FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ BİYOÇEŞİTLİLİK OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 294 - 310, 31.12.2022

Nilgün Yenice , Barış Özden , Gizem Alpak Tunç

https://doi.org/10.35346/aod.1153029

Öz

Bu çalışmanın amacı, fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlıklarını çeşitli değişkenler açısından incelemektir Araştırma, tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, fen bilgisi eğitimi anabilim dalında öğrenim gören 173 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlıklarını belirlemek amacıyla Gürbüz, Derman ve Çakmak (2013) tarafından geliştirilen “Biyoçeşitlilik Okuryazarlığı Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek, üçlü likert tipinde olup, 25 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin alt boyutları “Biyoçeşitlilik Tehdit Unsurları” (11 madde), “Biyoçeşitlilik Kavramı” (8 madde) ve “Biyoçeşitliliğin Önemi” (6 madde) şeklinde belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde betimsel istatistikler kullanılmıştır. Betimsel istatistiklere ek olarak, Mann Whitney U-Testi ve Kruskal Wallis H-Testinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlık düzeylerinin ölçek orta değerinin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlıklarının cinsiyet, çevre eğitimi ile ilgili ders alma durumu, mezun olunan lise türü ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular ışığında, erkek öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlık düzeylerinin neden düşük olduğu araştırılarak, okuryazarlık düzeylerinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılabilir. Ayrıca öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlık düzeylerinin çevre eğitimi dersi alma durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği sonucu dikkate alındığında; bu durumun nedenleri nitel bir çalışma ile ortaya konulabilir.

Anahtar Kelimeler

Biyoçeşitlik, Fen Bilgisi Eğitimi, Biyoçeşitlilik Okuryazarlığı

EXAMINATION OF BIODIVERSITY LITERACY LEVELS OF PRE SERVİCE SCIENCE TEACHERS IN TERMS OF SOME VARIABLES

Öz

The aim of this study was to investigate the biodiversity literacy of preservice science teachers in terms of various variables. The research was carried out in the screening model. The study group of the research consists of 173 preservice teachers’ studying in the Department of Science Education. “Biodiversity Literacy Scale” developed by Gürbüz, Derman and Çakmak (2013) was used to determine the biodiversity literacy of preservice teachers’. The scale is a triple likert type and consists of 25 items. The sub-dimensions of the scale were determined as “Biodiversity Threat Factors” (11 items), “Biodiversity Concept” (8 items) and “Importance of Biodiversity” (6 items). Descriptive statistics were used in the analysis of the data obtained from the research. In addition to descriptive statistics, Mann Whitney U-Test and Kruskal Wallis H-Test were utilized. As a result of the research, it was determined that the pre-service teachers’ biodiversity literacy levels were above the medium value of the scale. In addition, it was determined that the biodiversity literacy of preservice teachers did not show a statistically significant difference in terms of gender, environmental education course taking status, graduated high school type and grade level variables. In the light of the findings of the research, studies can be conducted to increase the literacy levels by investigating why the biodiversity literacy levels of male teacher candidates are low. In addition, considering the result that the biodiversity literacy levels of the teacher candidates do not differ significantly according to the environmental education course taking status variable, the reasons for this situation can be revealed with a qualitative study.

