HİTİTLERDE İKTİDARIN MEŞRUİYET ARACI OLARAK RÜYA : III. HATTUŠİLİ’NİN RÜYALARI

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 1, 63 - 85, 27.06.2023

Tülin Cengiz

https://doi.org/10.46931/aran.1296159

Öz

Psiko-kültürel bir kavram olarak rüyalar, fal metinlerinden dualara; mitolojik metinlerden masallara birçok çivi yazılı belge içersinde kendisine yer bulmuş; Hitit yaşamında tanrılardan haber almak ve tanrılarla iletişim halinde bulunmak amacıyla sıklıkla kullanılmışlardır. Rüyaların, Hitit dünyasında böylesi bir karşılığının olması, III. Hattušili örneğinde olduğu gibi “iktidar-meşruiyet ilişkisi” çerçevesinde bir araç olarak kullanılmasına zemin hazırlamıştır. Kralın kendisine ait otobiyografik içerikli metinde (CTH 81) aktarılan beş rüya anlatısı, hayat hikâyesinin bütünlüğü içinde, ihtiyaç duyduğu kutsal desteğin beyanları gibidir. Söz konusu olan metinde Hattušili, yeğeni Urhi Tešup’u (III. Muršili) devirerek gasp ettiği iktidarının haklılığını savunabilmek için tüm eylemlerinin sorumluluğunu koruyucu tanrıçası Ištar’a havale etmiş görünmektedir. Üstelik bu durumu tanrıça, bizzat, kralın ve yakınlarının rüyalarına girerek itiraf edecek, kısacası tüm sorumluluğu üstlenecektir. Eskiçağ dünyası söz konusu olduğunda işin içine bir tanrının girmesi, şaibeli bir iktidarın, “varlığı ve gerekliliği” konusundaki iddiasının inandırıcılığının garantiye alınması anlamına gelmektedir. Bu da rüyaların otobiyografik metin içine bilinçli bir şekilde yerleştirildiği yani bir meşruiyet aracı olarak kullanıldığı izlenimini vermektedir.

Bu çalışma, “iktidar”, “meşruiyet” ve “rüya” arasındaki ilişkiyi, Hitit İmparatorluğunun etkili krallarından III. Hattušili örneği üzerinden ele alarak incelemek amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rüya, Meşruiyet, III. Hattušili, Otobiyografi, Kehanet

