Okul Yöneticilerinin Yönetsel Davranışları ile Öğretmen Yetkinliği Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 42 - 66, 25.06.2021

Zeki Uysal , Yusuf Alpaydın

Öz

Bu araştırma, Okul Yöneticilerinin Öğretmenler Tarafından Algılanan Yönetsel Davranışları ile Öğretmenlerin Yetkinlikleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırma, ilişkisel tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini 2017-2018 öğretim yılında İstanbul İli Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı devlet ve özel okullarda görev yapmakta olan 149 bin 294 öğretmen oluşturmuştur. Evrenin tamamına ulaşmak mümkün olmadığından dolayı kolayda örnekleme metodu ile örneklem alınmıştır. Online olarak dağıtılan anket formlarından 623 öğretmenin geri dönüşü ile çalışma yapılmıştır.
Araştırma kapsamında birinci bölümde kişisel bilgilere yönelik bilgi formu, ikinci bölümde Özdemir tarafından geliştirilen 51 madde ve 6 boyuttan oluşan “Okul Yöneticilerinin Yönetsel Davranış Ölçeği (OYYDÖ)” ve üçüncü bölümde Gibson ve Dembo tarafından geliştirilen ve Özkahraman tarafından Türkçe'ye uyarlanan 23 madde ve 4 boyuttan oluşan “Öğretmen Yetkinlik Ölçeği (ÖYÖ)” kullanılmıştır. Her iki ölçeğe ilişkin algılar ortalama ve standart sapma biçiminde sunulmuş ve çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmama durumu t-testi ve tek yönlü ANOVA ile çözümlenmiştir. Ayrıca, okul yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan yönetsel davranışları ile öğretmenlerin yetkinlikleri arasındaki birlikte değişimin incelenmesinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı tekniğinden yararlanılmıştır.
Araştırmadan elde edilen bulgular üç alt bölümde toplanabilir:
OYYDÖ’den elde edilen bulgular: Öğretmenler okul yöneticilerinin yönetsel davranışlarını yüksek olarak değerlendirmişlerdir (ortalaması 3,59). Ayrıca OYYDÖ’nün alt boyutlarından düzenli ve güvenli bir çevre oluşturma (4,14), öğretimi destekleme (4,01), akademik gelişimi izleme (3,84), okulu tanıma ve amaca odaklanma (3,92) ve sınıf içi uygulamalara dahil olma (3,57) yüksek çıkarken, akademik çalışmalara değer verme alt boyutu (2,03) düşük olarak bulunmuştur.
ÖYÖ’den elde edilen bulgular: Öğretmenler, ÖYÖ’ye göre yetkinliklerini yüksek olarak değerlendirmişlerdir (ortalaması 3.93). Ayrıca ÖYÖ’nün alt boyutlarından öğrenciyi tanıma (4,40) ve öğretim stratejileri (4,36) çok yüksek, öğretmen öz yetkinliği (4,05) yüksek, çevresel etmenler (2,88) ise orta olarak tespit edilmiştir.
OYYDÖ ile ÖYÖ arasındaki korelasyonla ilgili elde edilen bulgular: OYYDÖ’den alınan puanlarla ÖYÖ’den alınan puanlar arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. ÖYÖ’den alınan puanlarla OYYDÖ’nün alt boyutlarından akademik çalışmalara değer verme ve sınıf içi uygulamalara dahil olma alt boyutları arasında zayıf düzeyde pozitif bir ilişkiye rastlanmışken diğer alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Ayrıca OYYDÖ’den alınan puanlarla ÖYÖ’nün alt boyutlarından öğretim stratejileri ve öğretmen öz yetkinliği arasında zayıf düzeyde pozitif bir ilişki bulunurken, çevresel etkenler alt boyutu arasında zayıf düzeyde negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Bununla birlikte ÖYÖ öğretim stratejileri alt boyutu ile OYYDÖ okulu tanıma ve amaca odaklanma, düzenli ve güvenli bir çevre oluşturma, öğretimi destekleme, sınıf içi uygulamalara dahil olma ve akademik gelişimi izleme alt boyutları arasında zayıf düzeyde pozitif bir ilişkiye rastlanmışken OYYDÖ akademik çalışmalara değer verme boyutunda anlamlı bir ilişki görülmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Yönetsel davranışlar, okul yöneticileri, yetkinlik, yeterlik

Investıgatıon of The Relatıonshıp Between Admınıstratıve Behavıors of School Admınıstrators and Competencıes of Teachers

