ASTRONOMİDE GÖK CİSİMLERİNİ ADLANDIRMA: MİTOLOJİLERDEN MODERN ADLANDIRMAYA

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 96 - 115, 03.07.2023

Bora Usta Ayşe Arslan

https://doi.org/10.35346/aod.1176569

Öz

Uzay, kadim bir ilginin her daim yönlendiği, merak edilen ve açıklanmaya çalışılan mekândır. İnsanoğlu, uzayı gözlemleyerek gök cisimlerini keşfetmiş ve keşfettiği bu cisimleri önce numaralandırmış, sonra onları adlandırmıştır. Bu adlandırmalar tarihseldir ve mitolojik varlıklar üzerinden yapılmıştır. Fakat uzak gök cisimlerinin art arda keşfedilmesi ve bu keşiflerin ardında teknolojik gelişmelerin olması nedeniyle, gök cisimlerinin adlandırılmasında yararlanılan mitolojik geleneklerden uzaklaşılmıştır. Gök cisimlerinin adlandırılmasında mitolojilerden ve mitolojik kahramanların kişilik özelliklerinden esinlenilmiş olması bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, gök cisimlerinin adlandırılmasında mitolojilerin rolünün ne olduğu temel sorusundan hareketle hangi mitolojilerden ne ölçüde yararlanıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma sonucunda mitolojilerin, güneş sistemi ve dışındaki sistemler için yapılan adlandırmalarda, rolü olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca uzak gök cisimlerini adlandırmada yeni standartlar belirlendiği tespit edilmiştir. Güneş sisteminde yer alan gezegenler, uydular, küçük gezegenler ve cüce gezegenlerin ve kuyruklu yıldızların adlandırması ile Güneş sistemi dışında yer alan yıldız, takımyıldız ve ötegezegenlerin adlandırılmasında sıklıkla Yunan mitolojisinin izleri tespit edilmiştir. Ayrıca profesyonel teleskoplar ve gözlem araçlarıyla astronomik gözlem yapmanın mümkün olmadığı kültürlerde, mitolojilerin hala öğrenmeyi sağlama amacıyla kullanıldığı tespit edilmiştir. Hem mitolojik anlatıma yer veren hem de bu anlatımı gök cisimlerinin adları ve özellikleri ile ilişkilendirebilen bir astronomi eğitiminin, öğrenmeyi kolaylaştırabileceği ve öğrenilen bilginin kalıcılığını artırabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adlandırma, astronomi, mitoloji, gök cisimleri, astronomi eğitimi

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

NAMING CELESTIAL BODIES IN ASTRONOMY: FROM MYTHOLOGIES TO MODERN NOMENCLATURE

Öz

Space is a place where an ancient interest has always been directed, wondered and tried to be explained. Mankind has discovered celestial bodies by observing space and first numbered and then named these bodies. These names are historical and based on mythological beings. However, due to the successive discoveries of distant celestial bodies and the technological developments behind these discoveries, the mythological traditions utilized in the naming of celestial bodies have moved away. It is a phenomenon that the naming of celestial bodies is inspired by mythologies and the personality traits of mythological heroes. This study aims to reveal which mythologies are utilized and to what extent, based on the basic question of what is the role of mythologies in the naming of celestial bodies. As a result of the research, it is understood that mythologies play a role in the naming of the solar system and other systems. It was also found that new standards were set for naming distant celestial bodies. The naming of planets, satellites, minor planets, dwarf planets, and comets in the solar system, as well as the naming of stars, constellations, and exoplanets outside the solar system, is often traced to Greek mythology. It was also found that in cultures where astronomical observation with professional telescopes and observation tools is not possible, mythologies are still used to provide learning. It is predicted that an astronomy education that includes both mythological narratives and can relate this narrative to the names and properties of celestial bodies can facilitate learning and increase the retention of the learned information.