Kaynakça

• Akça, Gürsoy, İnce, Yunus. Klasik Osmanlı Çağı’nda Tarih, Meşruiyet ve Rüya, Konya, 2015.
• Archi, Alfonso. “Ea and the Beast: A Song Related to the Kumarpi Cycle”, (ed.) Piotr Taracha, Silva Anatolica: Anatolian Studies Presented to Maciej Popko on the Occasion of His 65th Birthday, Warsaw, 2002.
• Beal, Richard H. “Hittite Votive Texts by Roos”, Journal of Near Eastern Studies 73, (2014): 341-345.
• Beckman, Gary. “On Hittite Dreams”, (ed.) I. Singer, Luwian and Hittite Studies presented to J. David Hawkins on the occasion of his 70th Birthday, Tel Aviv, 2010 , 26.
• Bekman, Gary . “Hattušili III between Gods and Men,” (ed.) Özlem S. Gavaz-Sedat Erkut, Studies in Honour of Ahmet Ünal Armağanı, İstanbul, 2016.
• Çetin, Halis. “Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti - Meşruiyetin İktidarı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 58, 2003, 61-88.
• Daddi, Franca Pecchioli. “Messengers of the Gods: NIN.DINGIR and Tetešhapi”, Die Welt des Orients 44 , (2014): 289–300.
• Dijkstra, Meindert. “Prophet, Men of God, Wise Women: Dream and Prophecies in Hittite Stories”, (ed.) B.Becking, H.M. Barstad, Phecy and Prophets in Stories, Leiden/Boston, 2015, 17.
• Fromm, Eric. Rüyalar, Masallar, Mitler: Sembol Dilinin Çözümlenmesi, (çev.) A. Arıtan, K. H. Ökten İstanbul, 2017.
• Gambashidze, Maia. “The Reason of Hattušili III’s Illness? (On Interpretation of - ŠA KUŠ KA.TAB.ANŠE-za in “Apology of Hattušili III”, American-Georgian Institute of Biblical and Archeological Studies 9, (2017): 33-38.
• Gilan, Amir. “Now See How the Mighty Storm-God My Lord is Running Before Me:” Revelation of Divine Power in Hittite Historiography”, (ed.) Stephanie Anthonioz, Alice Mouton ve Daniel Petit, When Gods Speak to Men Divine Speech: according to Textual Sources in the Ancient Mediterranean Basin, Leuven, 2019.
• Goetze, Albrecht. Hattušiliš. Der Bericht über seine Thronbesteigung nebst den Paralleltexten, Leipzig, 1925.
• Hoffner, Harry. “Paskuwatti's ritual against sexual impotence (CTH 406)”, Aula Orientalis 5, (1987): 271-287.
• Kammenhuber, Annelies. Orakelpraxis, Traume und Vorzeichenschau bei den Hethitern, (Heidelberg, 1976.
• Knapp, Andrew. Royal Apologetic in the Ancient Near East, Atlanta, 2015.
• Mouton, Alice. Rêves Hittites: Contribution à une histoire et une antropologie du rêve en Anatolie ancienne, (Culture and History of the Ancient Near East 28), Leiden, 2007.
• Mouton, Alice. “Portent Dreams in Hittite Anatolia” , (ed.) E. J. Hamori ve J. Stökl, Perchance to Dream: Dream Divination in the Bible and the Ancient Near East, Atlanta, 2018.
• Mouton, Alice. “Divine Speech in Hittite Dreams”, Stephanie Anthonioz, Alice Mouton, Daniel Petit (ed.), When Gods Speak to Men Divine Speech: according to Textual Sources in the Ancient Mediterranean Basin, Leuven, 2019, 21-33.
• Taracha, Piotr. Religion of Second Millenium Anatolia, Wiesbaden, 2009.
• Temizkan, Abdullah, Aktaş, Erhan. “Türk Devlet Geleneğinde İktidarın Meşrulaştırılmasında Rüyanın Kullanımı”, Karadeniz Araştırmaları 33, (2012): 15.
• Torri, Giulia. “Strategies for Persuading a Deity in Hittite Prayers and Vows”, Die Welt des Orients 49, (2019): 48.
• Özdemir, Gürbüz. “Weberyan Anlamda Türklerde Otorite Ve Meşruiyet İlişkisi (15.yüzyıl Osmanlı Dönemine Kadar)”, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) 9, (2014): 69-90.
• Özkan, Ali R. Dinlerde Kurban Kültü, Ankara, 2003, 26.
• Popko, Maciej. Religion of Asia Minor, Warsaw: Academic Publications Dialog, 1995.
• Oppenheim, Leo. “The Interpretation of Dreams in the Ancient Near East. With a Translation of an Assyrian Dream-Book”, Transactions of the American Philosophical Society 46, (1956): 179-373.
• Otten, Heinrich. Puduhepa. Eine hethitische Königin in ihren Textzeugnissen, Wiesbaden, 1975.
• Otten, Heinrich. Die Apologie Hattusilis III: Das Bild der Überlieferung, (Studien zu den Boğazköy-Texten 23), Wiesbaden, 1981.
• Singer, Itamar. Hittite Prayers, (ed.) H. A. Hoffner, Atlanta, 2002.
• Soysal, Oğuz. “‘III. Hattusili Büyük Metni’, Bir Hitit Belgesini Tanımlama Denemesi”, Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 1, (1995): 137 – 150.
• Parker, Victor. “Reflexions on the Career of Hattušiliš III until the Time of this Coup d’Etat,” Altorientalische Forschungen 26, (1998): 269-290.
• Reyhan, Esma, Cengiz, Tülin. “Bir Hitit Masalı: Avcı Kešši”, Kubaba Arkeoloji- Sanat Tarihi- Tarih Dergisi, (2016): 63-73.
• Ünal, Ahmet. Hattusili III (Texte der Hethiter), (Heidelberg: Carl Winter, 1974), Hubert Cancık, Grundzüge der hethitischen und alttestamentarischen Geschichtsschreibung, Wiesbaden, 1976.
• van den Hout, Theo P.J. Der Ulmitešub-Vertrag: Eine prosopographische Untersuchung, (Studien zu den Bogazköy-Texten, Band 38), Wiesbaden, 1995.
• van den Hout, Theo P.J. “Apology of Hattušili III” , (ed.) W.W. Hallo, Contexts of Scrulpture, Leiden, 1997, 199-204.
• van den Hout, Theo P.J. The Purity of Kingship, An Edition of Cht 569 and Related Hittite Oracle Inquiries of Tuthaliya IV, Leiden, 1998, 61.
• von Ehrenheim, Hedvig. “Identifying Incubation Areas in Pagan And Early Christian Times”, (ed.) E. Hallager ve S. Riisager, Proceedings of the Danish Institute at Athens VI, Atina, 2009, 237-277.