Öz

This research was carried out to reveal relationship between administrative behaviors of school administrators perceived by teachers and competencies of teachers. The research is a descriptive study in the relational screening model. The population of the research consisted of 149 thousands teachers who were working in state and private schools affiliated to Istanbul Education Directorate in the 2017-2018 academic year. Since it is not possible to reach the whole population, research was made by taking a sample that method of easily sampled method. The study is made by the feedback of 623 teachers’ via the questionnaires which were surveyed online.
Within the scope of the research the first data collection tool is the personal information form, the second part is the administrative behavior scale of the school administrators (OYYDÖ) that has 51 items and 6 dimensions were developed by Özdemir and the third part is “Teacher Competency Scale (ÖYÖ)” consisting of 23 items and 4 dimensions developed by Gibson and Dembo and adapted to Turkish language by Ozkahraman. In the validity and reliability studies of the scales, the results were acceptable. Perceptions of both scales were presented as mean and standard deviation and differentiated according to various variables were analyzed by t-test and one-way ANOVA. In addition, Pearson Moments Multiplication Correlation Coefficient technique was used to examine the change in school administrators 'administrative behaviors perceived by teachers as well as teachers' competencies.
The findings of the research can be divided into three sub-sections:
The findings obtained from the scale of OYYDÖ: Teachers evaluated the administrative behaviors of the school administrators as high level (average 3.59 per 5). In addition Creating a regular and safe environment from the sub-dimensions of the school administrators' administrative behaviors scale (4,14), supporting the teaching (4,01), monitoring the academic development (3,84), identifying the school and focusing on the purpose (3,92) and while being involved in classroom practices (3,57) was found high level, the value of academic studies valuation subscale (2,03) was found to be low level. (3)
Findings from ÖYÖ: Teachers evaluated their competencies as high level according to ÖYÖ (average 3.93). Seconly Recognition of student (4,40) and instructional strategies (4,36) from the sub-dimensions of teacher competence scale were found to be very high level, teacher self-efficacy (4,05) was high level and environmental factors (2,88) were medium level.
Findings related to the correlation between OYYDÖ and ÖYÖ: There was a positive correlation between the scores of the OYYDÖ and the scores obtained from ÖYÖ. Secondly while there was a weak positive relationship between the scores of the school administrators' administrative behaviors scale and the sub-dimensions of participation in the classroom practices, there was no significant relationship between the scores of ÖYÖ and the other sub-dimensions. Thirdly while a weak positive correlation was found between OYYDÖ and the sub-dimensions of ÖYÖ between instructional strategies and teacher self-efficacy, a weak negative relationship was found between the environmental factors sub-dimension. In addition while a weakly positive relationship was found between the sub-dimension of the teaching strategies and the sub-dimensions of school recognition and focusing on the objective, creating a regular and safe environment, supporting teaching, inclusion in classroom practices and monitoring academic development, no significant relationship was observed in the dimension of appraising academic studies of OYYDÖ.

Anahtar Kelimeler

Administrative behaviors, school administrators, competency of teachers, efficacy

Kaynakça

• Atıcı, M. ve Cabaroğlu, N. (2013). Davranış yönetiminde öğretmen yetkinlik algısı ölçeği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 223- 238.
• Bakioğlu, A. ve Yıldız, A. (2015). Pisa bağlamında finlandiya eğitim sistemi ve öğretmen eğitimi. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Bandura, A. (1997). Self-Efficacy. H. Friedman içinde, Encyclopedia of mental health (s. 71-81). Newyork: Academic Press.
• Biçer, G., ve Düztepe, Ş. (2003). Yetkinlikler ve yetkinliklerin işletmeler açısından önemi. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 13-20.
• Çelikkaya, H. (2011). Okul yönetimi ve yükseköğretimde öğretmenlik. Ankara: Nobel Yayıncılık Eğitim Danışmanlık TİC. LTD. ŞTİ.
• Durmuş, F. (2003). Lise yöneticilerinin liderlik ve yöneticilik davranışlarına ilişkin özdeğerlendirmeleri. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ersoy, Y. (2008). İlköğretim okullarında matematik ve fen bilgisi öğretmenlerinin yeterlikleri ve yetkinlik inançları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28-41.
• Griffin, M. S. (1993). Instructıonal leadership behaviours of catholic secondar school Principals. Doctoral Dissertation. The University of Connecticut.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yöntem-analiz. Ankara: Seçkin Yayınları.
• İra, G. Ö. ve Öncü, E. Ç. (2017). Temel eğitimde görev yapan öğretmenlerin yetkinlik algılarının incelenmesi. Temel Eğitimde Görev Yapan Öğretmenlerin Yetkinlik Algılarının İncelenmesi, TİJSEG, 35-49.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 21. Baskı
• Kalafat, S. (2012). Ortaöğretim öğretmenlerinin kişilik özelliklerinin öğretmen yeterliliklerine etkisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Kıpık, M. (2015). Kimya programlarının yürütülmesinde öğretmen yeterliliklerinin ve altyapı sorunlarının belirlenmesi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kimya Eğitimi Anabilim Dalı.
• Kıranlı, S. (2010). Eskişehir il merkezindeki devlet ve özel lise müdürlerinin yönetici davranış biçimleri. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• MEB. (2005). Öğretmen genel yeterlikleri çalışması mevcut durum tespit raporu. Ankara: MEB.https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/13161921_YYretmenlik_MesleYi_Genel__YETERLYKLERi_onaylanan.pdf
• MEB. (2018). İl milli eğitim müdürlüğü: İstanbul: https://istanbul.meb.gov.tr/www/2017-2018-egitim-ogretim-yili-ii-donemi-ilk-ders-zili-ile-basladi/icerik/1695 adresinden alındı
• Okumuş, A. (2017). Kamu ve özel ortaöğretim kurum müdürlerinin yönetsel davranışlarının incelenmesi: İstanbul-Bakırköy örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, N. (2016). Okul müdürünün yönetsel davranışlarının akademik başarıyla ilişkisi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Özkahraman, İ. (2012). Öğretmen yetkinlik ölçeğinin türkçe uyarlaması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şişman, M. (2011). Eğitimde mükemmellik arayışı. Ankara: Pegem Akademi.
• Şişman, M. (2011). Öğretim liderliği. Ankara: Pegem Akademi.
• Terekeci, P. (2010). İlköğretim birinci kademe sınıf öğretmenlerinin rehberlik uygulamaları ve öğretmen yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı.
• Tileği, H. (2014). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin algılarına göre öğretmen yeterlilikleri. Yüksek Lİsans Tezi. Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Ünsar, S. (2009). Yetkinliğe dayalı ücret yönetiminin genel bir değerlendirmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 43-56.
• Yavuz, M. (2009). Okul müdürlerinin yönetimle ilgili görüş ve uygulamalarının yönetim kuramları bakımından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt 7, No. 18, 121-155.