İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ ESKİ ŞARK ESERLERİ MÜZESİ’NDE TEŞHİR EDİLEN İSLÂMİYET ÖNCESİ ARABİSTAN KOLEKSİYONU ESERLERİNİN TAHLİLİ

Yıl 2021, , 465 - 511, 31.12.2021

İbrahim Oğuzhan

https://doi.org/10.46931/ArAn.2021.15.2.7

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada; İstanbul Arkeoloji Müzeleri Eski Şark Eserleri Müzesi’nde yer alan İslâmiyet öncesi Arabistan koleksiyonu değerlendirilmiştir. Koleksiyonda teşhir edilen eserlerin, İslâmiyet öncesi dönemdeki içtimaî, iktisadî, dinî ve siyasî hayattaki konumları incelenmiştir. İnceleme esnasında koleksiyonun tarihçesi ve İslâm dönemine dek Antik Güney Arabistan sanatının tarihî gelişimi de ele alınmıştır. Ardından koleksiyondaki mezar taşlarının tanıtımı ve değerlendirmesi yapılmıştır. Sonraki bölümde adak heykelciklerinin, Antik Güney Arabistan medeniyetindeki konumları tahlil edilmiştir. Son bölümde ise koleksiyondaki kitabeler, buhurdanlıklar ve rölyefler analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Eski Şark Eserleri Müzesi, Antik Güney Arabistan, Sebe, Himyer, Kataban

