• Yıldırım, F. (2012). Antik dünyanın en önemli kehanet merkezi söyle bana Didyma. Müze Dergisi, (4), 6-16.