CUMHURİYETTEN PRINCIPATUS’A ROMA DEVLETİNDE İSTİHBARAT FAALİYETLERİ VE İSTİHBARAT BİRİMLERİ: GENEL BİR BAKIŞ (MÖ [C.] 500 – MS 284)

Yıl 2022, , 249 - 273, 30.06.2022

Oğuz Yarlıgaş

https://doi.org/10.46931/aran.2022.16.1.11

Öz

Roma Devleti ordusunun ve idari yapısının gücü sayesinde yüzyıllar boyunca Akdeniz dünyasının en önemli gücü olmayı başardı ve geniş toprakları kontrolü altında tuttu. Tarih sahnesine İtalya’nın ortasında küçük bir kent devleti olarak çıkan, ilerleyen yüzyıllar içindeyse tüm Akdeniz’i hakimiyeti altına alan ve uzun süre bu hakimiyeti korumayı başaran bu büyük devlet, doğal olarak tarih serüveni boyunca hem içeride hem de dışarıda çok çeşitli tehditlere karşı mücadele vermek zorunda kaldı. İstihbarat faaliyetleri de işte tam bu noktada devreye girmektedir. Romalılar, günümüze kalan kaynaklardan anlaşıldığı kadarıyla en erken dönemlerden itibaren devletlerinin iç güvenliğini sağlamak, olası dış tehditlerden haberdar olmak ve savaş zamanlarında düşman ordularının hareketlerini takip etmek gibi ihtiyaçların karşılanması için çok çeşitli yöntem ve uygulamalardan yararlandılar. Bu makale kapsamında Romalıların tarihleri boyunca gerek savaş ve muharebe zamanlarında gerekse barış zamanlarında iç denetimi sağlamaya ve dış tehditleri etkisizleştirmeye yönelik istihbarat toplama ihtiyacını hangi yöntemlere başvurarak çözdüklerini seçtiğimiz vakalar ışığında ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Roma Ordusu, İstihbarat Faaliyetleri, İstihbarat Birimleri, Frumentarii, exploratores, speculatores

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Austin, N.J.E.& Rankov, B. 1995, Exploratio. Military and Political Intelligence in the Roman world from the Second Punic War to the battle of Adrianople, Routledge, London.
• Cyprian, (and Sister Rose Bernard Donna), Letters (1–81) (The Fathers of the Church, Volume 51), 324-26. Washington, D.C.: Catholic University of America Press, 1964.
• Clauss, M. 1973, Untersuchungen zu den principales des römischen Heeres von Augustus bis Diokletian. Cornicularii, speculatores, frumentarii, Bochum.
• DE, Dizionario Epigrafico Di Antichità Romane Di Ettore De Ruggiero, Roma: L. Pasqualucci, 1895-.
• Domaszewski, A. von 19672, Die Rangordnung des romischen Heeres, ed. B. Dobson, Cologne-Graz, Bohlau Verlag.
• Frend, W.H.C. 1956, “A Third-Century Inscription Relating to Angareia in Phrygia”, JRS 46: 46-56.
• Sancho Gomez, M.P., 2021, “Especialistas En El Ejército Romano. La Función Militar De Los Frumentarii Durante El Principado,” Studia Historica Historia Antigua 39, 309-335.
• Hartel G. (ed.) 1868/1871, S. Thasci Caecili Cypriani Opera Omnia, CSEL Vol. III, Wien 1868/1871.
• Hoyos, D.B. 1983, “Hannibal: What Kind of Genius?”, G & R, Vol 30 No.2, 171-80.
• Hunt, P. 2020, Hannibal, çev. S. Özgüler, Kronik Kitap, İstanbul, 2020.
• Kolb, A. 2001, Transport und Nachrichtentransfer im Römischen Reich, (Berlin, Boston: De Gruyter) doi: https://doi.org/10.1524/9783050048246.
• Keppie L.J.F. 2000, “Marc Antony´s Legions”. Şurada: M.P. Speidel ed. Legions and Veterans. Roman Army Papers 1971–2000 (Mavors Roman Army Researches XII), Stuttgart. s. 75–96, 2000.
• ___________ 1983, Colonisation and Veteran Settlement in Italy 47–14 BC, London.
• Le Bohec, Y., 2015, The Encyclopedia of the Roman Army, Ed. Yann Le Bohec, John Wiley & Sons, Ltd.
• Liddell Hart, B., 1926, A Greater than Napoleon: Scipio Africanus, Blackwood and Sons, London.
• McCunn, S. 2019, “What’s in a name? The Evolving Role of the Frumentarii”, CQ 69.1, 340-354.
• Paribeni, R. 1905, Dei milites frumentarii dell'approvvigionamento della corte imperiale," RM 20, s. 310-20.
• Ramsay, A. M. 1920, "A Roman Postal Service under the Republic." JRS 10: 79-86. doi:10.2307/295790.
• Rankov, B. 1990, “Frumentarii, The Castra Peregrina and the Provincial Offıcia”, ZPE 80, 176-82.
• _________ 1988, “The Organisation of the Frumentarii”, ZPE 74, 149-50.
• RE PaulysRealencyclopädie der classischenAltertumswissenschaft. Neue Bearbeitung, begonnen von Georg Wissowa, fortgeführt von Wilhelm Kroll und Karl Mittelhaus, unter Mitwirkung zahlreicher Fachgenossen hrsg. von Konrat Ziegler, abgeschlossen von Hans Gärtner. I. Reihe (A–Q) 24 Bde., II. Reihe (R–Z) 10 Bde. 15 Supplementbände. Stuttgart/ München 1893–1978. Register der Nachträge und Supplemente. München 1980.
• B. Reynolds, P. 1923, “Troops Quartered in the Castra Peregrinorum” JRS 13: 168-89.
• Ritterling E. 1925, “Legio”, RE, XII. Cols. 1186–1837, Stuttgart.
• RRC: M.H. Crawford, Roman Republican Coinage, Cambridge, 1974.
• Rouche, C. 1981, “Rome, Asia and Aphrodisias in the Third Century”, JRS 71: 103-120.
• Sinnigen, W.G. 1959, “Two branches of the Late Roman Secret Service”, AJP, Vol. 80, No. 3: 238-254.
• ____________ 1961, The Roman Secret Service”, The Classical Journal 57, no. 2: 65-72.
• ____________ 1962, “The Origins of the “Frumentarii”, Memoirs of the American Academy in Rome, 27: 211-24.
• Sheldon, R. 2004, Intelligence Activities in Ancient Rome, Routledge.
• Speidel, M.P., 1994, Riding for Caesar. The Roman Emperor’s Horse Guard, Batsford.
• Southern, P. 1989, “The Numeri of the Roman Imperial Army”, Britannia, Vol. 20: 81-140.