Hz. Peygamber'in Tezkiye Görevi ve Yetkisi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 251 - 276, 18.08.2022

Muammer Bayraktutar

https://doi.org/10.52115/apjir.1147385

Öz

İnsan, diğer varlıklara nazaran daha üstün ve mükemmel bir yaratılışa sahip olmasına rağmen birtakım zaafları da bulunmaktadır. İyiye ve kötüye meyyal yapısı gereği zaman zaman nefsani arzularına tabi olarak kötü ve günah olarak nitelendirilen eylemlerde bulunabilmekte, bu da onun temiz fıtratını kirleterek bilhassa manevi yönden kirlenmesine zemin hazırlamaktadır. İnsanın hata ve günahlara bulanması diğer tarafından huzur ve mutluluğunu tehdit etmekte ve kemale ermesine engel teşkil etmektedir. Bu durum, kaçınılmaz olarak insanın arınmasını/tezkiyesini gündeme getirmektedir. İnsan sınırlı bir varlık olduğundan onun bilgisi de sınırlıdır. İnanç ve maneviyat alanının gaybî yönler ihtiva etmesi, onun bu alanlarda klavuzlara ve ilahi bilgi ve yönlendirmelere daha fazla ihtiyacı söz konusudur. Bu bakımdan tezkiye konusunda da rehbere ve rehberliğe muhtaçtır. Allah’ın insanlara ilahi bir lütuf olarak gönderdiği elçilerinin temel görevi de onlara manevi alanda önderlik yapmak, ilahi öğretileri öğretmek, onlara arınma yollarını göstererek kemale ve felaha ulaşmalarına yardımcı ve vesile olmaktır. Kur’an’da Hz. Peygamber’e tevdi edilen tebliğ, tebyin, teşriî gibi görevlerin yanı sıra bir başka vazife de tezkiye görevidir. Kur’an’da Hz. Peygamber’in tezkiye eyleminden ve görevinden bahsedildiğine göre, onun bu görevi nasıl yerine getirdiği, insanları nasıl tezkiye ettiği yakından incelenmesi gereken bir konudur. Hz. Peygamber’in tezkiye göreviyle ilgili bazı hususları incelemeyi ve aydınlatmayı amaçlayan bu makalede; konu ağırlıklı olarak Kur’an bağlamında ele alınarak tezkiyenin önemi ve mahiyeti, Hz. Peygamber’in tezkiye görevi ve amacı, tezkiyedeki rolü ve tezkiye yöntemi, tezkiyesinden yararlanma imkanı ve bunun temel koşulları gibi konular ele alınmış ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kur’an, Hz. Peygamber, Tezkiye, Ahlâk

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tefsîru’l-menâr. Kâhire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Ağırman, Cemal. “Hz. Peygamber’e İtaatın Sınırı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 65-73.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Müesssetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Alper, Ömer Mahir. “İtaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/444-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Altıntaş, Ramazan. “İmâm-ı Mâtürîdî’nin Tezkiye Kavramı ve Mahiyetine Yönelik Yaklaşımı”. Buhara’dan Konya’ya İrfan Mirası ve XIII. Y.Y. Medeniyet Merkezi Konya. ed. Dilaver Gürer vd. 1/60-66. Konya: Erman Ofset, 2020.
• Aşkar, M. Süleyman. Ef‘âlu’r-Rasûl. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1424/2003.
• Attallah, Atheer Ftaikhan. Hz. Muhammed’in Kur’ân-ı Kerîm’de Tezkiyesi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Bayram, Enver. “Kur’an’a Göre Tezkiyenin İmkânı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54 (2017), 978-986.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsır. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422/2004.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Edebü’l-müfred. thk. M. Fuâd Abdulbakî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1409/1989.
• Bulut, Mehmet. “Hidâyet-Dalâlet ve İnsanın Sorumluluğu”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1995), 229-260.
• Çelik, Ali. “Sünnet’e İttibâ Konusunda Farklı Eğilimler. İslâmî Araştırmalar 13/1 (2000), 75-92.
• Demirci, Muhsin. “Kur’an’da İttibâ Kavramı”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 3 (1996), 151-186.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şuʻayb el-Arnavût- M. Kâmil Karabellî. (b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009).
• Ekûnîn, Wadî‘. “Tasarrufu’r-Rasûl bi’t-Tezkiye” 3/4. https://www.arrabita.ma/blog e.t. 01.06.2022.
• Fayda, Mustafa. “Üsve-i Hasene Olarak Hz. Peygamber’in Ta’lîmi ve Tezkiyesi”. Günümüze Yansımalarıyla Hz. Peygamber’in Muasırlarıyla Münasebetleri-I İstanbul: Ensar Yayınevi, 2018, 21-32.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. İslâm Hukuk Felsefesi. çev. Mehmet Erdoğan- Vecdi Akyüz İstanbul: Rağbet Yayınları, 1999.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed. el-Musannef. thk. Kemâl Yusuf el-Hût Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 1409.
• İbn Kayyım, Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. Medâricu’s-sâlikîn. thk. M. el-Mu’tasımbillah el-Bağdâdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1416/1996.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. Mecmû‘u’l-fetâvâ. thk. Enver el-Bâz- Âmir el-Cezzâr. b.y.: Dâru’l-Vefâ, 1426/2005.
• İhvân-ı Safâ, İhvân-ı Safâ Risaleleri, ed. Abdullah Kahraman, çev. Komisyon. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Kaya, Mahmut. “Çağlar-Üstü Bir Değer Olarak Ahlâk”. İslâmî Sosyal Bilimler Dergisi 3/3 (1995), 123-128.
• Kılınçlı, Sami. “Hz. Peygamber ve Kur’an’ın Gönderiliş Gayelerinden Biri Olarak Tezkiye”.Tefsir Araştırmaları Dergisi 5/2 (2021), 604-633.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-Tevhîd Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2002.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu’l-Kur’ân. thk. Ahmed Vanlıoğlu vd. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2007.
• Meçin, Abdurrahim. İhvân-ı Safâ’da Nefis Tezkiyesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Melkâvî, Fethi Hasen. Manzûmetu’l-kıyemi’l-makâsıdıyye ve tecelliyâtüha’t-terbiyye. USA: el-Ma’hedu’l-Âlemî li’l-Fikri’l-İslâmî: 2020.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Müsnedu’s-sahîh. thk. M. Fuâd Abdulbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-Arabî, 1392.
• Osman, Abdurraûf Muhammed. Mahabbetu’r-Rasûl beyne’l-ittibâ‘ ve’l-ibtidâ‘. Riyâd: Riâsatu İdâreti’l-Buhûsu’l-İlmiyye, 1414.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. thk. Safvân Adnân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İmân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/212-214. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhim b. Musa. el-Muvâfakât. thk. Abdullah Dırâz. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. Sünenu’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî 1998. Uludağ, Süleyman. “Tasfiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/127-128. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Ünver, Mustafa. “Kur’an’ın Tezkiye Prensibine Bir Bakış”. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmi Dergisi 1/1-2 (2006), 96-104.
• Yatkın, Nihat. “Peygamberlerin Misyonu ile İlgili Bazı Mülahazalar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2008), 1-19.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Hidâyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/473-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yıldırım, Fethi. “Hz. Peygamber’i Sevmenin Anlamı ve Önemi”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 7/2 (2020), 148-164.
• Yıldırım, Muhammed Emin. Görev ve Yetkileri Açısından Hz. Peygamber. İstanbul: Siyer Yayınları: 2018.