Kaynakça

• Al-Ansari, Abdurrahman Muhammad Tayeb. “Qaryat al-Faw”, ed. Ali Ibrahim Al-Ghabban ve dğr., Roads of Arabia: Archaeology and History of the Kingdom of Saudi Arabia. 310-363. Paris: Musée du Louvre, Somogy Art Publishers, 2010.
• Al-Ansary, ‘Abdurahman ibn Muhammad at-Taiyib. Qaryat al-Fau. Riyad: University of Riyadh, 1982.
• Ali, Cevâd. el-Mufassal fî târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm. 2. Baskı. 1413/1993.
• Arbach, Mounir- Schiettecatte, Jérémie- Al-Hadi, Ibrahim. Collection of Funerary Stelae from the Jawf valley. Ṣanʿāʾ: UNESCO-SFD / Ṣanʿāʾ: National Museum, 2008.
• Avanzini, Alessandra. “An introduction to their history”, ed. A. Avanzini, Art and technique in Yemen The bronzes from the museum of Baynun. 27-58. Pisa: Bandecchi e Vivaldi, 2009.
• Avanzini, Alessandra. “Some thoughts on ibex on Plinths in Early South Arabian art”, Arabian Archaeology and Epigraphy 16 (2005): 144-153.
• Beeston, Ghul, Müller, Ryckmans. Sabaic Dictionary (English, French, Arabic) (University of Sanaa, YAR, 1982)
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti İdare [HR.İD.]. 2122/37. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Hariciye Nezareti İdare [HR.İD.]. 2122/105. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Dahiliye [İ..DH..]. 857/68667. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Hususi [İ..HUS.]. 152/93. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Arzuhal Jurnal [Y. PRK. AZJ.]. 8/84. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrak [Y..MTV.]. 185/58. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Perakende Evrakı Umumi [Y..PRK.UM.]. 45/105. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Resmi Maruzat [Y..A…RES.]. 149/74. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1862-1028-3 Erişim Tarihi: 16.10.2021.
• British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1862-1028-4 Erişim Tarihi: 16.10.2021.
• British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1985-0223-1 Erişim Tarihi: 20.08.2021.
• Bron, François. “Nouvelles antiquités sudarabiques de la collection Moussaieff”, Arabian Archaeology and Epigraphy 20/1 (2009): 46-53.
• Büyükçoşkun, Kudret. “Arabistan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 248-252. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Charbonnier, Julien. “Dams in the Western Mountains of Yemen: a Himyarite Model of Water Management”, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 39 (2009): 81-94.
• Cleveland, Ray L.. An Ancient South Arabian Necropolis: Objects from the Second Campaign (1951) in the Timnaʻ Cemetery. Baltimore: Johns Hopkins Press, 1965.
• Çağatay, Neşet. İslâm Dönemine Dek Arap Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Çağrıcı, Mustafa. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 316-321. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Federico De Romanis, “Bronze in ancient Yemen trade, manufacture and mintage”, ed. A. Avanzini, Art and technique in Yemen The bronzes from the museum of Baynun. 73-92. Pisa: Bandecchi e Vivaldi, 2009.
• Dindi, Korkut. “Nûh (as) Döneminden Cahiliye Araplarına Tevarüs Eden Putlar: Ved, Süvâ, Yeğûs, Yeûk, Nesr”, ed. Mahfuz Söylemez, Cahiliye Araplarının İlahları. 197-240. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Edens, Bakiye Yükmen. “Yemen-Hirran’da Bir İslâm Öncesi Geç Evre Mezarlığı”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 18/18 (2015): 207-224.
• el-Curû, Esmehân Saîd. Dirâsât fî’l-Târîhi’l-Hadârî li’l-Yemeni’l-Kadîm. Dârü’l-Kütübi’l-Hadîs, 1423/2003. Ezrakî. Ahbâru Mekkeve mâ câ’e fîhâ mine’l-Âsâr. 3. Baskı. Dârü’l-Endülüs, 1983/1403.
• Finster, Barbara. “The Material Culture of Pre‐ and Early Islamic Arabia”, ed. Finbarr Barry Flood, Gülru Necipoğlu, A Companion to Islamic Art and Architecture. 61-88. John Wiley & Sons, Inc., 2017.
• Grohmann, Adolf. Göttersymbole und Symboltiere auf südarabischen Denkmälern. Vienna: Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 1914.
• Grohmann, Adolf. “Mârib”. İslâm Ansiklopedisi. 7: 322-340. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Günaltay, Şemsettin. İslâm Öncesi Arap Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Hassell, Jonathan. “Alabaster Beehive-Shaped Vessels from the Arabian Peninsula: Interpretations from a Comparative Study of Characteristics, Contexts and Associated Finds”, Arabian Archaeology and Epigraphy 8 (1997): 245-281.
• Harman, Ömer Faruk. “Arim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 373-374. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Harman, Ömer Faruk. “Yegus”. Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 43: 388-389. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Hemdânî. el-İklîl. Beyrut-San’a: Dârü’l-Avde-Dârü’l-Kelim.
• Corpus of South Arabian Inscriptions (CSAI): http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=401409401&recId=2414&vM=yes Erişim Tarihi: 14.08.2021.
• Corpus of South Arabian Inscriptions (CSAI): http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=716147082&recId=5655&vM=yes Erişim Tarihi: 18.08.2021.
• Corpus of South Arabian Inscriptions (CSAI): http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=634686127&recId=5706 Erişim Tarihi: 18.08.2021.
