ZAMAN ÜZERİNE GÜNCEL DÜŞÜNCELER

Yıl 2023, , 175 - 185, 31.12.2023

Özden Aslan Çataltepe

https://doi.org/10.35346/aod.1391416

Öz

Zaman fizikteki temel niceliklerden biridir. Zamanın sistemler üzerindeki anlamı ya da etkisi sistemin karakteristik özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Bu makalede öncelikle bilim insanları ve filozoflar tarafından yapılan ve sanal, öznel zamanlar, anti-zaman, zaman vektörleri ile negatif zaman gibi kavramları içeren çeşitli çalışmalardan kısa bilgiler verilmiştir. Sonrasında fizikteki zaman kavramının varlığı, klasik ve kuantum fizik konuları bağlamında uzay, zaman, belirsizlik ilkesi ve entropi gibi niceliklerin yardımıyla incelenmiştir. Böylelikle, zaman kavramı aracılığıyla fizik bilimindeki diğer niceliklere daha anlaşılır bir bakış açısıyla bakılması mümkün olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Zaman, Klasik fizikte zaman, Kuantum fiziğinde zaman

CURRENT THOUGHTS ON TIME

Öz

Time is one of the fundamental quantities in physics. The meaning or effect of time on systems varies depending on the characteristic features of the system. In this article, first brief information is given about the concepts of virtual, subjective time, anti-time, time vectors and negative time researched by scientists and philosophers. Then the existence of the concept of time in physics is investigated by the help of the concepts of quantities such as space, time, uncertainty principle and entropy in terms of classical and quantum physics. In this way, it may be possible to look at other quantities in physical science from a more understandable perspective through the concept of time.