Anahtar Kelimeler

Naming, astronomy, mythology, celestial bodies, astronomy education

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Aktamış, H. ve Arıcı, V. (2013). Sanal gerçeklik programlarının astronomi konularının öğretiminde kullanılmasının akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2): 58-70.
• Alexander, R. (2014). Myths, symbols and legends of solar system bodies (Vol. 177). Springer. Anonim, (2023). Star names: Star facts. https://www.star-facts.com/star-names/
• Aslan, Z., Aydın, C., Demircan, O., Derman, E, ve Kırbıyık, H. (1993). Astronomi ve uzay bilimleri ders kitabı. https://ethemderman.com/media/kitap/Astronomi-Kitap.pdf.
• Başoğul, R. (2009). Gezegenler mitolojisi- 65 astronomi kavramının 25 dünya mitolojisinde karşılık bulan hikayesi. Gezegenler mitolojisi-65 astronomi kavramının 25 dünya mitolojisinde karşılık bulan hikayesi. http://www.rehabasogul.com/2009/10/11/gezegenler-mitolojisi-65-astronomi-kavraminin-25-dunya-mitolojisindeki-hikayesi/.
• Beşergil, B. (2019). 88 takımyıldız. http://bilsenbesergil.blogspot.com/p/88-modern-takmyldz.html.
• Bishop, J. E. (2004). How astronomical objects are named. the planetarian, 33(3), 6-24. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=52ff195e9b8643dddaf1e3344fe30a5d06f8ce36
• Case, S. (2019). A “confounded scrape”: John Herschel, Neptune, and naming the satellites of the outer solar system. Journal for the History of Astronomy, 50(3), 306-325. https://doi.org/10.1177/002182861986386
• Carnegie Science (2019). Help name 20 newly discovered moons of saturn! https://carnegiescience.edu/NameSaturnsMoons
• Chen, C.C. ve Lin, P.H. (2016). Development and evaluation of a context-aware ubiquitous learning environment for astronomy education. Interactive Learning Environments, 24(3): 644-661.
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş. Kabalcı Yayınevi. İstanbul – Türkiye.
• Eren, S. (2019). Güneş Sistemi’ndeki gezegenler nasıl keşfedildi?. Erişim Adresi: https://www.spacemagturkiye.com/gunes-sistemi/gunes-sistemindeki-gezegenler-nasil-kesfedildi/. Son Erişim Tarihi: 15.03.2021.
• Estin, C. ve Laporte, H. (2003). Yunan ve Roma mitolojisi. Tübitak Popüler Bilim Kitapları. Kabalcı Yayınevi. Ankara – Türkiye.
• Falkner, D. E. (2011). The mythology of the night sky an amateur astronomer’s guide to the ancient Greek and Roman legends. New York, NY: Springer New York.
• Güleç, Ç. (2018). Coğrafya eğitiminde mitolojinin kullanılması. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 162-179.
• Hay, P. (2007). Mythology and astronomy as manifestations of Ancient Greek Culture. Discussions, 2(1).
• Herschel, W. (2013). The scientific papers of Sir William Herschel. Cambridge University Press, London – England.
• Horton, J. (2014). Mythology. https://www.123helpme.com/essay/The-Importance-Of-Mythology-In-The-Classroom-438328
• Insvla Astra (2023). Asteroids & Minor Planets. https://www.astropical.space/minorpl.php International Meteor Organization (IMO). (2023). Meteor shower calendar. https://www.imo.net/resources/calendar/2017/
• Kozma, J. (2018). Names of astronomical objects from a global and local perspective. Onomastica Uralica, 14: 177-190. http://mek.oszk.hu/21300/21363/21363.pdf#page=177
• Lanciano, N. (1998). Teaching/learning astronomy at the elementary school level. In International Astronomical Union Colloquium (Vol. 162, pp. 133-138). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/S0252921100114952
• Lockyer, J. N. (2006). The dawn of astronomy: a study of temple worship and mythology of the ancient Egyptians. Courier Dover Publications. New York – A.B.D.
