Siyer Mütercimi Olarak Bâkî (ö. 1008/1600) (Meâlimü’l-yakîn” İsimli Eseri Çerçevesinde)

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 389 - 403, 25.12.2019

Ali Arslan

Öz

Türklerin
İslâmiyete girmesinden kısa bir zaman sonra başlayan tercüme faaliyetleri, bir
müddet sonra Hz. Peygamber'in (s.a.v.) hayatını konu alan eserleri de içine
alacak şekilde genişlemiştir. Osmanlı Devleti’nin en parlak devri olarak
bilinen on altıncı asır, aynı zamanda bu çalışmalar açısından de önemlidir ki,
bu asırda devlet adamları tarafından da teşvikler artmıştır. Çalışmaya konu
olan Meâlimü’l-yakın fî sîreti seyyidi’l-mürselîn de bu çeşit eserlere
dair, güzel bir örnektir. Bâkî bu eseriyle hem nesirdeki gücünü, hem de Arap
Dili ve İslâmî İlimlere olan ilgisini göstermiştir. Bu asrın önemli bir
özelliği ise tercüme ve şerh geleneğinin ön planda olması ve tercüme
anlayışının günümüzden biraz farklı olmasıdır. Bâkî de bu anlayışa uygun olarak
eserini hangi esaslara göre telif edeceğini, eserinin girişinde belirtmiş ve
genel itibariyle de bunlara riayet etmiştir. Bu çalışmada tercüme faaliyetleri
hakkında kısa bilgi verilecek olup, ilgili asırda yapılmış bir tercüme eser
olarak Meâlimü’l-yakîn tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, Me'âlimü'l-yakîn

Destekleyen Kurum

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ

Proje Numarası

2018-68500357

Teşekkür

Bu çalışma Bülent Ecevit Üniversitesi tarafından desteklenmiştir.