Anahtar Kelimeler

Biodiversity, Science Education, Biodiversity Literacy

Kaynakça

• Akkaya, M. M. & Benzer, S. (2019). Fen bilgisi ve sınıf öğretmen adaylarının biyolojik çeşitlilik konusuna ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması. Eğitim Bilimlerinde Akademik Çalışmalar, 1-16.
• Barraza, L., & Cuarón A. D. (2004). How values in education affect children’s environmental knowledge. Journal of Biological Education, 39(1), 18-23.
• Bastı, K., Doğan, N., Bahar, M. & Nartgün, Z. (2011). İlköğretim 4., 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin biyoçesitlilik konusunda farkındalıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Bolu ili örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 239-256.
• Bilir, A. & Özbaş, S. (2017). Lise öğrencilerinin küresel ve yerel biyolojik çeşitlilik kaybına yönelik problem algısı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 97-108.
• Buyraz, Ş. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin biyoçeşitliliğe yönelik bilgi, davranış ve tutumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çabuk, B. & Karacaoğlu, C. Ö. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1), 189-198.
• Çavuş Güngören, S. & Özdemir, G. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlıklarının incelenmesi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 297-311.
• Çelikkol, N. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin biyolojik çeşitliliğe yönelik bilgi ve tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Derman, M., Çakmak, M. & Gürbüz, H. (2012). Investigation of preservice teachers’ biodiversity literacy. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(7), 279-289.
• Derman, M., Çakmak, M., Yaşar, M. D., Kızılaslan, A. & Gürbüz, H. (2013). Biyoçeşitlilik konusunda yapılan çalışmalar ve öğretim programlarında biyoçeşitliliğin değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 57-66.
• Dervişoğlu, S. (2007). Biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik eğitim için öğrenme ön koşulları. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eko Yapı Dergisi. “Yeryüzünde Bir Milyon Tür Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya!”. Erişim: 1 Şubat 2022. https://www.ekoyapidergisi.org/yeryuzunde-bir-milyon-tur-yok-olma-tehlikesiyle-karsi-karsiya
• Erten, S. (2004). Uluslararası düzeyde yükselen bir değer olarak biyolojik çeşitlilik. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 98-105.
• Fraenkel, J.R. & Wallen, N.E. ( 2006). How to design and evaluate research in education (Sixth edition). Boston: McGraw-Hill Pub.
• Güleşir, T., Uzel, N. & Gül, A. (2020). Öğretmen adaylarının biyoçeşitlilik okuryazarlığı düzeylerinin karşılaştırılması. Eğitim Bilimleri Alanında Akademik Çalışmalar, 341-355.
• Gürbüz, H., Derman, M. & Çakmak, M. (2013). Biyoçeşitlilik okuryazarlığı ölçeği: geliştirme, geçerlik ve güvenirliği. Electronic Journal of Education Sciences, 2(3), 77-91.
• İncekara, S. & Tuna, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin çevresel konularla ilgili bilgi düzeylerinin ölçülmesi: Çankırı ili örneği. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 168-182.
• Jiwa, R. A. M. & Esa, N. (2015). Student teachers’ knowledge of biodiversity. International Journal of Scientific and Research Publications, 5(3), 1-4.
• Kahyaoğlu, M., Daban, Ş., & Yangın, S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 42-52. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47957/606768
• Karabal, M. (2011). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının biyolojik çeşitliliğe ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Kılıç, D. S., & Dervişoğlu, S. (2013). Öğretmen adaylarının biyolojik çeşitliliğin öğretimine ilişkin pedagojik alan bilgileri, tutumları ve kaygıları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 100-109.
• Kocataş, A. (2010). Ekoloji – çevre biyolojisi (11. Bs). İzmir: Ege Üniversitesi Su Ürünleri Yayınları.
• Leske, S. & Bögeholz, S. (2009). Biologische Vielfalt regional und weltweit erhalten- zur Bedeutung von Naturerfahrung, Interesse an der Natur, Bewusstsein über deren Gefährdung und Verantwortung. Zeitschrift für Didaktik der Naturwissenschaften, 14, 167-184.
• Mandal, B. F. (2011). Human behavior and biodiversity loss: A theoretical analysis. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 21(6), 601-605.
• McCoy, M. W., McCoy, K. A., & Levey, D. J. (2007). Teaching biodiversity to students in inner city & under-resourced schools. The American Biology Teacher, 69(8), 473-476.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
• Menzel, S., & Bögeholz, S. (2010). Values, beliefs and norms that foster chilean and german pupils’ commitment to protect biodiversity. International Journal of Environmental and Science Education, 5(1), 31-49.
• Monvises, A., Ruenwongsa, P., Panijpan, B., & Sriwattanarothai, N. (2011). Promoting student understanding of genetics and biodiversity by using inquiry-based and hands-on learning unit with an emphasis on guided inquiry. International Journal of Learning, 17(12), 227–244.
• Negev, M., Garb, Y., Biller, R., Sagy, G., & Tal, A. (2010). Environmental problems, causes, and solutions: an open question. The Journal of Environmental Education, 41(2), 101–115.
• Öz Aydın, S., Şahin, S., & Korkmaz, T. (2013). İlköğretim fen bilgisi, sınıf ve okul öncesi öğretmen adaylarının çevresel tutum düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(2), 248-267. Özbaş, S. (2016). Lise öğrencilerinin biyolojik çeşitlilik ile ilgili bilgileri ve davranış eğilimleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 793-808.
• Özcan, S. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin görüşlerinin farklı teknikler kullanılarak tespit edilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Özyurt, Z. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyolojik çeşitlilik konusundaki farkındalık ve davranış düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Puk, T., & Stibbards, A. (2010). Ecological concept development of preservice teacher candidates: Opaque empty shells. International Journal of Environmental and Science Education, 5(4), 461-476.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Teksöz, G., Şahin, E. & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 307-320.
• Turan, G., & Yangın, S. (2014). Farklı programlarda okuyan öğretmen adaylarının “biyolojik çeşitlilik” kavramına yönelik alternatif anlayışları ve olası nedenleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 84-103. DOI: 10.17755/esosder.10368
• Uzun, N., Özsoy, S., & Keleş, O. (2010). Öğretmen adaylarının biyolojik çeşitlilik kavramına yönelik görüşleri. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 93-99.
• Yaylı, H. (2012). Çevre etiği bağlamında kalkınma, çevre ve nüfus. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 151-169.
• Yenice, N., & Alpak Tunç, G. (2019). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarına dönüşümsel öğrenme kuramı uygulamalarının etkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1347-1361.
• Yörek, N. (2006). Ortaöğretim öğrencilerinin biyolojik çeşitlilik (biyoçeşitlilik) konusunda kavramsal anlama düzeylerinin araştırılması. Yayımlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yüce Z. & Önel, A. (2015). Fen Bilgisi öğretmen adaylarının biyoçeşitliliğe ilişkin kavramsal ilişkilendirme düzeyleri. Abant İzzet Baysal Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 326-341.