Anahtar Kelimeler

Time, Time in classical physics, Time in quantum physics

Kaynakça

• Aharonov, Y. & Zubairy, M.S.(2005). Time and the quantum: Erasing the past and impacting the future, Science, 307(5711) 875-879. DOI: 10.1126/science.1107787
• Antonov, A.A. (2021). Antimatter, Anti-Space, Anti-Time, Journal of Modern Physics, 12, 646-660. https://doi.org/10.4236/jmp.2021.125042
• Aslan Çataltepe, Ö. (2023). Gerçekliğin Fiziği, Anadolu Öğretmen Dergisi, 7(1), 84-95. https://doi.org/10.35346/aod.1311176
• Ashtekar, A. (2015). Time in fundamental physics. Studies in History and Philosophy of Modern Physics, 52, 69-74, DOI10.1016/j.shpsb.2014.08.006
• Bakry M.A., Eid, A. & Alkaoud, A. (2021). An Idea about Negative Cosmic Time in the Big Bang-Big Rip Cosmological Model. https://www.preprints.org/manuscript/202107.0238/v1 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023
• Ben-Naim A. (2020). Entropy and Time. Entropy (Basel). 22(4):430. doi: 10.3390/e22040430. Bitbol M. (1988). The Concept of Measurement and Time Symmetry in Quantum Mechanics, Philosophy of Science, 55(3). 349-375. DOI: https://doi.org/10.1086/289441
• Black Holes, (2023). https://science.nasa.gov/astrophysics/focus-areas/black-holes/ adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023
• Callender C. (2010). Is Time an Illusion?, Scientific American, 302(6), 58-65. DOI: 10.1038/scientificamerican0610-58
• Cosmic Chirps, 2017, https://www.nobelprize.org/uploads/2018/06/popular-physicsprize2017-1.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 12.12.2023
• Çengel Y & Boles M. (1996). Mühendislik Yaklaşımıyla Termodinamik, Mc Graw Hill/Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• Degree of fredom, (2023). https://byjus.com/chemistry/degree-of-freedom/ adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Einstein, A. (1905). Zur Elektrodynamik bewegter Körper. Annalen der Physik, 17, 891-921.
• Einstein, A. (1915). Die feldgleichungen der gravitation. Albert Einstein: Akademie‐Vorträge, 88-92.
• Einstein, A. (1916). Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie. Annalen der Physik, 49(7), 769-822.
• Electrons in pulses of light. (2023). https://www.nobelprize.org/uploads/2023/10/popular-physicsprize2023.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Ghaderi, A. H. (2019). Heat transfer, entropy and time perception: Toward finding a possible relation between subjective and objective time. Medical Hypotheses, 122, 172–175. DOI: 10.1016/j.mehy.2018.11.018.
• Gohd C. (2023). What Happens When Something Gets ‘Too Close' to a Black Hole? https://universe.nasa.gov/news/241/what-happens-when-something-gets-too-close-to-a-black-hole / adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Haug E. G. (2022). God Time=Planck Time: Finally Detected!. ffhal-03769825v1f. https://hal.science/hal-03769825/ adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Hawking S.W. (1992), Chronology protection conjecture. Physical Review D, 46, 603–611. DOI10.1103/PhysRevD.46.603
• Jammer, M. (2007). Concepts of time in physics: A synopsis. Physics in Perspective, 9(3), 266-280. DOI: 10.1007/s00016-007-0349-z
• Jarnestad J. (2023). F fig 2 230922 ENG-2, https://www.nobelprize.org/uploads/2023/10/fig2_fy_en_23.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Karpenko, I. (2016). Hat is time in modern physics?. Epistemology & Philosophy of Science-Epistemologiya i Filosofiya Nauki, 49(3),105-123, DOI:10.5840/eps201649354
• Klein, É. (2016). What Does the "Arrow of Time" Mean?, KronoScope-Journal for The Study of Time, 16(2), pp.187-198.DOI10.1163/15685241-12341355
• Kotchoubey B. (2018). Human Consciousness: Where Is It From and What Is It for. Frontiers in Psychology, 9(567), doi: 10.3389/fpsyg.2018.00567
• Kozlowski M. & Marciak-Kozłowska J. (2017). Human Consciousness: Fifth Force. Journal of Consciousness Exploration & Research. 8(5), 365-372. DOI: 10.13140/RG.2.2.27112.88322
• Marciak-Kozłowska J. & Kozłowski M. (2017). Negative Time. https://www.researchgate.net/publication/318960078_NEGATIVE_TIME adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023
• Onbaslı Ü., Güven Özdemir Z. & Aslan Ö. (2009). Symmetry breakings and topological solitons in mercury based d-wave superconductors. Chaos, Solitons and Fractals, 42 1980–1989. DOI: 10.1016/j.chaos.2009.03.149
• Planck, M. (1900). Zur theorie des gesetzes der energieverteilung im normal spektrum. Verhandlungen der Deutschen Physikalischen Gesellschaft, 2, 237.
• Planck time, (2023). https://astronomy.swin.edu.au/cosmos/p/Planck+Time adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Rokityansky I.I. (2008). Absolute Motion As The Basis of Kozyrev's Theory of Time, Acta geodaetica et geophysica Hungarica, 43 (4), pp.461-469. DOI: 10.1556/AGeod.43.2008.4.7
• Second: Introduction, (2023). https://www.nist.gov/si-redefinition/second-introduction adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Selby J. H., Stasinou M. E., Gogioso S. and Coecke B. (2022). Time symmetry in quantum theories and beyond, https://arxiv.org/pdf/2209.07867.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Serway, R.A. & Beichner R.J. (2000). Fen ve Mühendislik için Fizik, Cilt 1, (5th ed.), K. Çolakoğlu (Ed.), Palme Yayıncılık, Türkiye.
• Serway, R.A. & Beichner R.J. (1996a). Fen ve Mühendislik için Fizik, Cilt 2, (3th ed.) K. Çolakoğlu (Ed.), Palme Yayıncılık, Türkiye.
• Serway, R.A. & Beichner R.J. (1996b). Fen ve Mühendislik için Fizik, Cilt 3, (3th ed.), K. Çolakoğlu (Ed.), Palme Yayıncılık, Türkiye.
• Schrödinger E. (1926). An Undulatory theoryof mechanics or atoms and molecules. The Pysical Reviews, Second Series, 28(6), 1049-1070. DOI:https://doi.org/10.1103/PhysRev.28.1049
• SI Units–Time, (2023). https://www.nist.gov/pml/owm/si-units-time adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Slavov M. (2020). Eternalism and Perspectival Realism About the Now. Foundations of Physics, 50, 1398–1410. https://doi.org/10.1007/s10701-020-00385-x
• Temel SI Birimleri, (2023). https://www.ume.tubitak.gov.tr/sites/images/ume/si_poster.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Townsend P.K. (1997). Black Holes, https://arxiv.org/pdf/gr-qc/9707012.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.
• Weiss R., Barish B.C. & Thorne K.S. (2017) Gravitational waves fnally captured, https://www.nobelprize.org/uploads/2018/06/press-40.pdf, adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 12.12.2023
• Wheeler, J. A. (2010). Geons, Black Holes, and Quantum Foam: A Life in Physics. W. W. Norton & Company, Verlag. ISBN 978-0-393-07948-7.
• Valente, M.B. (2019). Time in the Theory of Relativity: Inertial Time, Light Clocks, and Proper Time. Journal for General Philosophy of Science, 50(1), 13-27.DOI10.1007/s10838-018-9415-2
• Zeh H. D.. (2007). Time in Quantum Theory, https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/0705/0705.4638.pdf adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 1.11.2023.