• Montmerle, T., Benvenuti, P., Cheung, S. L., Christensen, L. L., Etangs, A., Liu, X., Lubowich, E., Mamajek, R., Schulz, G., Valsecchi, G., Williams, G. ve Williams, R. (2016). Public Naming of Planets and Planetary Satellites. Cambridge University Press. New York – A.B.D.
• Örs, Y. (2001). Takımyıldızların mitolojik öyküleri. Yayınlanmamış Bitirme Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara – Türkiye.
• Palen, S. E. (2002). Schaum's outline of theory and problems of astronomy: History of astronomy timeline. McGraw-Hill. https://doi.org/10.1036/0071399933
• Percy, J.R. (2006). Teaching astronomy? Why and how?. Journal of the American Association of Variable Star Observers (JAAVSO), 35: 248-254.
• Ronan, C.A. (1983). Bilim Tarihi. İhsanoğlu, E., Günergun, F. (Çev.). Tübitak Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Şahin, N. ve Güler, B. (2021). Astronomi öğrenme ortamlarını zenginleştirmeye yönelik bir uygulama: Star walk 2. Öğretim Teknolojisi ve Hayat Boyu Öğrenme, 2 (2): 248-284. Tanik Önal, N. ve Önal, N. (2021). “The effect of augmented reality on the astronomy achievement and interest level of gifted students”. Education and Information Technologies, 26: 4573-4599.
• Toomer, G. J. (1998). Ptolemy’s Almagest (transl. Toomer, G. J.) Princeton Univ. Press, Princeton, New Jersey.
• Trumper, R. (2006). Teaching future teachers basic astronomy concepts- Seasonal Changes- at a time of reform in science education. Journal of Research in Science Teaching, 43(9): 879-906.
• TTB, (2023). Greek myths about constellations. https://telescopestobuy.com/greek-myths-about-constellations/
• Uluslararası Astronomi Birliği (UAB). (2021a). Naming of astronomical objects. https://iau.org/public/themes/naming/.
• Uluslararası Astronomi Birliği (UAB). (2021b). Resolution B5 definition of a planet in the solar system. https://www.iau.org/static/resolutions/Resolution_GA26-5-6.pdf
• Uluslararası Astronomi Birliği (UAB). (2021c). Naming stars. https://www.iau.org/public/themes/naming_stars/.
• Uluslararası Astronomi Birliği (UAB). (2021d). The constellations. https://www.iau.org/public/themes/constellations/
• Uluslararası Astronomi Birliği (UAB). (2021e). Naming exoplanets. https://www.iau.org/public/themes/naming_exoplanets/
• Uluslararası Astronomi Birliği (UAB). (2021f). Meteor showers. https://www.iau.org/public/themes/naming/#meteor
• Unat, Y. (2013). İlkçağlardan günümüze astronomi tarihi. Nobel Yayınevi.
• Urama, J. O. (2009). “Astronomy in Equatorial Africa”. Proceedings of the International Astronomical Union, 5(H15), 642–667.
• USGS Astrogeology Science Center (2022). Names approved for 10 small satellites of saturn. https://astrogeology.usgs.gov/news/nomenclature/names-approved-for-10-small-satellites-of-saturn
• Winkler, M.G. & Van Helden, A. (1992). “Representing the heavens: Galileo and visual astronomy”. Journal of the History of Science Society, 83(2): 195-217.
• Wikipedia, (2023a). List of proper names of exoplanets. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_proper_names_of_exoplanets
• Wikipedia, (2023b). Meteor shower. https://en.wikipedia.org/wiki/Meteor_shower
• Wikipedia, (2023c). Orion (mythology). https://en.wikipedia.org/wiki/Orion_(mythology)#References
• Wilkins, G.A. ve Sadler, D.H. (1990). The IAU Style Manual (1989) The Preparation of Astronomical Papers and Reports. Kluwer Academic Publishers, London – England.
• Yılar, Ö (2005). Mit-efsane ve eğitim. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11: 383-392.