MEMLÜKLER’İN HADİS İLMİNE KATKILARI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 147 - 159, 31.08.2019

Tahsin Kazan

Öz

Memlükler,
sosyal ve ilmi hayatın şekillenmesinde aktif rol oynamış siyasi ve idarî bir
yapıdır. Moğolların İslam dünyasını işgal girişimlerinin Memlüklerce engellenmesi
onlar hakkındaki algıyı olumlu yönde etkilemiştir. Moğolların Bağdat’ı işgal
etmesi, Memlüklerin hâkimiyeti altında bulunan coğrafyaya ilim adamlarının
hicret etmelerine sebep olmuştur. Bir başka sebep ise Memlükler devletinde
yazılan birçok eserin birden fazla nüshasının Kahire kütüphanelerinde bulunmasıdır.

Memlüklerin
emniyeti sağlaması ve ilim tahsili için gerekli olan ortamları oluşturması,
nakli ve aklî ilimlerin gelişme kaydetmesini sağlamıştır. Bu dönemde yöneticilerin,
genelde tüm ilimlere özelde de hadis ilimlerine ilgi duymaları ulumu’l-hadisin
altın çağını yaşamasına vesile olmuştur. Bu vesile ile hadis ilimlerinin kimi
dallarında önemli gelişmelerin kaydedilmesi, dönemin hadis ilmine olan
katkıları açısından değerlendirilmeyi gerektirmektedir.

Günümüzde
bazı oryantalistlerin bu dönemi sadece şerh ve ihtisar faaliyetinin yaşandığı
dönem olarak nitelendirmelerinin gerçeği yansıtmadığı kanaatindeyiz. Zira bu
devir, hadis ilminde kısmen özgünlüğün yaşandığı bir dönem olarak telakki
edilmiştir. Hatta günümüzde okutulan hadis ilimlerine dair eserlerin Memlükler Dönemi’nde
yazılan eserlerden olması da önem arz etmektedir. Bu çalışmamızda Memlükler Dönemi’ndeki
hadis ilminin nasıl bir gelişme gösterdiğini ele alamaya çalışacağız. 