• Corpus of South Arabian Inscriptions (CSAI): http://dasi.cnr.it/index.php?id=144&prjId=1&corId=0&colId=19&navId=525964200&recId=727 Erişim Tarihi: 16.07.2021. Hitti, Philip K.. Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
• Hoyland, Robert G.. Arabia and the Arabs: From the Bronze Age to the Coming of Islam. Londra and New York: Routledge, 2001.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Dımeşk: Dârü’l-Feyhâ’, 1437/2012. İbn İshâk. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1439/2018.
• İbn Kelbî. Kitâbü’l-Esnâm. Tahkik: el-Üstaz Ahmed Zeki Paşa.
• Kelpetin, Mahmut. İslâm Öncesi Güney ve Kuzey Arabistan. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2016.
• Kızıltan, Zeynep- Anılır, Yaşar- Dönmez, Asuman- Yağcı, Gülcay. Eski Şark Eserleri Müzesi. İstanbul: Entegre Matbaacılık Anonim Şirketi, 2008.
• Lewis, Bernard. The Arabs in History. London: Oxford University Press.
• Mallowan, M. E. L.. “An Alabaster Head from Timna' South Arabia”, Iraq 28/2 (1966): 96-104.
• Mes’ûdî. Mürûcü’z-Zeheb. Beyrut: el-Mektebet’ül-Asriyye, 2005/1425.
• Mordtmann, J.H.. “Himyer”. İslâm Ansiklopedisi. 5/1: 487-490. İstanbul: MİLLİ Eğitim Basımevi, 1987. Mordtmann, J. H.. “Neue Himjarische Inschriften”, Zeitschrift Der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 39/2 (1885): 227-236.
• Nielsen, Ditlef. Der dreieinige Gott in Religionshistorischer beleuchtung. Kobenhavn, Kristiania Berlin, London: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag, 1922.
• Pavan, Alexia- Rossi, Irene. “Catalogue”, ed. Dedizioni, Insights into Ancient South Arabia The Collection of the Museo Nazionale d’Arte Orientale “G. Tucci” in Rome. 45-98. İtalya: Dedalo-Pisa, 2015.
• Pavan, Alexia. “South Arabian bronzes-a brief history”, ed. A. Avanzini, Art and technique in Yemen The bronzes from the museum of Baynun. 73-92. Pisa: Bandecchi e Vivaldi, 2009.
• Pavan, Alexia. “The Art of Ancient South Arabia”, ed. Dedizioni, Insights into Ancient South Arabia The Collection of the Museo Nazionale d’Arte Orientale “G. Tucci” in Rome. 33-39. İtalya: Dedalo-Pisa, 2015.
• Pirenne, Jacqueline. “Notes d'archéologie sud-arabe. IV: La déesse sur des reliefs sabéens”, Institut Francais du Proche-Orient 42 ½ (1965): 109-136.
• Pirenne, Jacqueline. “Le Rinceau Dans l’évolution de l’art Sud-Arabe”, Syria 34, no. 1/2 (1957): 99–127.
• Robin, Christian Julien. Inabbaʾ, Haram, al-Kāfir, Kamna et al-Ḥarāshif, Inventaire des Inscriptions Sudarabiques. Roma, Paris: Academie Des Inscriptions et Belle-Lettres, Istituto Italiano il Medio Ed Estremo Oriente, 1992.
• Ryckmans, Jacques. “Un vase en bronze avec inscription sud-arabe aux Musées Archéologiques d'Istanbul”, Reydân 2 (1979): 135-149.
• Ryckmans, Jacques. “L'Inscription Sabéenne Chrétienne Istanbul 7608 Bis”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 2 (1976): 96-99.
• Ryckmans, Jacques ve Vandevivere, Ignace. “Some technical aspects of the inscribed South Arabian bronze inscriptions cast in relief”, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 8 (1978): 153-65.
• Sayuti, Najmah. The Concept of Allah as the Hıghest God In Pre-Islamic Arabia. Master Tezi, McGill University, 1999.
• Schiettecatte, Jérémie. “The Arabian Iron Age Funerary Stelae and the issue of Cross-Cultural Contacts”, Death and Burial in Arabia and Beyond (2010): 191-203.
• Segall, Berta. “Sculpture from Arabia Felix. The Hellenistic Period”, American Journal of Archaeology 59/3 (1955): 207-214.
• Stein, Peter. “Irrigation Management in Pre-Islamic South Arabia According to the Epigraphic Evidence”, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 40 (2010): 337-344.
• Taberî. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. 2. Baskı. Mısır: Dârü’l-Maârif.
• Temir, Hakan. Arap Yarımadası’nda Kabile Hayatı. İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
• Temir, Hakan. “Gumdân Sarayı Hakkındaki Rivayetlerin Tahlili ve İslâm Mimârisi Üzerindeki Etkilerinin Tartışılması”, İslâmî İlimler Dergisi 15/2 (2020): 269-302.
• Tindel, R. D.. “A Preliminary Survey of the Zafar Museum Collection”, Proceedings of the Seminar for Arabian Studies 10 (1980): 111-114.
• Tkatsch, J.. “Katebân”. İslâm Ansiklopedisi. 6: 423-430. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1977.
• Tobi, Yosef Yuval. “Himyar, kingdom of”. Oxford Classical Dictionary. Erişim: 19.07.2021.
• https://oxfordre.com/classics/view/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-8132 Yavuz, Şevket. “Ved”. Türkiye Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 42: 589-590. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Zeydân, Corci. Târîhu’l-Arab kable’l-İslâm. tahkik: Doktor Hüseyin Mü’nis. Darü’l-Hilâl.
• Weiss, Christian- Koch, Roman- Gerlach, Iris. “Petrological characterisation of ‘alabaster’ from the Marib province in Yemen and its use as an Ornamental Stone in Sabaean Culture”, Arabian Archaeology and Epigraphy 20/1 (May 2009): 54-63.
• Wittkower, Rudolf. “Eagle and Serpent. A Study in the Migration of Symbols”, Journal of the Warburg Institute 2/4 (1939): 293-325.
• Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Qaryat_al-Faw Erişim Tarihi: 29.07.2021.
• Wikipedia,https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/archive/b/be/20121111111344%21Dhamar_Ali_Yahbur_II.jpg Erişim tarihi: 9.7.2021.
• ʻAqīl, Azza ʻAli-Antonini Sabina. Bronzi sudarabici di periodo pre-islamico. Roma: IsIAO, 2007.