NERİK VE HAKMİŠ HAKKINDA

Yıl 2020, Cilt: 14 Sayı: 1, 29 - 50, 29.07.2020

Şafak Bozgun

https://doi.org/10.46931/aran.731963

Öz

Nerik ile Hakmiš, devletin kuzey bölgesi yerleşim yerleri arasında en önemli statüye sahip kentler arasındadır. Özellikle Nerik ve Hakmiš’in bulunduğu bölgelerde, Kaška kabile toplulukları ile etkin bir mücadele sürdürmeye çalışan Hititler'in uzun yıllar çok da başarılı olamadığı metinlerde yer alan bilgilerde görülebilmektedir. Uzun bir dönem Hitit otoritesinden uzak kalmış olan Nerik kenti, özellikle III.Hattušili'nin bölgede uyguladığı farklı politikalar ve uygulamalar ile Hitit siyasi tarihinde önemli bir rol üstlenmiştir. III.Hattušili başta Nerik ve Hakmiš olmak üzere bölgedeki birçok kenti imparatorluk için yarar sağlayacak noktaya getirmiştir. Hakmiš kenti ise idare merkezi konumundadır ve Nerik kenti, Kaškalar'ın eline geçtiğinde, onun kültü Hakmiš'e taşınarak uzun süre geçici bir kült merkezi olmuştur. Hakmiš'te yerel bir krallık geleneğinin sürdürülmüş olmasının temelinde kuşkusuz onun bölgeye hakim jeopolitik konumu etkili olmuştur. Yaklaşık 350 yıl Kaška işgali ile, Hititler tarafından terk edilmek zorunda kalınan Nerik, imparatorluk döneminde III.Hattušili'nin bölgede uyguladığı hem askeri hem de barışçıl politikalar sonucu tekrar Hititler'in eline geçmiştir. Nerik ve Hakmiš'in bulunduğu bölgelerde hakimiyet sorunlarının çözümü ise, imparatorluğun Anadolu, Kuzey Suriye ve Mısır politikalarını etkileyen en önemli unsurları arasında yer almıştır. Bu araştırmada her iki kentin Hitit tarihindeki statüleri ile önemlerine açıklık getirilmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nerik, Hakmiš, Kuzey Anadolu, III.Hattušili