Kaynakça

• Abdülbâkî. Mevâhibül'l-ledünniye tercümesi meâlimü'l-yakîn. İstanbul: Dârü't-tıbâati'l-âmire, 1313.
• Abdulfettâh Ebû Gudde. “Takdime”. el-Masnû’ fî ma’rifeti’l-hadîsi’l-mevzû’. Thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. Beyrût: Dâru’l-beşâir, 1994. Abdülhay el-Kettânî. Fihrîsü’l-Fehâris. Beyrût: 1402/1982.
• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü'l-ilbâs. Thk: Yûsuf b. Muhammed, Dımeşk: Mektebetü'l-ilmi'l-hadîs, 1321.
• Ahatlı, Erdinç. Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Algül, Hüseyin. “el-Mevâhibü’l-Ledünniyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 421. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Arslan, Ali. “Kastallânî’nin el-Mevâhibu’l-ledünniyye’sinin Bâkî Tercümesi: Me’âlimü’l-yakîn-Tercüme ve Rivâyet Tercihi Yöntemi Açısından İncelenmesi-“. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 51 (Haziran 2019): 181-205.
• Başoğlu, Tuncay. “Muhammed b. Abdülbâkî Zürkânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 580. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Bozkurt, Kenan. "Bâkî'nin Şiirlerinde Tasavvuf, Aşkın Ezelî Boyutu ve Güzellik". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54 (2017): 22- 35.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu's-sahîh. Thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Beyrût: Dâru İbn-i Kesîr, 1987/1407.
• Cengiz, Halil Erdoğan. Divan Şiiri Antolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1983.
• Çaldak, Süleyman. "Eski Türk Edebiyatında Nesir". Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim 77-78 (Temmuz-Ağustos, 2006): 74-90.
• Dadaş, Cevdet. Bâkî Fezâilü’l-cihâd Değerlendirme-Metin İndeks. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, 1995.
• Demircan, Adnan. Siyer. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Deniz, Ruşen. Bâkî'nin Meâlimü'l-yakîn fî sîreti Seyyidi'l-mürselîn adlı eserindeki Tümleme Birleşik Cümleler. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1993.
• Gürkan, Nejdet. Arap Edebiyatında Memlüklüler Dönemi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2000.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1991.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Sekkâ - İbrâhim el-Ebyârî - Abdülhafîz eş-Şelebî. Kâhire: 1375/1955.
• İbn Sa'd. Tabakâtü'l-kübrâ. Nşr. İhsan Abbâs. Beyrût: Dâru sâdır, 1388/1968.
• Jonesc. Marsden. “Mukaddime”. Kitâbu'l-Meğâzî li’l-Vâkıdî. Thk. Marsden Jonesc. 1: 5-35. Beyrût: Âlemü'l-kütüb, 1984/1403.
• Kandemir, Yaşar. “Şemâil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 497-500. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. el-Mevâhıbu’l-ledunniye bi mınahı’l-Muhammediyye. Thk. Me'mûn b. Muhyiddîn el-Cennân. Beyrût: Dâru'l-kütübi'l-ılmiyye, 1996.
• …………………., el-Mevâhıbu’l-ledunniye bi mınahı’l-Muhammediyye. Thk. Sâlih Ahmed eş-Şâmî. Beyrût: el-Meketebü’l-İslâmiyyi, 1425/2004.
• Karatay, Fehmi Ethem. Arapça Yazmalar Kataloğu. İstanbul, Topkapı Sarayı Müzesi Yayınları: 1966, 3: 272-274.
• Kâtip Çelebi (Hâcı Halîfe). Keşfu’z’zunûn an esâmi’l-kütübi ve’l-funûn. İstanbul: 1971.
• el-Kettânî, Abdülhay, Fihrisü’l-Fehâris, Beyrût, 1402/1982.
• Koşik, Halil Sercan. "Baki'nin Arapçadan Tercüme Mensur Bir Eseri: Fezâil-i Mekke Yahut el-İ'lâm bi-A'lâmi Beledillâhi'l-Harâm Tercümesi". Dil ve Edebiyat Araştırmaları 10 ( 2014): 131-148.
• Köprülü, M. Fuad. Divan Edebiyatı Antolojisi. Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama, 2006.
• Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• ……………….., el-Mevâhib-ül-Ledüniye Gönül Nimetleri. Sad: (Kısakürek, Necip Fazıl) Adıdeğmez. İstanbul: Bab-ı âlide Sabah Neşriyatı,1967.
• …………………, el-Mevâhib-i Ledünniyye. Sad: İhsan Uzungörgün. İstanbul: 1972.
• …………………., İmam-ı Kastalânî Mevâhib-i Ledünniyye Tercümesi. Osmanlıcaya Çev: Bâkî, Sad: H. Rahmi Yananlı. İstanbul: 1983.
• Müslim, Ebu'l-Hüseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru'l-ihyâ-i türâsi'l-Arabiyyi, 1954.
• Necatigil, Behçet. Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. Ankara: Varlık Yayınları, 1983.
• es-Sekkâ, Mustafa - İbrâhim el-Ebyârî - Abdülhafîz eş-Şelebî. “Mukaddime”. es-Sîretü’n-nebeviyye libn-i Hişân. Thk. Mustafa es-Sekkâ - İbrâhim el-Ebyârî - Abdülhafîz eş-Şelebî. 1:3-24. Kâhire: 1375/1955.
• Şenel, Abdülkadir. “Kastallânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14: 583-584, Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Sâmî, Şemseddin. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Şulul, Kasım. Ana Hatlarıyla Siyer-i Nebî (a.s.). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Öz, Şaban. İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. İstanbul: 2008.
• Poyraz, Yakup - Tergip, Ayhan. “Bâkî’nin Me’âlimü’l-yakîn Adlı Mensur Eseri”. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 1/1 (2010): 135 - 143.
• Tergib, Orhan. Bâkî’nin Meâlimü’l-Yakîn Adlı Eseri Üzerinde Dil İncelemesi (Metin-Sözlük). Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2010.
• Turhan, İsmail Hakkı. Bâkî'nin Mevâhibü'l-ledünniyye Tercümesinde Karmaşık Birleşik Cümle Tipleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1992.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Uzundağ, M. Said. “Kastallânî ve Şerh Metodu Üzerine”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2, 2011, 277-305.
• Vâkidî. Kitâbu'l-Meğâzî. Thk. Marsden Jonesc. Beyrût: Âlemü'l-kütüb, 1984/1403.
• Yazar,Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme Ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011.
• Yerdelen, Cevat. "Bâkî Dîvânı'nda Tasavvufî ve Dînî Öğeler". Atatürk Üniversitesi Türiyat Araştırmaları Dergisi 15 (2015): 95-110.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Siyerü a'lâmin-nübelâ. Thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf, vdğr. Beyrût: Müsessesetü'r-risâle, 1982/1402.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ, Tâcu'l-arûs, Kuveyt, 1410/1990.
• Zekkâr, Süheyl. “Mukaddime İbn Şihâb ez-Zührî’nin Meğâzî Adlı Eseri ve Hayatı”. İbn Şihâb ez-Zührî el-Meğâzî İlk Dönem İslam Tarihinde Savaşlar. trc. Mehmet Nur Akdoğan. 11-26. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016,.
• ez-Zürkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilbâkī b. Yûsuf ez-Zürkânî. Şerhu'l-allâmeti'l-Zürkânî ale'l-mevâhıbi'l-ledünniyye. Tsh: Muhammed Abdu'l-azîz el-Hâlidî. Beyrût: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1417/1996.