Anahtar Kelimeler

Memlükler, Hadis İlmi

Kaynakça

• Acar, Yusuf. Abdulkâdir Kureşî’nin Hadis İlmindeki Yeri ve el-İnâyeni Ma’rifeti Ehâdîsi’l-Hidâye Adlı Eseri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi, SBE., Konya, 2011).Altıkulaç, Tayyar. Zehebî. (DİA), (İstanbul: 2013).‘Anâkıre, Muhammed. el-Medâris fî Mısra fî asri Devleti’l-Memâlik. (nşr: Kahire: el-Meclisü’l-A‘lâ, 2015).Apaydın, H. Yunus. İbn Kayyim el-Cevziyye. (DİA), (İstanbul:1999). ----------, Meşhûr. (DİA), (Ankara: 2004).Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) BedrüddînMahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Mebânî-ü’l-Ahbâr; Nuhabu’l-efkâr fî tenkîhi mebâni’l-ahbâr fî şerhi Meâni’l-Âsâr. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim, (Beyrut, el-Hey’etu’l-Katariyye li’l-Evkâf, 2008).Çakan, İsmail Lütfi. Bûsîrî Ahmed b. Ebû Bekir. (DİA), (İstanbul 1992).---------, Hadîs Edebiyatı. (İstanbul: İFAV Yayınları, Temmuz 2018).Ebu Zehv, Muhammed. Hadîs ve Hadîsçiler. çev. Selman Başaran, M. Ali Sönmez, (İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016). Goldziher, Ignaz. Klasik Arap Literatürü. Çevr: Azmi Yüksel ve Rahmi Er (Ankara: İmaj Yayıncılık, 1993). Gökçe, Ferhat. Türkiye’de Memlükler Dönemi Hadis Çalışmaları, Türkiye Araştırmaları Literatürü Dergisi, (2013).Görmez, Mehmet. Tahrîc. DİA, (İstanbul: 2010).Güler, Zekeriya. İlk Yedi Asırda Hadîs İlimleri Literatürü. ( Konya: Adal Ofset, 2002).Günay, H. Mehmet. Tâceddin İbnü’-Türkmânî. (DİA), (İstanbul: 2000). Gürkan, Menderes. Bedreddin ez-Zerkeşi. (DİA), (İstanbul: 2013).İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. ed-Durerü’l-kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine. thk. Muhammed Abdülmûid, (nşr. Hindistan/Hâyderâbâd: Dâiretü’l-Meârifi’l-Osmaniyye, 1972).-------------, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk, Hassân Abdülmennân, (Beyrut: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1415).-------------, İnbâü’l-gumr bi-enbâi’l-umr. nşr. Hasan Habeşî, (Kahire: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l- İslâmî,1998).-------------, Mu’cemü’l-müfehres. nşr. Muhammed Şekur Meyâdini, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998).-------------, el-Mecma’u’l-mü’esses li’l-Mu’cemi’l-müfehres. nşr. Yusuf Abdurrahman Mar’aşlî, (Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1992), İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Muhammed. Mukaddimetu İbn Haldûn. thk, Ebû Abdillah es-Saîd el-Mendû, (Beyrut: Muessesetü’l-Kütübi’s-Sikâfe, 1414/1994). 2018).İbnTağriberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemalüddîn Yûsuf. el-Menhelü’s-sâfi ve’l-müstevfî ba’de’l-vâfî. thk, Muhammed M. Emîn, (Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1984-2005).Kandemir, M. Yaşar Etrâf, (DİA), (İstanbul 1995).----------, Hadis. (DİA), (İstanbul: 1997).----------, Zeynuddin el Irâkî. (DİA), (İstanbul: 1999).Karacabey, Salih. Hattâbî'nin Hadis İlmindeki Yeri. (İstanbul: Sır yayıncılık, 2002).Karahan, Abdullah. Hadis Edebiyatında Zevâid Kitapları. (İstanbul, Sır Yayınları, 2005). Karahan, Abdülkâdir. İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis. (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayımları 1954).Kazan, Tahsin. İbn Hacer’in Hadis Usûlüne Getirdiği Yenilikler. (İstanbul: Gelenek yayınları, 2008). Kettânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ca‘fer b. İdrîs el-Hasenî. Hadis Literatürü (er-risaletü'l-mustatrafe), Çeviren: Yusuf Özbek, (İz Yayıncılık, 1994).Kopraman, Kazım Yaşar. Memlükler Döneminde Mısır’da Sosyal Hayat, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. (İstanbul 1992).Makrizî, Ebü’l-Abbas Takiyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkâdir. el-Mevâ‘iz ve’l-i‘tibâr bi zikri’l-huteti ve’l-âsâr. (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418).Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Riyazu’s-Sâlihîn min Kelâmi Seyyidi’l-Murselîn. çev. Hasan Hüsnü Erdem, Kıvamuddin Burslan, (Ankara, D.İ.B.Y.,1949).Nuaymî, Abdülkâdir b. Muhammed. ed-Daris fi tarihi’l-medaris. (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990).Özel, Ahmet. İbn Dakîku’l-‘Îd, (DİA), (İstanbul, 1999). Özkan, Halit. Memlüklerin Son Asrında Hadis Kahire 1392-1517. (İstanbul, Klasik, 2012).Sayeed, Asma. Kadın Ve Hadis Rivayeti: Memlükler Dönemi Şam Bölgesinden İki Örnek(II. Bölüm). Çev. Orhan Yılmaz, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (9/2016).Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Osmân. Husnü’l-muhâdara fî ahbâri Mısr Yalçın, M. Fatih. Memlükler Döneminde İlmi Hayatta Bir Kadın: Meryem el-Ezraiyye. ilted, 2018.Yektar, Osman Nedim. Aynî’nin Hadis Usûlünü Ele Alışı- el-Bidâye fî Şerhi’l-Hidâye Örneğinde-. (İstanbul: Yüzakı Yayıncılık, 2016).Yeşil, Mahmut. Hadis Bibliyografyası ve Gelişimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya Selçuk Üniversitesi, SBE., 1989).Yılmaz, Muhammet. İbn Hacer’in Hocaları Bağlamında Kadın Hadisçiler. (Ankara: Araştırma Yayınları, 2008).----------, İbnTeymiyye’nin Ehâdisi’l-Kussâs Adlı Eseri Çerçevesinde Rivayetleri Kabul ve Red Kriterleri. Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Temmuz-Aralık 2003).Yiğit, İsmail. “Memlükler”. DİA, Ankara: 2004.-------, Memlükler Dönemi İlmi Hareketine Genel Bir Bakış. (Ankara, 2002).-------, Memlükler Zamanında Kadın, Diyanet İlmi Dergi, (40/2, 2004).-------, Memlükler Dönemi İlmi Hareketine Genel Bir Bakış. (Ankara, 2002),Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. (İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları: Ekim 2016).Polat, Salahattin. Alâeddin İbnü’t-Türkmânî, (DİA), (İstanbul: 2000)