Kaynakça

• Alp, Sedat. Beiträge zur Erforschung des hethitischen Tempels. Kultanlagen im Lichte der Keilschrifttexte. Neue Deutungen. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983. Alparslan, Metin. “Das land Hakmiš: Geschichte, Lokalisation und politische Bedeutung einer hethitischen Metropole”, 7.Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Çorum 25-31 Ağustos 2008, Ankara: Anıt, (2010): 29-44. Archi, Alfonso. “I modi della memoria”, ed.F.Pecchioli Daddi, M.C.Guidotti, Narrare gli eventi. Atti del Convegno degli Egittologi e degli Orientalisti italiani in margine alla mostra "La battaglia di Qadesh (Studia Asiana 3). 21-28. Roma, 2005. Arıkan, Yasemin. “Hitit Duaları”, Anadolu/Anatolia Anı-Armağan Serisi Ek Dizi III.3 (2019): 31-42. Beal, Richard H. The Organisation of the Hittite Military. Heidelberg: Winter, 1992. Beal, Richard H. “Seeking Divine Approval for Campaign Strategy-KUB 5.1+KUB 52.65”, Ktema 24 (1999): 51-54. Bozgun, Şafak. “Nerik, Hakmiš ve Yakın Çevresinin Lokalizasyonu Hakkında”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 59.1 (2019): 152-180. Bozgun, Şafak-Savaş, Ö.Savaş. “CTH 676 Nerik Kenti Arınma Ritüeli”, Archivum Anatolicum 11.1, (2017): 75-96. Bryce, Trevor. The Kingdom of Hittites. Oxford: Oxford University Press, 2005. Carruba, Onofrio. “Muwatalli I.”, X.Türk Tarih Kongresi, 22-26 Eylül 1986, Ankara: Türk Tarih Kurumu, (1990): 539-554. Cornil, Pierre-Lebrun, René. “La restauration de Nérik (KUB XXI 8, 9 et 11= Cat. 75)”, Hethitica 1 (1972): 15-30. de Martino, Stefano. Annali e res gestae antico ittiti. Pavia: Italian University Press, 2003. de Martino, Stefano. “Hittite Letters from the Time of Tuthaliya I/II, Arnuwanda I and Tuthaliya III”, Altorientalische Forschungen 32 (2005): 291-321. de Roos, Johan. “Who was Kilušhepa?”, Jaarbericht van het Vooraziatisch-Egyptisch Genootschap Ex Oriente Lux 29 (1985-1986): 74-83. de Roos, Johan. Hittite Votive Texts. Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten, 2007a. de Roos, Johan. “A New Fragment of KUB 15.5+”, ed.M.Alparslan-M.Doğan-Alparslan H.Peker, VITA-Festschrift in Honor of Belkıs Dinçol and Ali Dinçol. 633-636. Istanbul, 2007b. del Monte, Giuseppe F. Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte. Supplement, RGTC 6/2. Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag, 1992. del Monte, Giuseppe F. L'opera storiografica di Mursili II re di Hattusa, Vol. I: Le gesta di Suppiluliuma. Pisa: Edizioni Plus, 2009. del Monte, Giuseppe F.-Tischler, Johann. Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte. Wiesbaden: Isd, 1978. Dinçol, Ali-Yakar Jak. “Nerik Şehrinin Yeri Hakkında”, Belleten 38 (1974): 563-572. Doğan-Alparslan, Meltem. Hitit Kralı II.Muwatalli: Kişiliği ve İcraatı Filolojik Belgeler Işığında. İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, 2012. Freu, Jacque. “De l'ancien royaume au nouvel empire. Les temps obscurs de la monarchie hittite”, 2 Atti del II Congresso Internazionale di Hittitologia. Pavia 28 giugno-2 Luglio 1993, Pavia: Gianni Iuculano, (1995): 133-148. Garstang, John. “Samuha and Malatia”, Journal of Near Eastern Studies 1-4, (1942): 450-459. Garstang, John-Gurney, Oliver R. The Geography of the Hittite Empire, London: Occasional Publications of the British Institute of Archaeology in Ankara, 1959. Gilan, Amir. “The Hittite Offering Lists of Deceased Kings and Related Texts (CTH 610-611) as Historical Sources”, KASKAL 11 (2014): 86-101. Goetze, Albrecht. Die Annalen des Muršiliš. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1967”. Groddek, Detlev. Hethitische Texte in Transkription. KUB 55, Dresden: Verlag der TU Dresden, 2002. Groddek, Detlev. “Fragmenta Hethitica dispersa XIII”, Altorientalische Forschungen 31 (2004): 75-86. Groddek, Detlev. “Die neuen Fragmente der Deeds of Šuppiluliuma. Vorläufige Bemerkungen”, Res Antiquae 5 (2008a): 109-119. Groddek, Detlev. Hethitische Texte in Transkription. KBo 22, Dresdner Beiträge zur Hethitologie 24, Wiesbaden: Harrassowitz, 2008b. Groddek, Detlev. Hethitische Texte in Transkription. KBo 50, Dresdner Beiträge zur Hethitologie 28, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2008c. Güterbock, Gustav H. “The Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II”, Journal of Cuneiform Studies 10 (1956): 41-68, 75-98, 107-130. Haas, Volkert. Der Kult von Nerik. Ein Beitrag zur hethitischen Religionsgeschichte. Roma: Papstliches Bibelinstitut, 1970. Haas, Volkert. Geschichte der hethitischen Religion. Handbuch der Orientalistik, Leiden: E.J.Brill, 1994. Hagenbuchner, Albertine. Die Korrespondenz der Hethiter 1. Die Briefe unter ihren kulturellen, sprachlichen und thematischen Gesichtspunkten 2. Die Briefe mit Transkription, Übersetzung und Kommentar (Texte der Hethiter 15-16). Heidelberg: Winter, 1989. Hoffner, Harry A. The Laws of the Hittites. A Critical Edition. Leiden-New York-Köln: Brill, 1997. Hoffner, Harry A. Letters from the Hittite Kingdom. Atlanta: Brill, 2009. Houwink ten Cate, Philo.H.J. “A New Fragment of the "Deeds of Suppiluliuma as Told by his Son, Mursili II”, Journal of Near Eastern Studies 25 (1966): 27-31. Houwink ten Cate, Philo.H.J. “The Bronze Tablet of Tudhaliyas IV and its Geographical and Historical Relations”, Zeitschrift für Assyriologie 82 (1992): 233-270. Kempinski, Aharon-Košak, Silvin. “CTH 13: The Extensive Annals of Hattušili I (?)”, Tel Aviv 9 (1982): 87-116. Klengel, Horst. Geschichte des hethitischen Reiches. Handbuch der Orientalistik, Leiden-Boston-Köln: Brill, 1999. Klinger, Jörg. “Die hethitisch-kaškäische Geschichte bis zum Beginn der Großreichszeit”, Eothen 11 (2002): 437-451. Kühne, Cord-Otten, Heinrich. Der Saušgamuwa-Vertrag (Eine Untersuchung zu Sprache und Graphik) (StBoT 16). Wiesbaden: Harrassowitz, 1971. Lebrun, René. Hymnes et Prières Hittites, Louvain-la-Neuve: Centre d'histoire des religions, 1980. Macqueen, James G. “Nerik and its Weather-God” Anatolian Studies, Journal of the British Institute of Archaeology at Ankara 30 (1980): 179-187. Miller, Jared. Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts. SBL Dissertation Series, Atlanta: Society of Biblical Literature, 2013. Mouton, Alice. Rêves hittites. Contributions à une histoire et une anthropologie du rêve en Anatolie ancienne. Leiden-Boston: Brill, 2007. Neu, Erich. Althethitische Ritualtexte im Umschrift (StBoT 25). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1980. Otten, Heinrich. Die hethitischen historischen Quellen und die altorientalische Chronologie. Wiesbaden: Akademie der Wissenschaften und der Literatur, 1968. Otten, Heinrich. Die Apologie Hattusilis III. Das Bild der Überlieferung (StBoT 24). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1981. Popko, Maciej. “Zur Datierung des Tawagalawa-Briefes”, Altorientalische Forschungen 11 (1984): 199-203. Riemschneider, Kaspar K. “Hethitische Fragmente historischen Inhalts aus der Zeit Hattušilis III.”, Journal of Cuneiform Studies 16 (1962): 110-121. Roszkowska-Mutschler, Hanna. Hethitische Texte in Transkription. KBo 45. Dresden: Harrassowitz Verlag, 2005. Singer, Itamar. The Hittite KI.LAM Festival, Part I (StBoT 27). Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1983. Singer, Itamar. Hittite Prayers, Atlanta: SBL, 2002. Singer, Itamar. “Who Were the Kaška?”, Phasis 10 (2007): 166-178. Soysal, Oğuz. “Hattice metinlerde dört önemli kent ve bunlarɩn rahipleri”, ed. D.Groddek, M.Zorman, Tabularia Hethaeorum-Hethitologische Beiträge Silvin Košak zum 65. Geburtstag (DBH 25). 653-658. Wiesbaden: Harrassowitz 2007. Stavi, Boaz. The Reign of Tudhaliya II and Šuppiluliuma I. The Contribution of the Hittite Documentation to a Reconstruction of the Amarna Age (THeth 31). Heidelberg: Winter, 2015. Süel, Aygül. “Ortaköy'ün Hitit Çağındaki Adı”, Belleten 59/225 (1995): 271-283. Taggar-Cohen, Ada. Hittite Priesthood (THeth 26). Heidelberg: Carl Winter, 2006. Taracha, Piotr. Religions of Second Millennium Anatolia (Dresdner Beiträge zur Hethitologie 27). Wiesbaden: Harrassowitz, 2009. Tischler, Johann. Hethitische Texte in Transkription. KUB 56 und KUB 57 (Dresdner Beiträge zur Hethitologie 49). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2016. Ünal, Ahmet. Hattušili III. Teil 1: Hattušili bis zu seiner Thronbesteigung (Texte der Hethiter 3/4). Heidelberg: Carl Winter, 1974. Ünal, Ahmet. Hittite and Hurrian Cuneiform Tablets from Ortaköy (Çorum), Central Turkey. With Two Excursuses on the “Man of the Storm God” and a Full Edition of KBo 23.27, İstanbul: Simurg, 1998. Ünal, Ahmet. Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Kadın Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi Puduhepa ve Zamanı. Ankara: Hitit Üniversitesi, 2014. Ünal, Ahmet. Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük. Ankara: Bilgin Kitabevi, 2016. van den Hout, Theo P.J. The Purity of Kingship. An Edition of CTH 569 and Related Hittite Oracle Inquiries of Tuthaliya IV. (DMOA 25). Leiden: Brill, 1998. van den Hout, Theo P.J. “Review, H.Otten-Ch.Rüster 2003 (KBo 44)”, Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie 96 (2006): 280-283. von Schuler, Einar. Die Kaškäer. Ein Beitrag zur Ethnographie des alten Kleinasien, Berlin: Walter de Gruyter, 1965. Weeden, Mark. “State Correspondence in the Hittite World”, State Correspondence in the Ancient World (2014): 32-63.